رهنمودهای اخلاقی و تربیتی بزرگان به جوانان

سفارش‏های اخلاقی ـ تربیتی حضرت علی علیه‏السلام به فرزندش امام حسن مجتبی علیه‏السلام :

1.بدان که دل نوجوان، مانند زمینی آماده، پذیرای هر بذری است. (پس بکوش تا بذر عشق و ایمان در آن بکاری)؛ وگرنه سرزمین وجودت، در محاصره نااهلان قرار می‏گیرد.
2.پسرم! همانا تو را به ترس از خدا سفارش می‏کنم که پیوسته در فرمان او باشی و دلت را با یاد خدا زنده کنی و به ریسمان او چنگ زنی. چه وسیله‏ای مطمئن‏تر از رابطه تو با خداست؟
3.دلت را با روح اندرز، زندگی ببخش و انگیزه‏های ناروا و هوا و هوس را از سرزمین وجودت با نیروی زهد و تقوا بیرون کن و بدان که اقامت‏گاه اصلی و همیشگی‏ات، آخرت است. پس هرگز آخرتت را به دنیا مفروش.
4. در راه خدا و زنده نگه‏داشتن ارزش‏های الهی به‏پا خیز و در این راه، از ملامت هیچ سرزنشگری مهراس.
5.جان خویش را به زیور صبر بیارای و بدان که تحمل و صبر در راه حق، بسیار دل‏نشین و زیباست.
6. همواره با خوبان و خیراندیشان هم‏نشین شو، تا از آنان شوی و از بدان و بدکاران بپرهیز، تا از شمار آنان نباشی.

امام خمینی رحمت الله علیه:

«جوانان ننشینند که گرد پیری، سر و روی آنان را سفید کند. ما به پیری رسیده‏ایم و به مصایب و مشکلات آن واقفیم. شما تا جوان هستید، می‏توانید کاری انجام دهید؛ تا نیرو و اراده جوانی دارید، می‏توانید هواهای نفسانی و خواسته‏های حیوانی را از خود دور سازید، ولی اگر در جوانی به فکر اصلاح و ساختن خود نباشید، دیگر در پیری، کار از کار گذشته است. تا جوانید، فکری کنید؛ نگذارید پیر و فرسوده شوید. قلب جوان، لطیف و ملکوتی است و انگیزه‏های فساد، در آن ضعیف است، لیکن هرچه سن بالا رود، ریشه گناه در قلب، قوی‏تر و محکم‏تر می‏شود، تا جایی که کندن آن از دل، ممکن نیست».
«تا جوانی در دست توست، در عمل و در تهذیب قلب و در شکستن اقفال و رفع حُجُب کوشش کن؛ زیرا هزاران جوان که به افق ملکوت نزدیک‏ترند، موفق می‏شوند و یک پیر موفق نمی‏شود. قید و بندها و اقفال شیطانی، اگر در جوانی از آنها غفلت شود، هر روز که از عمر بگذرد، ریشه‏دارتر و قوی‏تر می‏شود».

رهنمودهای امام خمینی رحمه‏الله ، خطاب به فرزندش سیداحمد خمینی:

«عزیزم! از جوانی به اندازه‏ای که باقی است، استفاده کن؛ که در پیری همه چیز از دست می‏رود، حتی توجه به آخرت و خدای تعالی. از مکاید بزرگ شیطان و نفس اماره، آن است که جوانان را وعده صلاح و اصلاح در زمان پیری می‏دهد تا جوانی، با غفلت از دست برود و تا لحظه آخر، با وعده‏های پوچ، انسان را از ذکر خدا و اخلاص برای او بازمی‏دارد تا مرگ برسد و اگر تا آن وقت ایمان را نگرفته باشد، در آن حال می‏گیرد. پس در جوانی که قدرت بیشتر داری، به مجاهدت برخیز و از غیر دوست ـ جلّ و علا ـ بگریز و پیوند خود را هرچه بیشتر محکم‏تر کن و اگر خدای نخواسته، پیوندی با پروردگارت نداری، آن را برقرار کن و در تقویتش همت گمار؛ که هیچ موجودی جز او ـ جلّ و علا ـ سزاوار پیوند نیست».
«فرزندم! سعی کن از مجالسی که انسان را از یاد خدا غافل می‏کند، پرهیز کنی؛ زیرا با خو گرفتن به این مجالس، ممکن است برخی توفیق‏ها از انسان سلب شود که خود، مصیبتی است جبران‏ناپذیر».
«پسرم! هیچ‏گاه دنبال تحصیل دنیا اگرچه حلال آن باشد، مباش که حب دنیا گرچه حلال باشد، رأس همه خطاهاست: رأسُ کُلِّ خَطیئَةٍ حُبُّ الدُّنیا».

