خانواده فالاروپ
Family Phalaropodidae
آبچرهای کوچک شناگر با منقار نازک و پاهایی که طرفین انگشتان آن پره‌دار است . پرندگانی رام و زود انس هستند ، به راحتی شنا می کنند و ضمن شنا کردن سر خود را بالا و پایین می برند . هنگام تغذیه یک حرکت چرخشی روی آب انجام می دهند و بدین ترتیب جانوران کوچکی را که به سطح آب می آیند شکار می کنند . نــر و ماده آنها همشکل نیست ، ماده‌ها بزرگتر و خوشرنگتر هستند . روی زمین لانه می سازند ، از سخت پوستان ، حشرات و بعضی مواد گیاهی تغذیه می کنند .
فالاروپ گردن سرخ
مشخصات :
17 سانتی‌متر ؛ در پر و بال زادوولد با گلو و سطح شکمی سفید و لکه‌های بزرگ نارنجی روشن طرفین و پایین گردن ( که در پرنده نــر کمتر واضح است ) مشخص می شود . در پاییز سطح پشتی آن رگه‌رگه است و نوار بالی سفیدش در زمینه بال‌های تیره رنگ آن جلوه خاصی دارد . منقار و پاهایش سیاه می باشد واز نزدیک منقار خیلی باریک آن وسیله تشخیص خوبی است . پرنده نابالغ شبیه بالغ زمستانی است ولی تارک و سطح پشتی آن خیلی پررنگتر است که از تلیله سفید به وسیله خط چشمی خاص ، منقار خیلی ظریف‌تر و عادت شنا کردن تشخیص داده می شود .!
زیستگاه :
در خارج از فصل زادوولد در دریا دیده می شود ، ولی ضمن عبور مهاجرتی در سواحل و آب‌های داخل خشکی نیز دیده می شود .
پراکندگی :
فالاروپ گردن سرخ پرندهایست که به صورت مهاجر عبوری از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار بوده و تقریبا در همه جای ایران دیده می شود !
فالاروپ بلوطی
مشخصات :
20 سانتی‌متر ؛ از نظر شکل ظاهری و رفتار شبیه فالاروپ گردن سرخ است ، ولی در پر و بال زادوولد شطح شکمی بلوطی پررنگ ، صورت سفید ، تارک تیره و منقار زرد ، به آسانی از آن تشخیص داده می‌شود . در پاییز و زمستان به فالاروپ گردن سرخ شباهت زیادی پیدا می کند . اما اندکی بزرگتر و کمرنگتر از آن است و سطح پستی خاکستری تقریبا یکدست دارد . منقارش کوتاه‌تر و ضخیم‌تر ( معمولا با قاعده زردرنگ ) می باشد ، و پاهای کمرنگتر با پره‌های زردرنگ در طرفین انگشتان دارد .
زیستگاه :
مانند فالاروپ گردن سرخ است ولی کمتر دور از آب دیده می شود .
پراکندگی :
فالاروپ بلوطی يکي از پرندگان اتفاقي و مهاجر عبوري کمياب ايران است و به صورت مهاجرعبوری و به ندرت درسواحل دریای خزر( در پارك ملى خشكى- دريايى بوجاق )دیده می شود ، به گونه‌ای که طی ۱۵ سال گذشته تنها دوبار درسطح كشور مشاهده شده است ، احتمال آن می رود که درخلیج فارس مهاجرت منظم‌تری داشته باشد .!
خانواده دارکوب
Family Picidae
پرندگانی هستند درخت‌زی با منقاری قوی و نوک‌تیز که با آن تنه درختان را سوراخ می کنند . زبان آنها خیلی دراز است و پاهای قویی دارند که دو انگشت آن در جلو و دو انگشت در عقب قرار دارد . دم آنها محکم است و هنگام بالا رفتن از درخت از آن به عنوان تگیه‌گاه استفاده می کنند . پرندگانی تک‌زی هستند ؛ پروازی پرتوان و موجی دارند ، نر و ماده آنها همشکل نیست . بیشتر نرها روی سرشان یک قسمت قرمز رنگ دارند . در سوراخ‌هایی که در تنه درخت ایجاد می کنند آشیانه می سازند . از حشرات ، میوه‌ها و مغز دانه‌ها و شیره درختان تغذیه می کنند .!
دارکوب راهراه
مشخصات :
16 سانتی‌متر ؛ نر و ماده همشکل . با اینکه منسوب به دارکوب‌ها است ولی ظاهر و رفتارش ببیشتر شبیه پرندگان گنجشکسان می باشد . از فاصله دور بنظر قهوه‌ای مایل به خاکستری یکدست می‌آید ، با سطح شکمی کمرنگتر . از نزدیک پر و بالش با خطوط موجدار ، شبیه شبگردها است . سطح پشتی و دم دراز آن ( که در انتها گرد می باشد ) راهراه نزدیک بهم خاکستری ، قهوه‌ای و نخودی دارد . سطح شکمی آن نخودی رنگ است با نقش شطرنجی قهوه‌ای مایل به خاکستری . پاهای آن مانند دیگر دارکوب‌ها دو انگشت در جلو و دو انگشت در عقب دارد . پرهای تارکش گاهی سیخ می شود . بیشتر از آنکه خودش دیده شود ؛ صدایش به گوش می‌رسد . روی زمین تغذیه می کند و در حالی که دم را بالا نگهداشته است ، جست‌های کوتاه می زند .هم روی شاخه‌ها می نشیند و هم مانند دارکوب‌ها به تنه درختها می چسبد . پروازش موجی است و بیشتر شبیه چکاوکی با دم بلند بنظر می آید . !
زیستگاه :
باغ‌ها ، میوه‌زارها ، پارک‌ها و ردیف درخت کنار مزارع . در سوراخ‌های موجود در تنه درختان و شکاف ساختمان ها و امثال آن آشیانه می سازد . !
پراکندگی :
دارکوب راهراه از جمله پرندگانی‌ست که در گذشته نچندان دور ، در تابستانها به تعداد کم دیده می‌شده و به‌صورت مهاجر عبوری ازپراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار بوده ، تقریبا در همه جای ایران دیده می‌شده ؛ اما در حال حاضر اطلاع دقیق و مستندی از تعداد و وضعیت پراکندگی این پرنده در دسترس نیست .!
