پيامي براي همه عصرها و نسل ها (2)

نگاه دوباره اي به فرازهايي از آخرين سخنان امام علي (ع) گوياي اين حقيقت است كه امام ابتدا اساسي ترين عوامل رشد و تعالي انسان و مسائل مهم جامعه مسلمانان را متذكر مي شود و در آخرين بخش از وصيت خود به اغعمال عدالت در مورد قاتل اسير و حفظ امنيت ملي توصيه كند.
سرآغاز سخن علي (ع) سفارش به تقواپيشگي است؛ چرا كه گرامي ترين انسان ها نزد خداوند متقي ترين آنها است.
وارستگي از كشش هاي دنيوي و رهايي از همه وابستگي هاي جهان مادي از بارزترين ويژگي هاي انسان هاي متقي است كه امام (ع) اتصاف بدين صفت را توصيه مي كنند؛ چرا كه دنيا فاني است و سزاوار نيست انسان به آنچه از دنياي فاني حاصلش نشده و يا به چيزي كه ازدست داده است غمگين شود و تاسف بخورد.
آنگاه كه انسان بر سكوي استوار تقوا تكيه كند و ذره اي دلبستگي و وابستگي به دنياي پرزرق و برق نداشته باشد آن چنان احساس استقلال آزادگي اطمينان قلبي و اعتماد به نفس به او دست مي دهد كه جز حق نمي گويد و جز حق نمي جويد. و اين است كه امام حق طلبان (ع) سفارش مي كند كه تحت هر شرايطي از گفتن حق و عمل به حق غفلت نشود.
زماني كه كارگزاران جامعه با سرمايه هايي از تقوا و رويه اي از عدالت خواهي بدون كوچك ترين وابستگي به ظواهر دنيوي در تحقق ارزش هاي الهي و استيفاي حقوق مظلومان و محرومان لحظه اي آرام ندارند محرومان و مظلومان جامعه احساس امنيت و آرامش كنند و ظالمان و مستكبران كه اساس كارشان بر ظلم و تضييع حقوق ديگران است نگران و برآشفته مي شوند. و لذا اميرمومنان (ع) سفارش اكيد مي فرمايند كه در مقابل ظالمان و ستمگران سرسخت و مقاوم و براي محرومان و مظلومان مونس و همدم و هميار باشيد چرا كه اين سنت رسول خدا (صلي الله عليه و آله) و رهروان اوست كه با دشمنان خدا سخت درستيز و با مومنان همدل و مهربان اند.
مولا علي (ع) فرزندان و خاندان و همه كساني را كه درطول تاريخ به گونه اي با پيامش آشنا مي شوند مخاطب قرار مي دهد و همه را به تقواي الهي و رعايت نظم و ترتيب در اجراي امور فرا مي خواند. خلقت الهي مبتني بر نظم و ترتيب خاصي است و التزام به احكام عاليه اسلام و انجام دادن فرايض ديني نيز خود متضمن تقيد به نظم و ترتيب در زندگي روزمره و رفتارهاي شخصي و اجتماعي است. عجيب است كه امام متقيان (ع) حتي در بستر شهادت از نظم و ترتيب و رعايت حقوق اجتماعي در انجام دادن كارها و ايفاي مسئوليت ها سخن مي گويد.
امام علي (ع) يكي ديگر از مهم ترين مسائل جوامع انساني را در زمينه مناسبات اجتماعي بيان مي فرمايند؛ و برقراري صلح و آشتي في مابين انسان ها و برقراري صلح و صفا و صميميت و ايجاد وحدت كلمه بين افراد و گروه هاي مختلف امت اسلامي را از مهم ترين عمل مي دانند.
امام رحمت رسيدگي به وضع فرزندان شهدا كودكان يتيم و بي سرپرست را در سرلوحه وظايف كارگزاران و مسلمانان مسئول در نظر مي گيرد؛ و آن چنان كه خود براي يتيمان پدري مهربان و دلسوز بود توجه همگان را به اين مهم جلب مي كند.
آن حضرت بعد از خانواده حقوق همسايگان را در روابط و مناسبات اجتماعي فوق العاده مهم مي دانند و خوش رفتاري و مهرباني با آنها و برقراري روابط مفيد موثر متقابل و مولد را متذكر مي شوند. بسي جاي تاسف است كه امروزه بسياري از همسايگان نه شناختي از يكديگر دارند نه رابطه اي متقابل. درحالي كه يك همسايه خوب و امين و وفادار چه بسا ارزشمندتر و صميمي تر از خويشاوندان نزديك است.
