تروريسم هروئين

به گفته فيض الله گادويف رئيس بخش مبارزه با مواد مخدر وزارت كشور تاجيكستان، مقدار هروئين ضبط شده در چهار ماه ابتداي سال ۲۰۰۳، دو برابر مدت مشابه در سال قبل بوده است.
عوض يولداشف يكي ديگر از مقامات مسئول مبارزه با مواد مخدر تاجيكستان نيز در مصاحبه اي كه اخيرا با خبرگزاري ايتارتاس داشته، بر نياز دوشنبه به كمكهاي خارجي در مبارزه با حمل و نقل مواد مخدر تاكيد كرده است. به گفته او تنها زماني مي توان به تجارت مواد مخدر پايان داد كه يك ائتلاف بين المللي براي اين كار ايجاد شود و تمام اهرم هاي ممكن براي برخورد با تروريسم هروئين به كار گرفته شود.
به نظر مي رسد مقامات تاجيك، در فضاي بين المللي پس از حادثه ۱۱ سپتامبر به عمد در سخنانشان از كلماتي نظير ائتلاف يا تروريسم استفاده مي كنند. در واقع آنها با به كاربردن اين كلمات قصد دارند توجه ايالات متحده را به مشكل بزرگ مواد مخدر در منطقه جلب كنند و در اين كار تا حدودي هم موفق بوده اند.
ايالات متحده اخيرا ۴/۲ ميليون دلار براي كمك به مبارزه تاجيكستان با قاچاق مواد مخدر اختصاص داده است. اما گفته هاي اخير يولداشف نشان مي دهد مقامات تاجيك اين كمك را براي برخورد جدي با مشكل ناكافي مي دانند.
پس از پايان جنگ داخلي ۵ ساله تاجيكستان در سال ۱۹۹۷، همواره ثباتي شكننده در اين كشور حكمفرما بوده است. براساس برآورد سازمان ملل متحد، در حال حاضر حدود ۸۰درصد از جمعيت ۲/۶ ميليون نفري تاجيكستان در فقر به سر مي برند و اين فقر فراگير رشد راديكاليسم را به دنبال دارد.
اخيرا مقامات قزاقستان، قرقيزستان و تاجيكستان نسبت به افزايش فعاليت حزب التحرير كه يك حزب تندرو مذهبي است هشدار داده اند. به نظر مي رسد اين حزب كه پيشتر بيشترين فعاليت خود را در ازبكستان متمركز كرده بود، پس از سركوب بي رحمانه اعضايش توسط دولت ازبكستان به فعاليت بيشتر در كشورهاي ديگر منطقه آسياي مركزي روي آورده باشد.
مركز اصلي فعاليتهاي حزب التحرير، دره فرغانه است كه از سه كشور قرقيزستان، تاجيكستان و ازبكستان مي گذرد. اين حزب هرگز راسا در اقدامات خشونت آميز يا تروريستي دست نداشته است، اما حساسيت مقامات امنيتي منطقه نسبت به فعاليتهاي آن، از تاثيري ناشي مي شود كه بر جنبش هاي مسلحانه و تندرويي چون جنبش اسلامي ازبكستان مي گذارد. اين جنبش كه بعدا به حزب اسلامي تركستان تغيير نام يافت، يك گروه مسلح تندرو از جواناني بود كه تحت تاثير تبليغات حزب التحرير قرار داشتند. اين گروه در سالهاي ۱۹۹۹ و ۲۰۰۰ چند حمله تروريستي را در پايتخت ازبكستان ترتيب دادند و بعد به افغانستان كوچ كردند. رهبران جنبش اسلامي ازبكستان در افغانستان به نيروهاي اسامه بن لادن پيوستند و يكي از شاخه هاي اصلي القاعده را تشكيل دادند.
گفته مي شود طاهر يولداشف و جمعه نمنگاني رهبران اين جنبش در جريان حمله آمريكا به افغانستان كشته شده اند، يكي از فعاليتهاي اصلي اين گروه، قاچاق سازمان يافته مواد مخدر و به ويژه هروئين از طريق آسياي ميانه به مقصد اروپا بود و بخش قابل توجهي از درآمد القاعده از اين طريق بدست مي آمد.
علت اينكه مقامات تاجيكستان قاچاق مواد مخدر را تروريسم هروئين مي خوانند، وجود چنين رابطه اي ميان فعاليتهاي تروريستي و ترانزيت مواد مخدر است.
زنگ خطر تشديد فعاليتهاي حزب التحرير در تاجيكستان، اواخر ژانويه سال جاري ميلادي در استان سغد به صدا درآمد. جايي كه مقامات امنيتي تاجيك در يورشي به يك مركز فعاليت اعضاي حزب التحرير، تجهيزات پيشرفته چاپ و بيش از ۳۱ هزار نسخه كتاب، جزوه و اعلاميه به دست آورده بودند.
با توجه به رابطه اي كه مقامات امنيتي كشورهاي آسياي مركزي ميان فعاليتهاي تندروانه مذهبي و قاچاق مواد مخدر يافته اند، بعضي كارشناسان هشدار مي دهند كه قاچاق مي تواند تمام تلاشهايي را كه براي توسعه اقتصادي تاجيكستان صورت مي گيرد نابود كند.
اين در شرايطي است كه حتي اگر اين معضل وجود نداشت، دولت تاجيكستان با مشكلات بزرگي در زمينه اقتصادي روبرو بود. به عنوان مثال نتيجه يك پژوهش كه توسط سازمان ملل صورت گرفته است نشان مي دهد ۴۶درصد كودكان زير پنج سال تاجيك از سوءتغذيه مزمن رنج مي برند.