قسمتی از نامه امام خمینی رحمه‏الله به خانم فاطمه طباطبایی (عروس حضرت امام):

«دخترم! به تو و سایر جوان‏ها که طالب معرفتند، وصیت می‏کنم که شما و همه موجودات، جلوه اویند و ظهور اویند، کوشش و مجاهدت کنید تا بارقه‏ای از آن را بیابید و در آن محو شوید و از نیستی به هستی مطلق رسید».
پس عدم گردم عدم چون ارغنون
گویدم کاِنّا الیه راجعون (مولوی)

توصیه‏های اخلاقی شهید علامه مطهری رحمت الله علیه به فرزندش:

«فرزند عزیزم، نور چشم مکرم، آقای علی آقا مطهری ـ وفّقه اللّه‏ لما یُحِبُّ وَ یَرْضی! در انتخاب دوست و رفیق، فوق‏العاده دقیق باش که مار خوش خط و خال فراوان است. همچنین در مطالعه کتاب‏هایی که به دستت می‏رسد، بر اطلاعات اسلامی و انسانی‏ات بیفزا. حتی الامکان از تلاوت روزی یک حزب قرآن که فقط پنج دقیقه طول می‏کشد، مضایقه نکن و ثوابش را هدیه روح مبارک حضرت رسول اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله بنما که سبب برکت عمر و موفقیت است. لازم به یادآوری است که در انجام فرایض، نهایت دقت را داشته باش...».

فرازی زیبا و پندآموز، از نامه اخلاقی ـ عرفانی استاد مطهری به دخترش:

«فرزند عزیزم، می‏گویند:
مرد خردمند هنرپیشه را
عمر دو بایست در این روزگار
تا به یکی تجربه آموختن
با دگری تجربه بردن به کار
ولی بعضی افراد آن چنان زیرک و باهوش‏اند که گویی دوبار به دنیا آمده‏اند و این، بار دوم است و بعضی افراد چنانند که با چند بار به دنیا آمدن هم تجربه نمی‏آموزند و من امیدوارم و از خداوند متعال مسئلت دارم که تو و سایر فرزندانم، از گروه اول باشید... خداوند متعال می‏فرماید: «لَئِنْ شَکَرتُم لَاَزیدَنَّکم وَ لَئِنْ کَفَرتُم اِنَّ عَذابی لَشَدیدٌ؛ اگر نعمتی که به شما دادم، قدر دانستید و حق‏شناسی کردید، بر نعمت‏های خودم بر شما می‏افزایم و اگر ناسپاسی ورزید، همانا عذاب خدا شدید است». (ابراهیم: 7) امید و آرزوی من این است که همه فرزندانم، قدردان نعمت‏ها و تفضلات الهی باشند تا روز به روز، خداوند بر تفضلات خود و نعمات خود بیفزاید».

بخشی از اندرز حکیمانه آیت اللّه‏ خامنه‏ای به جوانان:

1.توبه و استغفار از گناهان
«به جوانان توصیه می‏کنم که از این بهار رحمت الهی استفاده کنید و استغفار کنید؛ در خانه خدا بروید، از گناهان تن و روح و گناهان فکر و قلب استغفار کنید. آن جامعه‏ای که این طور محل استغفار الهی و توبه الی اللّه‏ باشد، جامعه‏ای نورانی خواهد بود و به برکت آن نورانیت، پروردگار متعال خیرات را بر جامعه نازل خواهد کرد... برای حفظ و جلب رحمت الهی، باید به درِ خانه خدا رفت».
2.جوانی، فرصتی برای شایستگی
«یکی از بزرگ‏ترین وظایف شما، خودسازی اخلاقی است. اخلاق خود را تکمیل کنید؛ شما جوانان این فرصت را دارید. دوران، دوران شماست. شما در دوران خوبی زندگی می‏کنید؛ در سایه حکومت قرآنی و فرهنگ اسلامی. بنابراین، از لحاظ روحی و معنوی، فرصت برای شایسته شدن دارید؛ این فرصت را مغتنم بشمارید».
ـ پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در بیانی لطیف می‏فرماید: «خداوند جوانی را که جوانی خویش را در راه اطاعت خدای تعالی بگذراند، دوست دارد».

کوتاه و گویا

ـ «جوانی دوران سازندگی است؛ هم سازندگی جسمانی و هم سازندگی روحانی».
ـ حکیمی گوید: «با زر [طلا] خیلی کارها را می‏توان انجام داد، ولی جوانی را نمی‏توان خرید».
ـ «بهترین کارها این است که در جوانی، دانش اندوزی و در پیری، به کار بری».
ـ حکیمی گوید: «جوانی، دوره‏ای است که جوان در عین نیاز به همه، خود را از همه بی‏نیاز می‏داند».
ـ پیامبر خدا در بیانی نغز و دل‏نشین فرمود: «خدای تعالی، جوان توبه‏کار را دوست دارد».
ـ بزرگی می‏گوید: «تنها در ایام جوانی است که انسان بنیاد اخلاق و عادت‏های خود را استوار می‏سازد و هیچ ساعت آن خالی از فرصت نیست، ولی یک دقیقه آن هم که رفت، برنمی‏گردد».
ـ حکیمی گفته است: «همه، جوانی را می‏گذرانند، ولی اینکه چه گونه می‏گذرانند، شرط است».
ـ بزرگی گوید: «بسیاری از مردم، سعادت و شوکت روزگار پیری خود را به سختی‏ها و مشقات روزگار جوانی مدیون هستند».
منبع: ماهنامه طوبی
/خ