دارکوب سبز
مشخصات :
31 سانتی‌متر ؛ دارکوبی است بزرگ با سطح پشتی سبز تیره ، سطح شکمی سبز مایل به خاکستری کمرنگ و تارک قرمز که دمگاه و قسمت پایین پشت آن زرد رنگ می‌باشد . طرفین سر و نوار شاربی خیلی پهنی دارد که وسط آن قرمز می باشد . پرنده نابالغ کمرنگتر است و به طور مشخص خال‌خال و رهراه است . اغلب روی زمین می نشیند و از مورچه‌ها تغذیه می کند . با بدنی قائم و به‌طور آهسته روی زمین جست می‌زند . پروازش موجی و پردامنه است و بین هر حرکت بالا رفتن ، بال‌بسته‌روی‌های نسبتا طولانی دارد ( رجوع شود به دارکوب سبز راهراه )
زیستگاه :
جنگل‌های برگ‌ریز ، پارک‌ها ، کشتزارها ، زمین‌های غیر محصور با درخت‌های پراکنده . در سوراخ‌هایی که در درختها ایجاد می کند ، آشیانه می سازد .!
پراکندگی :
دارکوب سبز از جمله پرندگان بومی ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!
دارکوب سبز راهراه
مشخصات :
33 سانتی‌متر ؛ از نظر شکل ظاهری شبیه دارکوب سبز ، ولی اندکی بزرگتر است . سطح پشتی آن سبز رنگ می باشد که در ناحیه دمگاه به زردی می گراید . بال‌هایش قهوه‌ای مایل به زردرنگ و مشخص ، و دم آن دارای راهراه عرضی قهوه‌ای و سفید است . سطح شکمی سفید مایل به سبز با نقوش فلسی سیاهرنگ روی پهلوها و قسمت پایین شکم می باشد . نوار شاربی سیاه و سفید واضح و نوار چشمی سفید دارد . تارک در پرنده نر قرمز روشن و در پرنده ماده سیاه است . رفتارش شبیه دارکوب سبز است و اغلب روی زمین از مورچه و موریانه تغذیه می کند .
زیستگاه :
جنگل‌های برگ‌ریز تنک . باغ‌های میوه و مناطق باز با درخت‌های پراکنده تا ارتفاع سه‌هزار متر . در سوراخ تنه درختان آشیانه می‌سازد . !
پراکندگی :
بنا به گزارش Zarudny دارکوب سبز راه راه ، در شمال خراسان و به ندرت در سیستان زادوولد می کرده است ولی اخیرا در این مورد گزارشی در دست نیست .
دارکوب سیاه
مشخصات :
45 سانتی‌متر ؛ از همه دارکوب‌ها بزرگتر و تقریبا به اندازه کلاغ است ، با پر و بال سیاه یکدست . تارک پرنده نر قرمز و تفقریبا کاکلی است ، ولی پرنده ماده فقط یک لکه قرمز در پشت سر دارد . چشم‌هایش زرد است و منقاری کمرنگ دارد . دارکوب سیاه پروازی آرام و موجی دارد .!
زیستگاه :
جنگل‌های کهن در نواحی کوهستانی . آشیانه‌اش را که به شکل سوراخی بیضوی و خیلی بزرگ است در تنه درخت ( گاهی در ارتفاع زیاد ) می سازد .
پراکندگی :
دارکوب سیاه پرندهایست بومی و در گذشته نچندان دور از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار بوده است ، و اما در حال حاضر اطلاع دقیق و مستندی از وضعیت تعداد و پراکندگی آن در دسترس نیست .!
دارکوب خالدار بزرگ
مشخصات :
22 سانتی‌متر ؛ خیلی کوچکتر از دارکوب سبز و خیلی بزرگتر از دارکوب کوچک است . به‌وسیله پشت سیاه ، پرهای سفید شانه و پوشپرهای زیر دمی قرمز از دارکوب کوچک تشخیص داده می‌شود . ( سطح پشتی دارکوب کوچک منظره راهراه عرضی دارد ) روی گونه سفید آن یک نوار عرضی سیاه و ممتد دیده می‌شود . سطح شکمی آن سفید یا شیر قهوه‌ای کمرنگ و یکدست است به‌جز بخش عقبی شکم و پوشپرهای زیر دم که قرمز رنگ می باشد . پرنده نر یک لکه پس سری به رنگ قرمز دارد ، ولی پرنده نابالغ ( در هر دو جنس ) تمام تارکش قرمز است . . دارکوب خالدار خالدار بزرگ پرندهایست که به ندرت بر روی زمین تغذیه می کند ( رجوع شود به دارکوب سر سرخ ، دارکوب باغی ، دارکوب بلوچی و دارکوب بال سفید )
زیستگاه :
بیش از دارکوب سبز به باغ‌ها و درخت‌زارها بستگی نشان می دهد .
پراکندگی :
با توجه به این امر که از تعداد و وضعیت پراکندگی امروز آن اطلاع کاملا دقیقی وجود ندارد اما دارکوب خالدار بزرگ ؛ پرنده‌ای ست بومی ایران و می تواند از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار بوده باشد .
دارکوب بال سفید
مشخصات :
23 سانتی‌متر ؛ دارکوب بال سفید خیلی شبیه دارکوب خالدار بزرگ ، ولی اندکی بزرگتر از آن است ، با سفیدی کمی بیشتر روی پیشانی و سفیدی خیلی بیشتر روی بال بخصوص روی شاهپرهای ثانوی . سطح شکمی آن کاملا سفید است . دارکوب بال سفید ماده ؛ قرمزی روی تارک را ندارد . رفتار ، صدا و زیستگاهش شبیه دارکوب باغی است .
پراکندگی :
از وضعیت تعداد و پراکندگی این پرنده اطلاع دقیقی در دست نیست اما احتمالا دارکوب بال سفید پرندهایست بومی ایران . به تعداد کم در منتهی‌الیه شمال شرقی ایران دیده می‌شود ولی این امر نیاز به بررسی‌های گسترده‌تری دارد .