مطابق آمار رسمي، اقتصاد تاجيكستان در حال رشد است. به طوري كه خبرگزاري اينترفاكس گزارش داده است آمار دولتي، رشد ۲/۱۰درصدي توليد را در چهار ماه نخست سال ۲۰۰۳ نشان مي دهد. همچنين يك بنياد اقتصادي بين المللي، رشد توليد ناخالص داخلي تاجيكستان در سال ۲۰۰۲ را ۹درصد اعلام كرده است. اين رشد براي سال جاري ميلادي ۶درصد برنامه ريزي شده است.
اما اين آمار مي تواند گمراه كننده باشد زيرا تاجيكستان از درد كهنه بيكاري رنج مي برد وكاملا به كمكهاي بين المللي متكي است.
كمك كنندگان بين المللي در اجلاسي كه اوايل ماه مه در دوشنبه برگزار شد قول دادند در سه سال آينده ۹۰۰ ميليون دلار به تاجيكستان كمك كنند. همچنين لين پاسكو يكي از مقامات وزارت خارجه ايالات متحده كه ماه گذشته به دوشنبه سفر كرده بود اعلام كرد واشنگتن امسال ۱۰ ميليون دلار براي كمك به كشاورزان شمال تاجيكستان كه از سيلاب هاي سهمگين زيان ديده اند، اختصاص مي دهد.
به گزارش يك خبرگزاري محلي، تاجيكستان در ۴ ماه نخست امسال ۵۰ ميليون دلار كمك انساندوستانه دريافت كرده است.
برنامه توسعه اقتصادي دولت دوشنبه نيز به شدت به استقراض از بنيادها و كشورهاي جهان متكي است. امامعلي رحمانف، رئيس جمهوري تاجيكستان در كنفرانس ماه مه كمك كنندگان بين المللي اذعان كرد اين استقراض ها مي تواند نتايج تلاش دولت را براي توسعه اقتصادي نابود كند.
وي در عين حال تاكيد كرد راه جايگزيني هم وجود ندارد. او گفت: تجربه نشان داده است تلاشهايي كه ما به تنهايي انجام مي دهيم براي توسعه اقتصادي كافي نيست.
به عقيده كارشناسان، يكي از نيازهاي اصلي تاجيكستان براي توسعه، بازسازي كامل راهها به منظور تسهيل امر تجارت است. مقامات تاجيكستان، با كمك كشورهاي خارجي چند طرح براي ارتقاء امر تجارت در دست اجرا دارد. به عنوان مثال در آخرين روزهاي ارديبهشت ماه گذشته، ايران اعلام كرد يك وام ۲۵ ميليون دلاري در اختيار تاجيكستان قرار مي دهد و ۵ ميليون دلار هم در ساخت تونل انزاب سرمايه گذاري مي كند. پروژه ساخت اين تونل، از طريق توسعه جاده دوشنبه به تاشكند در ازبكستان، يك مسير ترانزيت و بازرگاني مناسب براي كشورهاي تاجيكستان، ايران، افغانستان، پاكستان و ساير كشورهاي آسيايي مهيا مي كند.
موافقت نامه مربوط به اين همكاري ها هفته پيش در تهران امضاء شد. رؤساي جمهوري ايران و تاجيكستان به علاوه موافقت كردند در زمينه مبارزه با تروريسم، قاچاق مواد مخدر و گروه هاي سازمان يافته تبهكاري همكاري كنند. ايران رسما موافقت خود را با مشاركت در ساخت يك نيروگاه برق در تاجيكستان نيز اعلام كرد.
مقامات تاجيكستان در عين حال به تلاشهاي خود در زمينه بهبود ساير شرايط زيربنايي اقتصاد كشورشان ادامه مي دهند. روز ۱۵ ماه مه، بانك جهاني اعطاي يك وام ۲۰ ميليون دلاري را به منظور اصلاح ساختار آموزش اين كشور تصويب كرد.
بانك جهاني كه خود برنامه اصلاحات آموزشي را اداره مي كند، ۷ ميليون دلار از اين مبلغ را به عنوان كمك بلاعوض و ۱۳ ميليون دلار را به عنوان وامي با بازپرداخت چهل ساله در اين امر هزينه مي كند.
شركت بزرگ گاز طبيعي گازپروم روسيه نيز روز ۱۵ ماه مه يك موافقتنامه استراتژيك ۲۵ ساله را براي جستجوي ميادين گازي تاجيكستان و افزايش توليد داخلي انرژي اين كشور امضا كرد. مقامات تاجيك اميدوارند در سايه اين موافقتنامه بتوانند توليد گاز را تا حدي افزايش دهند كه دست كم نياز مناطق مركزي كشور از جمله دوشنبه را تامين كند.
اما به نتيجه رسيدن تمام اين تلاشها، نيازمند وجود امنيت و ثبات است و اين چيزي است كه قاچاقچيان مواد مخدر با آن دشمني دارند. قاچاقچياني كه گاهي براي تامين هزينه فعاليتهاي تروريستي و حتي اهداف بلندپروازانه سياسي، به تجارت مواد مخدر مي پردازند، به فضايي بي ثبات، جاده هايي بي رونق و جامعه اي جاهل نيازمندند تا كار خود را سامان دهند و اين پديده اي است كه نگراني دولتمردان تاجيك را نيز مانند افغان ها، ازبك ها، قرقيزها، قزاق ها و تركمن ها برانگيخته است.
/خ