آزاد خانم ديلمي

آزاد خانم ديلمي، همسر شهر بن باذان ديلمي و دختر عموي فيروز ديلمي از باوفاترين اصحاب حضرت رسول (صلي الله عليه و آله و سلم) و از برجسته و نجيب‌ترين پيروان آن حضرت (وفات وي بعد از سال 11 هجري قمري است). نام وي در بعضي از منابع عربي مرزبان ذکر شده ولي در کامل ابن اثير و تمام منابع فارسي آزاد خانم ثبت است.
شهربن باذان و فيروز که از امراي لشکر ارتش ايران بودند در جنگ با حبشه و بازپس گرفتن يمن از دست حبشي‌ها شرکت داشتند. باذان از جانب شاهنشاه ايران حکومت يمن را در دست داشت. حضرت رسول اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در سال هفتم هجري نامه‌اي براي کسري (خسرو پرويز) ارسال داشتند و او را به دين مبين اسلام دعوت فرمودند. خسرو پرويز به باذان نوشت که آن شخص که در حجاز دعوت نبوت دارد نزد من گسيل بدار. باذان نامه‌اي به مدينه ارسال داشت و کيفيت ماوقع را شرح داد. سپس رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) به آنان خبر قتل خسرو پرويز را به دست پسر خود شيرويه دادند و در ضمن باذان را به اسلام دعوت فرمودند. پس از رسيدن خبر قتل خسرو پرويز به دست شيرويه به يمن خاندان باذان حدود سال 628 م اسلام آوردند و پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) باذان را همچنان والي يمن باقي گذاشت. شهر، فرزند وي نيز والي صنعا شد. پس از رحلت رسول اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) خاندان باذان در کنار سلمان فارسي با خاندان عصمت و نبوت بيعت کرده و از شيعيان علي ابن ابي طالب (عليه السلام) شدند.
آزاد خانم که از باوفاترين زنان ايراني شيعه نسبت به پيامبر اسلام و خاندان عصمت و طهارت بوده در از بين بردن آشوب و خاموش کردن آتش فتنه‌ي اسود عنسي نقش حساس و سرنوشت سازي داشت. اسود عنسي از اهالي يمن بود و با مردم يمن اسلام آورده بود. سپس اولين مرتد در اسلام گشت و ادعاء نبوت نمود و ضمن حمله به شهر نجران و صنعاء شوهر آزاد خانم و ساير بستگان او را به قتل رسانيد و با عنف و زور با آزاد خانم ازدواج کرد. پس از حجة الوداع اخبار طغيان اسود عنسي به سمع حضرت رسول (صلي الله عليه و آله و سلم) رسيد و آن حضرت بسيار متألم گشتند و دستور قتل وي را دادند و رهبري اين کار را به عهده‌ي فيروز ديلمي گذاشتند. فيرز با طرح و نقشه ماهرانه‌ي آزاد خانم توانست وارد منزل اسود عنسي گردد و او را به قتل برساند. ابن اثير اين واقعه را در حوادث سال 11 هجري قمري ثبت نموده است و بعضي از مورخين در سال 10 هجري. آمده است که قتل اسود عنسي يک ماه قبل از رحلت حضرت رسول (صلي الله عليه و آله و سلم) بوده است.
کتابنامه:
الاعلام، 299/5؛ الکامل، حوادث سال 11 هجري، ابن الوردي، 140/1؛ البلاذري، 111-113؛ جمهرة الانساب، 405؛ خيرات حسان، 6/1-10؛ الفصول الفخرية، 55؛ مدعيان نبوت و مهدويت، 50-52.