کوفه پايگاه فعاليت شيعيان

تاسيس کوفه:

شهر کوفه در سال 17 ه.ق در حدود سه سال پس از خلافت عمر بن الخطاب در مدينه تاسيس شد پس از پيروزي هاي مسلمين در جنگهاي قادسيه در سال 15 ه خليفه به سعد بن ابن وقاص فرمانده ارتش اسلام در عراق دستور داد تا در آنجا بماند. از اينرو سعد ارتش هاي عرب را در سرزمين تازه مفتوح شده پايتخت ساساني مدائن مستقر گردانيد ولي اين مکان به دليل شرايط محيطي و آب و هوائي نامناسب و کمبود مراتع، رضايت بخش نبود. پس از آن سعد با همکاري سلمان فارسي و حذيفه بن يمان فلاتي را که کنار غربي فرات بود. برگزيدند و دستور داد که چادر زنند و اين شروع کوفه بود. از فرمان عمر بن الخطاب به سعد بن ابي وقاص که فرمان مي دهد براي مسلمين محلي جهت مهاجرت و نيز مرکزي براي اداره جنگ انتخاب کن آشکار مي گردد که در انديشه عمر کوفه معني يک پادگان شهري را مي داد که گروهها در آن اقامت کنند و در کمال آمادگي در وقتي که لازم باشد در دسترس باشند. در کوفه تعداد افرادي که از نواحي دور دست آمده بودند در حدود پانزده هزار تا بيست هزار نفر بودند که ساخت و ترکيب قبيله اي فوق العاده ناهمگوني داشتند. سعد ناچار راه حلي براي تقسيم آنها به طوائف و يا قبايل فردي طبقه بندي وسيع تري با عنوان اعراب شمالي (نزاري) و اعراب جنوبي (يمني) پيدا کرد؛ و سپس به هفت گروه تجديد سازمان کرد که اين گروهها بر اساس نسب و قوم خويشي انجام گرفت که اين گروه بندي از قبائل مدت نوزده سال ادامه داشت و تا زماني که علي عليه السلام به کوفه آمد و تغييرات ديگري در آن داد. عمر به کوفه علاقه زيادي داشت و آنرا برج اسلام يا قبة الاسلام و مردم آن ديار را سرور مسلمين يا رأس اهل الاسلام توصيف مي کرد، او همچنين عمار بن ياسر را به عنوان والي و عبدالله بن مسعود را به عنوان نائب و جانشين او برگزيد.

کوفه پايگاه فعاليت شيعيان:

از زماني که علي عليه السلام در سال 36 ه. ق به کوفه نقل مکان کرد و يا حتي زودتر از آن، اين شهر مرکز اصلي نهضتها، الهامات، اميرها و بعضي اوقات کوششهاي هماهنگ شيعه شد.
بسياري از حوادث آشفته که تاريخ صدر تشيع را مي سازد در کوفه و يا حوالي آن واقع شد، حوادثي چون تجهيز قواي علي عليه السلام براي جنگهاي جمل و صفين، انتخاب و کناره گيري امام حسن عليه السلام از خلافت، قيام حجر بن عدي الکندي، قتل عام امام حسين عليه السلام و يارانش، نهضت توابين و قيام مختار از جمله اين حوادث است. اهالي کوفه اولين کساني بودند که با هدايت مالک اشتر با علي عليه السلام بيعت کردند حمايت اين گروه به عنوان تهديدي جدي براي امويان و همچنين قريش نمايان مي شد.
مکيان به سوي بصره که ديگر اردوگاه نظامي بود حرکت کردند تا حمايت قبيله اي را در آنجا بسيج کنند از اين رو علي عليه السلام هيچ انتخاب ديگري جز ترک مدينه به سوي عراق و اعتماد بر حمايت کوفيان نداشت ايشان با هزار نفر از مدينه وارد کوفه شدند. آنان قسمت اعظم ارتش را در جنگ جمل تشکيل مي دادند تا اينکه هم پيماني مکي -بصري شکست خورد و علي عليه السلام بصره را به خوبي تحت سيطره خود درآورد. رهبراني چون مالک اشتر، حجربن عدي با پيروانش ستون فقرات حاميان علي عليه السلام را تشکيل مي دهند.
و هسته اصلي شيعيان کوفه مي باشند. از طرف ديگر نيرومندترين رهبران طائفه که خود را بر پايه توانايي قبيله اي ساخته بودند علاقه زيادي به علي عليه السلام نشان نمي دهند و تعارض شديد بين اين دو گروه شکل مي گيرد. رهبران شيعيان بر علي عليه السلام فشار مي آوردند که با معاويه بجنگد، از طرف ديگر اکثر رهبران طائفه اي تمايلي به جنگ با معاويه از خود نشان ندادند و با روح بي تفاوتي به صفين رفته و با نشاط و شادماني فراوان از صلح پيشنهادي بوسيله پيمان حکميت استقبال کردند. از طرف ديگر مساوات و رعايت عدالت در تخصيص حقوقها در بين افراد و رؤساي قبايل براي اشراف قبايل توهين آميز تلقي مي شد از همين روي از علي عليه السلام کناره گرفتند. در خطبه 27 نهج البلاغه امام علي عليه السلام در خطاب با مردم کوفه چنين مي فرمايد: « بدانيد که من شما را شب و روز و آشکارا و پنهان براي مبارزه با اين قدم (شاميان) خواندم و گفتم به جنگ با آنها پيشدستي کنيد پيش از آنکه ابتکار جنگ به دست آنها افتد. به اختلاف خود مشغول شديد تا دشمن بر شما شبيخون زد، جاي بسيار شگفتي دارد! بخدا سوگند که دل از اندوه آب مي شود و غم و غصه هجوم مي آورد وقتي مشاهده مي شود که آنها در راه باطل چنين اتحاد محکمي دارند و شما در راه حق اينطور متفرق و دور از هم هستيد. رويتان سياه باد و دلتان غمگين و آزرده باد که چه به رايگاه هدف دشمن قرار گرفتيد. در تابستان به جنگ دعوت کردم گفتيد باشد که شدت گرما فرو نشيند و در زمستان به اينکارتان خواندم اظهار کرديد که اکنون موقع طغيان سرماست و صبرکن تا سردي فروکش کند... .
منبع: کتاب شيعه شناسي / تاريخ و جغرافياي شيعه
/خ