آناهیت ānāhit
ایزدبانوی ارمنی
الههی حاصلخیزی و باروری، زیبایی و آب در اساطیر و افسانههای ارمنستان میباشد. آناهیت (Anahit) با آرتمیس (Artemis)، الههی عفاف و پاکدامنی در یونان مطابقت دارد. این ادعا از کلمات تیریداتس سوم
نویسنده: غلامرضا معصومی
الههی حاصلخیزی و باروری، زیبایی و آب در اساطیر و افسانههای ارمنستان میباشد. آناهیت (Anahit) با آرتمیس (Artemis)، الههی عفاف و پاکدامنی در یونان مطابقت دارد. این ادعا از کلمات تیریداتس سوم (Tiridates III) پادشاه ارمنستان به خوبی ثابت میشود، زیرا وی میگوید که: «بانوی بزرگ آناهیت که فرّ ملت ما و رزّاقی که مادر همه گونه خرد، هوش و دختر آرامازد (Aramazd) بزرگ و دلیر است». وی نزد ارامنهی قدیم، دارای اهمیتی بسیار بوده و پرستش میشد. آنچه مسلّم است اینکه پرستش آناهیت در دین قدیم ارامنه، از دین زرتشتی گرفته شده است. گرچه ایرانیها بت نداشته و بت پرست نبودهاند، اما به قول هرودوت (Herodotus): «اردشیر با حافظه (Artaxerxes Mnemon) به سال 404-316 قبل از میلاد، امر کرد که ایرانیها برای آناهیت، مجسمهای برپا کرده و آن را پرستش کنند. معابد مهم آناهیت در سرزمین ارمنستان در شهرهای اریزا (Eriza)، آرماویر (Armavir)، آرتاشات (Artashat) و آشتیشات (Ashtishat) واقع شده است.
یکی دیگر از معابد آناهیت به نام معبد سنگ داربنوس (Darbenos) میباشد که در ایالت آنزواتیسیاتس (Anzvaticiatce) قرار داشته است. برخی آناهیت را با آفرودیته (Aphrodite)، الههی شهوت در یونان برابر میدانند که این تطبیق نیز درست میباشد، زیرا بنا به گفتهی استرابو (Strabo)، نابکاری، بیعفتی و فحشاء در معابد آناهیت نیز وجود داشته است. مهمترین و بزرگترین معبد آناهیت که بنا به گفتهی سیسرو (Cicero)، محبوبترین و ثروتمندترین معبد بود، اریزا نام داشت. هنگامی که لوکولوس (Lucullus) به ارمنستان حمله کرد، مردم بیم آن داشتند که این معبد و اموال بیشمار آن به تاراج سپاهیان رومی درآید. اما این اتفاق در زمان آنتونیوس (Antonius) به وقوع پیوست. معبد به تاراج رومیها رفته و سربازان، مجسمهی زرین آناهیت را در هم شکسته و قطعات آن را میان خود تقسیم کردند. بعدها در ارمنستان به جای مجسمهی از بین رفتهی آناهیت، مجسمهی دیگری از طلا درست کردند که تا زمان گریگور مقدس - اولین خلیفهی بزرگ ارامنه - وجود داشت. مجسمهی آناهیت در آشتیشات نیز از طلا ساخته شد که آن را وسکمیر (Voskemayr)، یعنی "مادر زرین" نامیدند. آناهیت، متمولترین خدایان بود و تمام ایالت یکغیاتس (Yekeghiatz) به نام وی نامیده میشد. گلّههای بزرگ گاو که مخصوص قربانی آناهیت بودند، با نشانهای از دیگر گلّهها ممتاز و مشخص بود. در اولین ماه سال نو، یعنی ماه ناواسارد یا فروردین، ارامنه جشنهای بزرگ خود را برپا کرده، زائرین از هر نقطه به معابد رومی آمده و حاجت میخواستند. در سال 1884 میلادی در آسیای صغیر، سر یکی از مجسمههای خدایان پیدا شد که ساموئل رایناک (Samuel Reinak) آن را شاهکاری بینظیر دانست و هم اکنون نیز در موزهی بریتانیا نگهداری میشود. بعضی آن را مجسمهی آناهیت و برخی دیگر، مجسمهی آستغیک (Astghik) میدانند. نوزدهمین روز از هر ماه نیز آناهیت نام داشت.
منبع مقاله :
معصومی، غلامرضا؛ (1388) دایره المعارف اساطیر و آیین های باستانی جهان جلد اول، تهران: شرکت انتشارات سوره مهر؛ چاپ اول
یکی دیگر از معابد آناهیت به نام معبد سنگ داربنوس (Darbenos) میباشد که در ایالت آنزواتیسیاتس (Anzvaticiatce) قرار داشته است. برخی آناهیت را با آفرودیته (Aphrodite)، الههی شهوت در یونان برابر میدانند که این تطبیق نیز درست میباشد، زیرا بنا به گفتهی استرابو (Strabo)، نابکاری، بیعفتی و فحشاء در معابد آناهیت نیز وجود داشته است. مهمترین و بزرگترین معبد آناهیت که بنا به گفتهی سیسرو (Cicero)، محبوبترین و ثروتمندترین معبد بود، اریزا نام داشت. هنگامی که لوکولوس (Lucullus) به ارمنستان حمله کرد، مردم بیم آن داشتند که این معبد و اموال بیشمار آن به تاراج سپاهیان رومی درآید. اما این اتفاق در زمان آنتونیوس (Antonius) به وقوع پیوست. معبد به تاراج رومیها رفته و سربازان، مجسمهی زرین آناهیت را در هم شکسته و قطعات آن را میان خود تقسیم کردند. بعدها در ارمنستان به جای مجسمهی از بین رفتهی آناهیت، مجسمهی دیگری از طلا درست کردند که تا زمان گریگور مقدس - اولین خلیفهی بزرگ ارامنه - وجود داشت. مجسمهی آناهیت در آشتیشات نیز از طلا ساخته شد که آن را وسکمیر (Voskemayr)، یعنی "مادر زرین" نامیدند. آناهیت، متمولترین خدایان بود و تمام ایالت یکغیاتس (Yekeghiatz) به نام وی نامیده میشد. گلّههای بزرگ گاو که مخصوص قربانی آناهیت بودند، با نشانهای از دیگر گلّهها ممتاز و مشخص بود. در اولین ماه سال نو، یعنی ماه ناواسارد یا فروردین، ارامنه جشنهای بزرگ خود را برپا کرده، زائرین از هر نقطه به معابد رومی آمده و حاجت میخواستند. در سال 1884 میلادی در آسیای صغیر، سر یکی از مجسمههای خدایان پیدا شد که ساموئل رایناک (Samuel Reinak) آن را شاهکاری بینظیر دانست و هم اکنون نیز در موزهی بریتانیا نگهداری میشود. بعضی آن را مجسمهی آناهیت و برخی دیگر، مجسمهی آستغیک (Astghik) میدانند. نوزدهمین روز از هر ماه نیز آناهیت نام داشت.
منبع مقاله :
معصومی، غلامرضا؛ (1388) دایره المعارف اساطیر و آیین های باستانی جهان جلد اول، تهران: شرکت انتشارات سوره مهر؛ چاپ اول
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}