دارکوب باغی
مشخصات :
22 سانتی‌متر ؛ خیلی شبیه دارکوب خالدار بزرگ است ولی نداشتن نوار عرضی سیاه روی گونه باعث می‌شود که صورتش سفید بنظر بیاید . در مقایسه با دارکوب خالدار بزرگ سفیدی دم آن کمتر است ولی بال‌هایش سفیدی بیشتری دارد ، و قرمزی پوشپرهای زیر دمش کمرنگ می باشد . پرنده نابالغ بخاطر قرمزی تارک ممکن است با دارکوب سر سرخ اشتباه شود ، ولی طوق سینه‌ای قرمز کمرنگ و نوار شاربی سیاه که به منقار متهی می‌شود ، آن را از متمایز می سازد ( رجوع شود به دارکوب بلوچی و دارکوب سر سرخ )
زیستگاه :
بیشتر در اطراف روستاها و نزدیک کشتزارها دیده می شود .
پراکندگی :
دارکوب باغی پرنده‌ای است بومی ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!
دارکوب بلوچی
مشخصات :
20 سانتی‌متر ؛ خیلی شبیه دارکوب باغی ولی اندکی از آن کوچکتر ، و نوار طولی سیاه کنار گلو و گردنش کوتاه‌تر است ، و بیشتر به صورت یک نوار شاربی جلوه می کند . نر بالغ با تارک کاملا قرمز مشخص می‌شود ولی پرنده ماده تارکش قرمز نیست . رفتار و صدای دارکوب بلوچی شبیه دارکوب باغی است .
زیستگاه :
مانند دارکوب باغی ولی بیشتر در بیشه‌های گز دیده می‌شود . در سوراخ تنه درختها آشیانه می سازد .!
پراکندگی :
دارکوب بلوچی پرندهایست بومی ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است . در منطقه‌ای که با دارکوب باغی ؛ هم‌بوم است بین آن دو ، دو رگه‌هائی در طبیعت یافت می‌شود .!
دارکوب سر سرخ
مشخصات :
21 سانتی‌متر ؛ ممکن است با دارکوب خالدار بزرگ و دارکوب باغی اشتباه شود ولی اندکی از آنها کوچکتر است . تارکی به رنگ قرمز روشن و بدم حاشیه سیاه دارد که تا اندازه‌ای کاکل مانند است . سفیدی طرفین سرش بیشتر و نوار شاربی سیاه ان خیلی باریک می باشد ، ولی نوار چشمی سیاه را ندارد . بنابراین سر بطور کلی کمرنگ بنظر می اید . سطح شکمی آن سفید است با پهلوهای رگه‌رگه که به تدریج در رنگ قرمز شکم محو می شود ( بر خلاف دارکوب خالدار که این رنگ قرمز حد قاطعی دارد ) . بال‌هایش دارد راهراه عرضی مشخص سیاه و سفید است و سفیدی شانه‌های آن باریکتر از سفیدی شانه دارکوب خالدار بزرگ می‌باشد . دارکوب سر سرخ ماده تیره‌تر و قرمزی تارکش کمرنگتر است .
زیستگاه :
معمولا در سطوح بالای جنگل دیده می شود و در درخت‌های برگ‌ریز . در ارتفاع زیاد سوراخ ایجاد کرده ، لانه می‌سازد .!
پراکندگی :
دارکوب سرسرخ ؛ پرندهایست بومی ایران و به تعداد نسبتا فراوان در کوههای زاگرس و شمال غربی ایران دیده می‌شود . وجود آن در کوههای البرز نیاز به بررسی دارد . !
دارکوب کوچک
مشخصات :
14 سانتی‌متر ؛ کوچکترین دارکوب در خانواده دارکوب‌ها است و از همه دارکوب‌های ابلق دیگر به کمک چثه کوچک ( اندازه گنجشک ) ، سطح پشتی با راهراه عرضی سیاه و سفید و فقدان رنگ قرمز در پوشپرهای زیر دم تشخیص داده می‌شود . پیشانی ، گونه‌ها و سطح شکمی ان تقریبا سفید رنگ است با چند رگه تیره‌رنگ در پهلوها . تارک دارکوب کوچک نر ؛ قرمز تیره و تارک پرنده ماده تقریبا سفید است . پرنده نابالغ اثری از رنگ قرمز روی تارک دارد و سطح شکمی آن قهوه‌ای‌تر می باشد . این پرنده معمولا خود را از انظار پنهان نگاهمیدارد و بیشتر اوقات در بین شاخه‌های کوچک بالی درخت به‌سر می برد و مرتبا این سو و آن سو می پرد .
زیستگاه :
میوه‌زارهای کهن و درخت‌زارهای با فضای باز
پراکندگی :
دارکوب کوچک پرنده‌ای است بومی ایران و از پراکندگی فراوانی برخوردار است .!
خانواده باد خورک
Family Apodidae
پرندگانی هستند هواگرد که ظاهرا به چلچله‌ها و پرستوها شباهت دارند و از حشرات در حال پرواز تغذیه می‌کنند . بدن باریک ، بال‌های دراز و داس‌شکل و دمی کوتاه دارند . پاهای آنها خیلی کوتاه است و معمولا اجتماعی هستند . پروازی بسیار پرتوان و سریع دارند و بیش از همه پرندگان در هوا به‌سر می برند . نر و ماده آنها همشکل است و در سوراخ‌ها آشیانه می کنند ولانه خود را از آمیختن بزاق با مواد گیاهی می سازند .
بادخورک کوچک
مشخصات :
12 سانتی‌متر ؛ از همه بادخورک‌ها کوچکتر و پر و بالش یکدست سیاه است به‌جز چانه و گلوی کمرنگ و دمگاه کاملا سفید . دمش به‌جای آنکه دوشاخه باشد بیشتر چهارگوش است . نباید این پرنده را با چلچله دمگاه سفید که سطح شکمی کاملا سفید دارد ، اشتباه کرد . خیلی اجتماعی است ، به‌ویژه در فصل زادوولد
زیستگاه :
مناطق باز در حوالی شهرها و روستاها . زیر لبه پشت بام ، در خرابه‌ها و یا روی لبه صخره‌های مرتفع لانه می سازد .!
پراکندگی :
بادخورک کوچک پرندهایست که تابستانها در نقاط مختص به خود ازپراکندگی نسبتا فراوانی‌برخوردار است
بادخورک دودی
مشخصات :
16 سانتی‌متر ؛ این پرنده به بادخورک معمولی بسیار شبیه است با این تفاوت که رنگ آن قهوه‌ای مایل به خاکستری کمرنگتر ، سفیدی ناحیه گلویش وسیع‌تر ، پهلوهایش دارای لکه‌های کمرنگ و سطح فوقانی شاهپری های ثانوی آن کمرنگتر از بقیه بال است . ضمنا با ممارست می توان از روی طرح کلی بدن در حال پرواز و با توجه به پهن‌تر بودن سر ، این پرنده را از بادخورک معمولی تشخیص داد . بال‌زدنش سریع‌تر از بادخورک معمولی است . رفتار ، صدا و زیستگاهش مانند بادخورک معمولی است و اغلب همراه آن دیده می شود .!
پراکندگی :
بادخورک دودی پرنده‌ای است بومی و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!
بادخورک معمولی
مشخصات :
16 سانتی‌متر ؛ از همه پرندگان این خانواده به وسیله بال‌های دراز داسی شکل ، پر و بال دودی مایل به سیاه ، چانه تقریبا سفید ( که به ندرت دیده می‌شود ) و دم دو شاخه و کوتاه مشخص می شود . پرنده‌ای اجتماعی و دایما در پرواز است . پروازی خیلی سریع و مشخصی دارد و در عین حال که بال‌های آن چندان انعطاف‌پذیر نیست ، بی‌نهایت سریع بال می زند . در فصل زادوولد پرنده‌ای پر سر و صداست و با صدای جیغ مانند و جنب و جوش بسیار یکدیگر را روی بامها و اطراف ساختمانها دنبال می کنند .
زیستگاه :
هواگرد و اغلب در پرواز است . در همه‌جا ممکن است دیده شود ولی بیشار در جاهائی که برای لانه‌سازی مناسب است یافت می شود . معمولا در سقف یا زیر لبه شیروانی ساختمانها ، شکاف صخره‌ها و یا سوراخ درختها آشیانه می سازد .!
پراکندگی :
بادخورک معمولی از جمله پرندگانی ست که تابستانها از پراکندگی خیلی زیادی برخوردار است .!
بادخورک کوهی
مشخصات :
21 سانتی‌متر ؛ ( بالباز 53 سانتی‌متر ) از بادخورک معمولی خیلی بزرگتر است ، کمرنگتر و قهوه‌ای رنگ‌تر است . سطح شکمی آن سفید و نوار سینه‌ای قهوه‌ای دارد . وقتی با هم دیده شوند ، تفاوت اندازه ؛ تشخیص آنها را آسان می سازد . بادخورک کوهی صدایی مشخص دارد اما رفتار و پروازش شبیه بادخورک معمولی است ، ولی اغلب با بال‌های فروافتاده بالباز روی می کند . پرنده‌ای است اجتماعی .!
زیستگاه :
به طور عمده در کوهستان‌های سنگی مرتفع و گاهی در صخره‌های مشرف به دریا و یا در ساختمان‌های متروک دیده می شود . آشیانه فنجان شکل خود را در شکاف سنگها و زیر شیروانی ساختمانها می سازد . معمولا به صورت دسته‌جمعی لانه‌سازی می کنند .!
پراکندگی :
بادخورک کوهی از جمله پرندگانی‌ست که در فصل تابستان از پراکندگی فراوانی برخوردار است .!
خانواده کلاغ
Family Corvidae
این خانواده شامل بزرگترین پرندگان گنجشکسان است . بالها و پاهای نیرومند دارند ، منقار آنها نسبتا بلند و قوی است . پرندگانی اجتماعی هستند و پروازی پرتوان دارند و اغلب گستاخ و جنگجو می باشند . نر و ماده آنها همشکل است و روی درختها و صخره‌ها و در سوراخ‌ها اشیانه می سازند . همه‌چیز خوارند و اغلب تخم‌ها و جوجه‌های پرندگان دیگر را می ربایند . !
جی‌جاق
مشخصات :
34 سانتی‌متر ؛ نشانه‌های تشخیص این پرنده عبارت است از بدن قهوه‌ای مایل به صورتی ، دم سیاه ، لکه مشخص روی بالها ، راهراه عرضی آبی و سیاه پوشپرهای بال . پرهای سیاه و سفید تارک خود را به صورت کاکل بلند می کند . چشم‌هایش آبی کمرنگ است و پروازی سنگین دارد ، اغلب به صورت گله های کوچک و پرسر و صدا دیده می شود .
زیستگاه :
جی جاق پرندهایست که به ندرت دور از درخت دیده می شود . معمولا در جنگل‌های دور دست لانه می‌سازد . !
پراکندگی :
جی جاق از جمله پرندگانی‌ست که در گذشته نچندان دور از پراکندگی فراوانی برخوردار بوده است و اما در حال حاضر اصلاع دقیق و مستندی از وضعیت تعداد و پراکندگی این پرنده بومی ایرانی در دست نیست .!
زاغی
مشخصات :
45 سانتی‌متر ؛ با پر و بال سیاه و سفید و دم دراز به آسانی تشخیص داده می شود . پرهای شانه ، پهلوها و شکم آن سفید و بقیه پر و بالش سیاه با جلای آبی ، سبز و ارغوانی است . اغلب به صورت دسته‌های کوچک دیده می شود که در زمستان گله های بزرگ را تشکیل می دهند .!
زیستگاه :
کشتزارها ، مناطق باز با پرچین‌ها و تعدادی درخت . روی درخت‌های بلند ، بوته‌های خار ، پرچین‌ها و حاشیه جنگلها لانه می‌سازد . معمولا روی لانه خود را با تکه شاخه‌های خاردار به شکل گنبد می پوشاند .
پراکندگی :
زاغی از پرندگان بومی ایران است و از پراکندگی زیادی برخوردار است .!
زاغ بور
مشخصات :
24 سانتی‌متر ؛ پر و بالش به‌طور کلی نخودی مایل به صورتی است با لکه سیاه کوچک بین قاعده منقار و چشم و یک لکه بزرگ سیاه در قسمت بالای سینه . بال‌هایش به‌طور کلی سیاه و دارای دو نوار بالی است که یکی باریک و دیگری پهن می باشد و در سراسر طول بال امتداد دارد . دمش سیاه است و به زحمت می توان آن را وادار به پرواز کرد ، حتی هنگام احساس خطر نیز دویدن را ترجیح می دهد . به چکاوک هدهدی یا هدهد بیشتر شباهت دارد تا به یک زاغ . زاغ بور می تواند به عنوان یكی از مهمترین مظاهر طبیعت ایران زمین بیش از پیش به جهانیان معرفی شود ومشتاقان بسیاری را به سوی كویرمركزی ایران گسیل دارداما كارشناسان معدودی این پرنده و ویژگی های آن را مورد بررسی قرار داده اند .!
زیستگاه :
استپ‌های بیابانی وسیع ؛ بیابان‌های ماسه‌ای با گیاهان پراکنده و دشت‌های پوشیده از گیاه قیچ ( Zygophyllum ) . در میان بوته‌های کوتاه آشیانه می سازد .!
پراکندگی :
زاغ بور پرندهایست که بومی نقاط خاصی از ایران است و در منطقه مختص به خود از پراکندگی نسبتا خوبی برخوردار است .!
زاغ نوک سرخ
مشخصات :
39 سانتی‌متر ؛ پر و بالش سیاه مایل به آبی براق است ، منقار قرمز دراز و خمیده و پاهای قرمز رنگ دارد . پروازش پرتوان ، سبک و اغلب با حرکات آکروباتیک همراه است . هنگام بالباز اوج‌گیری شاهپرهای نخستین بال کاملا از هم جدا و به بالا برگشته است . زاغ نوک‌سرخ پرنده‌ای اجتماعی است و تفاوت آن با کلاغ گردن بور این است که پر و بال خاکستری ندارد . از زاغ نوک‌زرد به‌وسیله منقار قرمز رنگ و درازتر مشخص می شود .
زیستگاه :
کوهستان‌ها و صخره‌های مشرف به دریا . در شکاف سنگها و لبه پرتگاه‌ها و درون غارها لانه می سازد . !
پراکندگی :
زاغ نوک سرخ پرندهایست بومی ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!
زاغ نوک زرد
مشخصات :
38 سانتی‌متر ؛ تفاوت آن با زاغ نوک‌سرخ در این است که منقارش زرد رنگ ، خیلی کوتاه‌تر و راست‌تر است . پاهایش قرمز می باشد و از نزدیک پر و بالش سیاه‌تر بنظر می آید و جلای آبی کمتری دارد . رفتارش شبیه زاغ نوک سرخ است . پرنده نابالغ کدرتر است با پاهای سیاه رنگ !
زیستگاه :
کوهستان‌ها . معمولا در نقاط هموار دشت و در ساحل دریا دیده نمی شود . در شکاف سنگها و خرابه‌ها لانه می سازد .
پراکندگی :
زاغ نوک زرد از جمله پرندگان بومی ایران است و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است
در زمستان به نقاط کم ارتفاع‌تر کوچ می کند . !
کلاغ گردن بور
مشخصات :
33 سانتی‌متر ؛ پرنده‌ای است سیاه رنگ با پس گردن و پوشپرهای گوش به رنگ خاکستری . سطح شکمی آن خاکستری پررنگ است . چشم‌هایش خاکستری کمرنگ می باشد . از کلاغ سیاه و سایر کلاغ‌ها با اندازه کوچکتر ، بال‌زدن سریع‌تر ، منقار کوتاه‌تر و صدای خاص ، تشخیص داده می‌شود . گلاغ گردن‌بور پرنده‌ای است اجتماعی و اغلب همراه کلاغ‌سیاه‌ها و سارها دیده می شود .
زیستگاه :
پارک‌ها ، صخره‌های مرتفع کوهستانی ، ساختمان‌های قدیمی و کشتزارها . به‌طور دسته‌جمعی در سوراخ درختها ، ساختمانها ، صخره ها ، گاهی در داخل سوراخ‌های زمین و روی شاخه درختها لانه می سازد .!
پراکندگی :
به‌طور کلی کلاغ گردن بور ؛ پرندهایست بومی ایران و از پراکندگی فراوانی برخوردار است . زادوولد این پرنده از کوههای منتهی‌الیه شمال خراسان گزارش شده است .!
هندی
مشخصات :
43 سانتی‌متر ؛ از کلاغ ابلق اندکی کوچکتر می باشد . پر و بالش تماما سیاه است به‌جز طوق پهن خاکستری گردن که از پشت تا قسمت بالای جبه و از جلو تا قسمتی از شکم ادامه پیدا می کند . نباید آنرا با کلاغ گردن بور که منقاری کوچکتر ، سفید و شکمی سیاه و حلقه چشمی سفید ( نه قهوه‌ای ) دارد ، اشتباه کرد . کلاغ هندی معمولا پرنده‌ای اجتماعی است و رفتار و صدایش شبیه کلاغ ابلق می باشد .
زیستگاه :
زمین‌های وسیع زراعتی ، معمولا در حوالی مناطق مسکونی . روی درخت آشیانه می سازد .!
پراکندگی :
کلاغ هندی از پرندگان بومی جزیره خارک است و در گذشته نچندان دور از پراکندگی فراوانی در این منطقه برخوردار بوده است ولی بدون شک جمعیت آن از پرنده‌های قفسی فراری یا نمونه‌هائی که به این جزیره آورده شده ، نتیجه شده است . گزارش‌های قدیمی از جنوب بلوچستان نیز ممکن است از این قبیل باشد و اما در حال حاضر اطلاع دقیق و مستندی از وضعیت تعداد و پراکندگی این پرنده در دست نیست .!
کلاغ سیاه
مشخصات :
45 سانتی‌متر ؛ کاملا سیاه با جلای قوس و قزحی که از سایر کلاغ‌ها به‌وسیله صورت بدون پر تقریبا سفید و منقار سیاه مایل به خاکستری که نوک‌تیزتر و باریکتر است ، مشخص می شود . هنگام راه‌رفتن پرهای ران‌هایش به طرز قابل توجهی افشان و ریشه ریشه به‌نظر می‌آید . پرنده نابالغ کدرتر است و صورتش به‌طور کامل پوشیده از پر می باشد . پروازش سریع و مستقیم ، و بال‌زدن‌های آن تندتر از کلاغ ابلق است . کلاغ سیاه پرنده‌ای است اجتماعی .
زیستگاه :
زمین‌های زراعتی با تعدادی درخت . به‌طور دسته‌جمعی بالای درختها آشیانه می سازد .!
پراکندگی :
کلاغ سیاه پرنده ای است که زمستان‌ها از پراکندگی فراوانی برخوردار است و نیز به تعداد فراوان در ایران زادوولد می کند .!
کلاغ جنگلی
مشخصات :
46 تا 50 سانتی‌متر ؛ خیلی شبیه غراب است ولی با اندازه کوچکتر و صدای متفاوت از آن مشخص می‌شود . پر و بالش تماما سیاه است با جلای آبی ارغوانی . منقاری سیاه است با جلای آبی ارغوانی . منقاری سیاه و خیلی بزرگ دارد . شکل دم که در انتها سه گوش است و صدای خاص ، این پرنده را از نژادهای خاوری سیاهرنگ ( کلاغ ابلق ) متمایز می سازد . رفتارش شبیه کلاغ ابلق ولی بیشتر از آن اجتماعی است .!
پراکندگی :
طبق گفته Zarudny کلاغ جنگلی به صورت بومی و به تعداد کم در شمال شرقی خراسان و به ندرت در سیستان وجود داشته است ، اما اخیرا هیچگونه گزارشی مبنی بر وجود این پرنده در دست نیست .
کلاغ ابلق
مشخصات :
47 سانتی‌متر ؛ کلاغی است آشنا و فراوان که به وسیله پشت و سطح شکمی خاکستری ، سر ، گلو ، بالها و دم سیاه مشخص می گردد . نژاد بومی خوزستان ( C.c.capellanus ) قسمت‌های خاکستری پر و بالش خیلی کمرنگتر است به‌طوری که تقریبا سیاه و سفید بنظر می رسد . نژاد دیگری که زمستان‌ها به تعداد کم در خراسان دیده می شود ( C.c orintalis ) پر و بالی کاملا سیاه دارد و از غراب به وسیله اندازه کوچکتر ، منقار باریکتر ، دم گرد و صدایش مشخص می شود . پرواز این پرنده مستقیم ، آهسته و منظم است و به ندرت بالباز اوج می گیرد . معمولا تک‌زی است و گاهی هم جفت جفت دیده می شود . در نقاطی که غذا فراوان باشد به صورت گله‌های بزرگ دیده می شوند .
زیستگاه :
شهرها ، روستاها ، تبریزی‌زارها ، زمین‌های زراعتی ، جنگلها و مناطق کوهستانی با درخت‌های پراکنده . معمولا روی درخت و گاهی روی صخره‌ها آشیانه می شازد .!
پراکندگی :
کلاغ ابلق از جمله پرندگان بومی ایران است و از پراکندگی زیادی برخوردار است .!
غراب گردن قهوه‌ای
مشخصات :
49 سانتی‌متر ؛ خیلی شبیه غراب ولی از آن کوچکتر ، پس گردنش به رنگ قهوه‌ای مسی و پر و بالش دارای جلای کمتری است . رفتار غراب گردن قهوه‌ای شبیه غراب می باشد ( رجوع شود به غراب )
زیستگاه :
بیابان‌ها ، تپه و ماهورهای لم‌یزرع ، سواحل ، زمین‌های زراعتی مناطق خشک و گاهی در اطراف دهکده‌ها . روی درخت آشیانه می سازد .!
پراکندگی :
غراب گردن قهوه‌ای از جمله پرندگان بومی ایران است و زمانی از پراکندگی فراوانی برخوردار بوده است و اما در حال حاضر اطلاع دقیق و مستندی از وضعیت تعداد و پراکندگی آن در دسترس نیست . احتمالا در سراسر دشت لوت و قسمت جنوبی دشت کویر زادوولد می کند .!
غراب
مشخصات :
63 سانتی‌متر ؛ اندازه بزرگ ، منقار سیاه بزرگ ، پرهای گلویی افشان ، انتهای سه‌گوش دم ، و صدای نافذ و خاص ، آن را به آسانی از کلاغ های کوچکتر مشخص می سازد . پر و بالش سیاه است و در نور مناسب جلای قوس و قزحی نشان می دهد . پروازش پر توان و مستقیم است ، غالبا بالبازروی و بالباز اوج‌گیری می کند . در دوران جفت‌گیری پروازهای آکروباتیک انجام می دهد . ( رجوع شود به غراب گردن قهوه‌ای )
زیستگاه :
محل زیست و زادوولدش روی صخره‌های مشرف به دریا ، در کوهستان‌ها و همچنین روی درختها است .
پراکندگی :
غراب از جمله پرندگان بومی ایران است و از پراکندگی فراوانی برخوردار است .!
خانواده ماهي خورك
Family Alcedinidae
پرندگاني با سر بزرگ و دم كوتاه كه براي گرفتن ماهي در آب شيرجه مي روند . منقاري بزرگ ، راست و نوك تيز دارند . بالهاي آنها معمولا كوتاه و گرد است . پرو بالي خوشرنگ دارند ، بي حركت و راست روي پايه ها و سيم هاي تلگراف مي نشينند و يا بالاي سطح آب درجا بال مي زنند . تك زي هستند . در سوراخ ها آشيانه مي سازند . از ماهي ها ، سخت پوستان ، حشرات و دوزيستان تغذيه مي كنند .
ماهي خورك ابلغ
مشخصات :
۲۶ سانتي‌متر ؛ به آساني به وسيله پروبال سياه و سفيد ، كاكل افشان و منقار بزرگش شناخته مي شود . پرنده نر دو نوار سينه اي سياه و پرنده ماده فقط يك نوار روي سينه دارد . در بالاي سطح آب بالبــازروي و درجا بال زني مي كند و به قصد گرفتن ماهي با سر به درون آب شيرجه مي رود .
زيستگاه :
مناطق باز در حوالي رودخانه ها ، تالابها ، مردابها و خورها . هم در آب شيرين و هم در آب شور ماهي مي گيرد . در سوراخ ديوار ساحلي رودخانه ، تپه هاي ماسه اي و امثال آن آشيانه مي سازد .
پراكندگي :
ماهی خورک ابلق از جمله پرندگان بومي ایران است و در مناطق مختص به خود از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .
ماهي خورك سينه سفيد
مشخصات :
27 سانتي‌متر ؛ نر و ماده همشكل ، منقار و پاهاي قرمز روشن دارد . سر ، گردن ، خم بال ، پهلوها و شكمش بلوطي است ، جبه و دمش سبز مايل به آبي مي باشد . چانه ، گلو و وسط سينه اش سفيد است . به حالت قائم روي بوته ها ، تير تلگراف و امثال آن مي نشيند .
زيستگاه :
جويبارها ، باتلاقها و مزارع آبياري شده ؛ ولي كمتر از ساير ماهي خورك ها به ابي بستگي نشان مي دهد .
اغلب در زمينهاي زراعتي و باغ هاي خشك ديده مي شود . در سوراخ درختها ، ديوار ساحلي رودخانه ها و ديوار ساختمانها آشيانه مي سازد .
پراكندگي :
ماهی خورک سینه سفید از جمله پرندگان بومی ایران است و در مناطق مختص به خود از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .
ماهي خورك كوچك
مشخصات :
16 سانتي‌متر ؛ نر و ماده همشكل . تشخيص اين پرنده آسان است .سطح پشتي آن به رنگ آبي و سبز زمردي درخشان ، با گلو و لكه گردني سفيد ، گونه ها و سطح شكمي آن بلوطي ، منقارش دراز و خنجر شكل است . سر بزرگ ، بالها و دم كوتاه و پاهاي كوچكي به رنگ قرمز روشن دارد . هشيارانه در نقطه اي مي‌نشيند و مرتب سر و دم خود را بالا و پايين مي كند و بعد به دنبال ماهي هاي كوچك و يا حشرات به درون آب شيرجه مي رود . گاهي قبل از شيرجه رفتن ، درجا بال مي زند . پروازش خيلي سريع است و معمولا مستقيم و در ارتفاع كم پرواز مي كند . اين پرنده تك‌زي است .
زيستگاه :
جويبارها ، رودخانه ها ، كانالهاي آب و درياچه ها . در زمستان همچنين در ساحل دريا و ماندابهاي حاصل از جز و مد ديده مي شود . در سوراخ هايي كه در ديوار ساحلي ايجاد مي كند و گاهي دور از آب آشيانه مي‌سازد .
پراكندگي :
ماهی خورک کوچک از جمله پرندگان بومی ایران و از پراکندگی فراوانی برخوردار است .
خانواده پرستو
Family Hirundinidae
پرندگانی هستند کوچک و باریک‌جثه ، با گردنی کوتاه ، بال‌های خیلی دراز و نوک‌تیز ، دم دوشاخه ، منقار کوتاه و سخت ، دهان گشاد و پاهای کوچک و ضعیف . پروازی زیبا و سریع دارند و پرندگانی اجتماعی هستند . اغلب به‌صورت گله‌های بزرگ و مختلط دیده می شوند . نر و ماده آنها همشکل است . روی صخره‌ها یا در ساختمانها لانه‌های گلی می سازند ( به‌جز چلچله رودخانه‌ای ) . غذای عمده آنها شامل حشرات است که در حین پرواز با مهارت خاصی به شکار آنها می پردازند.
چلچله رودخانه‌ای
مشخصات :
12 سانتی‌متر ؛ از همه چلچله‌ها کوچکتر است و به وسیله سطح پشتی قهوه‌ای خاکی ، سطح شکمی سفید و نوار سینه‌ای قهوه‌ای رنگ مشخص می شود . چلچله رودخانه‌ای پرنده‌ای است ؛ خیلی اجتماعی و بیشتر در سطح آب تغذیه می کند . پروازش سبک ، سریع و توام با بال زدن‌های پیدرپی می باشد و کتر مانند پرستو هنگام پرواز " ویراژ " می دهد . ( رجوع شود به چلچله کوهی و چلچله بیابانی )
زیستگاه :
فضاهای باز در مجاورت رودخانه‌ها و برکه‌ها . به طور دسته‌جمعی در تونل‌های کوچکی که در دیوار ساحلی رودخانه‌ها و یا صخره‌ها لب آب ایجاد می کند آشیانه می سازد .!
پراکندگی :
چلچله رودخانه‌ای پرنده‌ای است که تابستانها از پراکندگی فراوانی برخوردار است و نیز به صورت مهاجر عبوری در همه‌جای ایران دیده می شود . !
چلچله کوهی
مشخصات :
۱۴.۵ سانتی‌متر ؛ از دور ممکن است با چلچله رودخانه‌ای اشتباه شود ، ولی به کمک جثه درشت‌تر ، مثلث تیره‌رنگ سطح زیرین بال ، سطح شکمی سفید چرک ( بدون نوار سینه‌ای ) که در ناحیه شکم و پوشپرهای زیر دم تیره‌رنگ‌تر است ، از آن تشخیص داده می شود ، از نزدیک همچنین به‌وسیله خال‌های سفید نزدیک به انتهای دم متمایز می گردد . بادخورک کوهی از این پرنده خیلی بزرگتر است با سطح شکمی سفید و نوار سینه‌ای تیره‌رنگ ( رجوع شود به چلچله بیابانی )
زیستگاه :
درهای تنگ ، صخره‌های کوهستانی و ساحلی . آشیانه‌ای گلی به شکل نیم فنجان در شکاف‌ها و گودال‌های صخره‌ها می سازد ( گاهی همراه با چلچله دمگاه سفید )
پراکندگی :
چلچله کوهی پرنده‌ای است که در فصل تابستان در مناطق مختص به خود از پراکندگی فراوانی برخوردار است .!
چلچله بیابانی
مشخصات :
۱۲.۵ سانتی‌متر ؛ خیلی شبیه چلچله کوهی ولی به‌طور محسوس کوچکتر از آن است و پر و بالش کمرنگتر می باشد ، بخصوص در ناحیه جبه . چانه ، گلو و قسمت بالای سینه آن تقریبا سفید است ، و بر خلاف چلچله کوهی رگه‌رگه نیست . پروازش نامنظم‌تر و شبیه چلچله رودخانه‌ای است . چلچله بیابانی رفتاری شبیه چلچله کوهی دارد . !
زیستگاه :
صخره‌های مرتفع ، دره‌های تنگ و خرابه‌های واقع در مناطق بیابانی . معمولا در ارتفاع کمتر از چلچله کوهی زندگی می کند . زیر پیش‌آمدگیهای صخره‌های بلند و امثال آن لانه می سازد . !
پراکندگی :
چلچله بیابانی پرنده‌ای است نیمه مهاجر و در مناطق مختص به خود از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!
پرستو
مشخصات :
19 سانتی‌متر ؛ با دم دوشاخه خیلی دراز مشخص می شود . سطح پشتی آبی پررنگ با جلای فلزی ، پیشانی و گلو به رنگ قرمز بلوطی ، قسمت پایین گلو آبی تیره و بقیه سطح شکمی سفید کرمی است . پرنده نابالغ خیلی تیره‌رنگ‌تر است و دوشاخه دمی آن کوتاه‌تر است . پرستو پروازی زیبا و توام با ویراژها و چرخش‌ها دارد . پرنده‌ای اجتماعی است ولی در هنگام زادوولد کمتر به صورت دسته‌جمعی دیده می شود . در مقایسه با این پرنده چلچله دمگاه سفید گلو و دمگاه سفید دارد ، چلچله رودخانه‌ای و چلچله کوهی در سطح پشتی قهوه‌ای رنگ هستند ؛ و هیچیک از این سه نوع چلچله ، دوشاخه دراز دمی را ندارند . بادخورک معمولی در مقایشه با پرستو ؛ یکپارچه تیره‌رنگ است .!
زیستگاه :
کشتزارها ، علفزارها و برکه‌ها . آشیانه‌اش را از کاه و گل روی تیرهای سقف یا زیر لبه پشت بام طویله‌ها ، سایبان احشام و یا در دودکش‌ها می سازد . !
پراکندگی :
تابستانها از پراکندگی فراوانی برخوردار است ، به طوری که ممکن است در همه‌جای ایران دیده شود . تعداد کمی از آنها ممکن است زمستان را در منتهی‌الیه جنوب ایران باقی بمانند .!
پرستوی دمگاه صورتی
مشخصات :
18 سانتی‌متر ؛ از روی دمگاه نخودی ، پس سر و نوار چشمی بلوطی ، گلو و سطح شکمی نخودی‌رنگ و نداشتن نوار سینه‌ای ، بلافاصله شناخته می شود . تارک و پشتش آبی پررنگ با جلای فلزی ، بالها و دم دوشاخه آن تقریبا سیاه است . بر خلاف پرستو نشانه‌های سفید روی دم را ندارد ، دوشاخه دم آن پهن‌تر است و نوک بال‌هایش تیز نیست . پروازش سنگین‌تر و کندتر از پرستو است . از چلچله دمگاه سفید به وسیله دمگاه و سطح شکمی نخودی ( نه سفید ) مشخص می شود .
زیستگاه :
صخره‌های ساحلی و کوهستانی . کمتر از پرستو به مناطق مزروعی علاقه دارد . معمولا در دشت‌های هموار و بیشتر در اطراف پل‌ها و ساختمانها دیده می‌شود . لانه‌هایی شبیه لانه چلچله دمگاه سفید ؛ ولی با مدخلی کوزه مانند در غارها ، شکاف سنگها و زیر پل‌ها می‌سازد .!
پراکندگی :
پرستوی دمگاه سفید ؛ پرنده‌ای است که در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است . همینطور به‌طور اتفاقی در سواحل دریای خزر دیده شده است .!
چلچله دمگاه سفید
مشخصات :
12 سانتی‌متر ؛ چلچله دمگاه سفید تنها چلچله‌ای است که دمگاه سفید خالص دارد . سطح شکمی سفید ، و سر ، پشت ، بالها و دم آن سیاه مایل به آبی است . دمش کوتاه و دوشاخه می باشد ولی شاخه‌های آن بلند و رشته مانند نیست . پاهای کوتاهش پوشیده از پرهای سفید می باشد . رفتارش شبیه پرستو ولی از آن اجتماعی تر است و به صورت دستجات متعدد و نزدیک بهم آشیانه می سازد . پروازش سریع و شامل بال‌زدن‌های پیدرپی است و کمتر مانند پرستو ویراژ می دهد . اغلب در ارتفاع نسبتا زیاد پرواز می کند . ( رجوع شود به بادخورک کوچک )
زیستگاه :
مانند پرستو است ولی بیشتر اوقات در نزدیکی مناطق مسکونی و همچنین در فضاهای باز دیده می‌شود . لانه‌ای گلی و محصور می سازد که سوراخ مدخل آن در بالا قرار دارد . در زیر لبه پشت بامها و روی صخره‌ها آشیانه می سازد .. !
پراکندگی :
چلچله دمگاه سفید پرنده‌ای است که در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و به صورت مهاجر عبوری در همه‌جای ایران دیده می شود .!
پرندگان ایران http://fa.wikipedia.org
اشنایی با پرندگان ایران http://www.persianpet.org
پرندگان ایران http://www.iranian-birds.com
سایت پرندگان ایران http://www.centralclubs.com
پرندگان ایران http://www.iranian-bird.blogfa.com
سهره جنگلی http://www.iranbirds.com
پرندگان ایران http://www.iranbirds.com
پرندگان ايران http://www.ardalan.id.ir
پرندگان ايران http://www.birdsofiran.blogfa.com/خ
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}