تقدم در سلام خوش رويي گذشت ايثار و امانت داري از اصيل ترين وظايف و مسئوليتها در رعايت حقوق همسايگي است.
قرآن كتابي است بر فراز عصرها و نسل ها. دستورها و رهنمودهاي كتاب الله متضمن اساسي ترين عوامل رشد و سعادت فردي و اجتماعي است. عمل به قرآن حركت در جهت احياي فطرت پاك انساني است. و از اين رو است كه قرآن ناطق علي (ع) مي فرمايند هشيار باشيد تا بيگانگان در عمل به قرآن از شما پيشي نگيرند.
نماز ستون دين معراج مومنان و ترسيم گر مرز حق و باطل است. امام علي (ع) شهيد محراب از همه مومنان مي خواهند كه در قيام به صلوه از هيچ كوششي دريغ نورزند؛ و شهادت در محراب زيباترين شهادت ها است.
حج تجلي گاه وحدت و يكپارچگي امت اسلام است. حج جلوه است از شكوه توحيد. حج فرصتي براي گندزدايي وجود از همه وابستگي ها و احراز آمادگي ها و شايستگي ها براي قيام به صلوه عمل به حق و برقراري عدالت اجتماعي است؛ و امام (ع) بر اجراي فريضه حج تاكيد فراوان دارند.
امام مجاهدين في سبيل الله كه پيامبر (صلي الله عليه و آله) در حقش فرمود : «يك ضربه شمشير علي (ع) در روز خندق از عبادت ثقلين بهتر است...» (1) همه مسلمانان را به جهاد با مال و جان و زبان دعوت مي كنند. پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود : هر كس جهاد نكرده و يا لااقل در آرزوي جهاد نبوده باشد و مرگش فرا رسد با نوعي نفاق مرده است. يعني اسلام دين جهاد است و مسلمان در آرزوي جهاد و يا شهادت است و جهاد يعني دفاع از حقانيت اسلام با همه هستي با زبان مال و جان.
حفظ پيوندهاي عاطفي و تحكيم رابطه دوستانه في مابين مسلمانان و بذل و بخشش به يكديگر و پرهيز از قهر و گسستن روابط فرمان ديگري است كه امام علي (ع) بر آن تاكيد دارند.
امير مومنان علي (ع) اهتمام در امر به معروف و نهي از منكر را اساسي ترين عامل براي برخورداري از يك جامعه سالم و حاكميت صالح مي داند.
و بالاخره اولين شهيد محراب امير مومنان علي (ع) در آخرين فراز وصيت خود حسنين (عليهماالسلام) را به رعايت حقوق قاتل اسير و اعمال عدالت در حق او فرا مي خوانند.
آري؛ در شرايطي كه خشم و نفرت توده مردم از كوچك و بزرگ و زن و مرد متوجه مزدوري است كه ناجوانمردانه امير متقيان را به هنگام نماز و در محراب عبادت به شهادت رسانده است و اينك در اسارت فرزندان امام (ع) به سر مي برد.
امام حق و عدالت علي (ع) از ايشان مي خواهد كه با او مدارا كنند و اگر مي خواهند قصاص كنند فقط به ضربتي اكتفا كنند و مبادا افزون به يك ضربت اندام او را قطعه قطعه كنند.
آري؛ او همه وجودش براي خدا بود در آخرين لحظه هاي حيات در بستر شهادت مي خواهد يك بار ديگر به همه انسان ها در همه عصرها درس زندگي بدهد؛ عدالت حتي در قصاص از عامل مزدور بزرگ ترين جنايت و به شهادت رسانيدن سپهر ولايت در محراب عبادت. و همه تاكيد امام بزرگوار علي (ع) در آخرين لحظات حيات فاني اين است : رعايت تقواي الهي تلاش در ايجاد وحدت اسلامي پيشگامي در پذيرش مسئوليت اجتماعي و رسيدگي به نياز محرومان و نيازمندان و استقرار امنيت ملي.
1 ـ ضربه علي يوم الخندق افضل من عباده الثقلين... (ترجمه نهج البلاغه 1379)
- صادقي فاطمه 1376 جايگاه تيم در فرهنگ اسلامي (رساله كارشناسي ارشد). به راهنمايي مولف. تهران : دانشگاه تهران.
- شهيدي سيدجعفر..1372 ترجمه نهج البلاغه. تهران : انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي.
- فريد تنكابني مرتضي..1379 ترجمه نهج البلاغه. انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامي.