روایت یک زندگی خطی؟!

برای آنانکه می خواهند با خط خوش زندگی کنند و به هنر خطاطی علاقمندند. در این مطلب با زندگی استاد نصرالله افجه ای از اساتید خوشنویسی و نقاشیخط آشنا می شوید. استاد متولد 25 بهمن 1312 شمسی تهران، قلهک، دیپلمه، دارای مدرک درجه یک هنر و مدرک خوشنویسی از انجمن خوشنویسان ایران است. زندگی ایشان را از زبان خودشان بشنوید.

نقاشی و خوشنویسی از دوران کودکی در زمینه زندگی روزمره من وجود داشته است. گفتند از کی به این کار علاقمند شدی گفتم یادم نمی آید که از کی آغاز نکرده باشم برای نمونه یک مقطع تاریخی را بیان کنم که شاهد بر این موضوع است روز جمعه ساعت 4 بعد از ظهر روز 15 بهمن ماه 1327 شمسی من مشغول خط و نقاشی بودم آنروز تقریباً من مهارتم در حد معمولی بود آنقدر که تا حدودی این کار را یاد گرفته بودم یعنی هم خط می نوشتم و هم در فرصتهای مناسب غیر درسی مثل تعطیلات و اوقات فراغت نقاشی می کردم و گاه با علی اکبر صادقی باهم به صحرا می رفتیم و از طبیعت نقاشی می کردیم اطراف ما همه باغ و مزرعه و درخت بود و بسیار برای نقاشی مناسب مثل گلاب دره و پس قلعه و غیره و آن روز من از رادیو شنیدم که محمدرضا پهلوی را در دانشگاه تهران ترور کردند و این یک نشانه از آن روز است که بطور عجیبی بیاد من مانده است.

من تمام مدت تحصیلم را در دبیرستان جم قلهک که اول دبستان بود و بعداً بتدریج کلاسهای دبیرستانی یکی یکی به آن اضافه شد گذراندم. پس از آن در کانون مینیاتور واقع در لاله زار که متعلق به رسام عرب زاده بود استخدام شدم. جای خوشبختی بود که استاد مسلم میرزامحمد ولی کیمیا قلم زنجانی هم آنجا بود و من جای پای محکمی یافتم تمام اوقات و لحظات بیکاری و تعطیلات را نزد ایشان به تعلیم گرفتن از ایشان می پرداختم او هم با منت محبت می کرد و می گفت من 8پسر دارم و توهم یک پسر دیگر من هستی خط ثلث و شکسته و نستعلیق را از ایشان می آموختم ایشان خط ناخن هم را می نوشت وتنها مدعی این خط بود که واقعاً کسی نبود که با او رقابت کند این خط تحفه یادگار ایران زمین است از استادان گذشته که نظیر آنها دیگر نیامد مگر بصورت بسیار ضعیفی در گوشه و کنار.
مدت 18 ماه در آنجا کارکرده بودم که زمان سربازی فرا رسید و نباید غیبت می کردم. ادامه زندگی در شرایط غیبت سربازی همه چیز را تحت الشعاع قرار می داد. باید از آن به بعد قاچاقی زندگی می کردم. درس خواندن موقوف شده بود و ناچار به سربازی رفتم. بعد از 6 ماه دوره دانشجویی در دانشگاه نظامی به مشهد مقدس اعزام شدم. یکسال هم افسروظیفه بودم. سپس به تهران مراجعت کردم و با آقای علی اکبر صادقی نقاش، آتلیه ای در خیابان بهارستان تاسیس کردیم. من نقاشی می کردم، خوشنویسی می کردم وشرکتی صمیمانه بوجود آمده بود که بعدها محل رفت و آمد و ملاقات هنرمندان جوان و دانشجویان دانشکده هنرهای زیبای تهران شده بود که با آنها حشر و نشری پیدا کردم و برای من خیلی مفید بود مثل مرحوم ممیز، جعفری، جودت، کیارستمی، علی رضا، هزاوه ای و خیلی از هنرمندان سرشناس امروزی. همزمان چون به استخدام سازمان برنامه نیز در آمده بودم در گروه هنری دیگری مشغول کار بودم که در آنجا هم اشخاصی مثل پرویز کلانتری، مجتبی داوودی، آذر گین، سینا و چند نفر از مهندسان و هنرمندان که همه آنها نیز از دانشجویان دانشکده هنرهای زیبای تهران بودند. مطالعات من شده بود خواندن کتابهای درسی دانشگاه و از آنها یاد می گرفتم که چه بخوانم، مثل مجموعه کتابهای فضا، زمان، معماری که شاید این کتابها را من چندین بار مطالعه کردم. به شعر خیلی وابسته بودم به موسیقی اصیل عجیب دلبسته بودم؛ ونهایتاً در شرایط موج مکتب سقاخانه بین دهه 40 تا 50، من هم تحت تأثیر محیط و توانائیهای نسبی از لحاظ تجربی و آموزشی شروع به نقاشی کرده بودم که اولین تجربه خود را با 40 تابلو درگالری سیحون به نمایش گذاشتم. نمایشگاه بسیار مورد استقبال قرار گرفت و متعاقب آن هر سال 7 نمایشگاه انفرادی برپا کردم که در هر کدام حداقل 40 تابلو بود. تجربه ها معمولاً همه حکم نیستند. هر فکری وهرکاری انجام می شود اما به مرور زمان بعضی ها رسوب می کند و بعضی ها از بین می رود. آنها که می ماند ماندنی می شود و ذخیره ذهنی هنرمند قرار می گیرد و همان او را بس است. به این ترتیب بود که خود بخود کار من موردنقد و بررسی قرار می گرفت
وخواه ناخواه در لیست هنرمندان به خارج و داخل و بینال ها و نمایشگاهها دعوت می شدم. در سال 1343 نزد استاد علی اکبر کاوه (شاگرد استاد عماد الکتاب) خوشنویس اواخر قاجار رفتم ومدتی نزد ایشان درمنزل شخصی از ایشان تعلیم خط در ارتباط با شیوه او گرفتم. چون در استخدام سازمان برنامه و بودجه بودم برای دریافت امتیازات اداری و برای گرفتن مدرک خوشنویسی رسمی در سال 1350 نزداستاد سیدحسین میرخانی در انجمن خوشنویسان ایران رفتم و رسماً عضو انجمن شدم. بعد از طی دوره چهارساله که من در دو سال به پایان بردم شاگرد اول دوره خود در سراسر ایران شدم. از این سالها به بعد کم کم دیگر خوشنویسی محض را رها کردم وعمده فعالیتم را به نقاشیخط معطوف کردم. این دو کار عملاً با هم مغایر بودند چون خوشنویسی محض فقط با قلم نی و مرکب سرو کار داشت اما نقاشیخط بحث طراحی و ابعاد بزرگ و کاربرد رنگ، بوم، قلم موبود. کار از روی میز به روی دیوارها کشیده می شد وحتی در عمل به تعاریف جداگانه ای می رسید.

1- تعریف خوشنویسی بزعم من: خوشنویسی بر اساس زیبایی نویسی حرف، کلمه ، سطر ، صفحه بر اساس الگوی از پیش تعیین شده مکتبی انجام می شود و پیام آن همان انتقال متنی است که می نویسد و در بخش فنی ارائه شیوه خصوصی است.
2- تعریف نقاشیخط: عناصر اصلی تشکیل دهنده ترکیب بندی ها حروف الفبا هستند. در نقاشیخط رنگ مفهوم دارد، اندازه مثل تربیع مفهوم دارد وفرم مفهوم دارد و بطور کلی کار تا آنجا که ممکن است بر اساس مفهوم کلام انجام می پذیرد.

1-موزه هنرهای معاصر تهران (بیش از ده اثر)
2- موزه ملی قرآن کریم (5 تابلوی انبوه نویسی های قرآنی)
3- موزه امام علی تهران
4- موزه هنرهای معاصر کرمان (علی اکبر صنعتی)
5- موزه آستان قدس رضوی
6- کاخ موزه سعدآباد
7- هتل همای جدید مشهد
8- گسترش حرم مطهر حضرت معصومه علیها سلام.
9- مجلس شورای اسلامی جدید (بهارستان) (دیواره سنگی و شیشه ای) و 50 تابلوی الله جل جلاله
10- آرشیوهای شخصی در داخل و خارج از کشور (طی 35 سال کارمداوم)

- داوری جشنواره های خوشنویسی بین المللی در تهران (در بخش گرایشهای نوین)
- داوری جشنواره های طریق جاوید در دانشگاه تهران طول چندین سال
- داوری جشنواره جوان حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی
- داوری در جلسات ارزشیابی هنری حوزه معاونت هنری وزارت ارشاد

- هنرستان پسرانه شهید مطهری تهران پیچ شمیران (1358)
- هنرستان دخترانه شهید شرافت چهارراه کالج
- مجتمع دانشگاهی هنر (دانشگاه هنر) چهارراه ولیعصر
- دانشگاه الزهرای دخترانه (ونک)
- دانشگاه سوره خیابان ولی عصر چهارراه جمهوری چندین دوره
- دانشگاه تهران (رشته گرافیک)
- دانشگاه شهید باهنر (چندین دوره)
- چندین دبیرستان در تهران مثل مدرسه دانش وغیره (از 1385 تا سال 1383).

1- تأثیر نقاشیخط بر گرافیک، پژوهش کامبیز حضرت پور، تابستان 1379، برای درجه لیسانس، دانشگاه سوره
2- از خط تا نقاشیخط، شهره امینی، عین الدین صادق زاده 82 – 1381 برای درجه لیسانس ، شهید باهنر
3- بررسی خط کوفی لوگوتایپ، رباب حاجی رجبعلی خباز 1373 برای درجه لیسانس، تربیت دبیر فنی و حرفه ای
4- معنویت قلم و ردپای آن در خوشنویسی، مرضیه قانع مطلق و مولوده کوکبی 1376 برای درجه لیسانس دانشگاه شهید رجائی
5- تذهیب و تشعیر در تجلیل از کالیگرافی، ثریا نیکوروش ،1373، برای درجه لیسانس دانشگاه تهران
6- مقایسه خطوط و بررسی هشتگانه، مهر نوش مسعودی 1374، برای درجه لیسانس دانشگاه تهران
7- ارتباط تصویری (گرافیک)، بتول کاظم پور 1374 برای درجه لیسانس دانشکده تربیت دبیر فنی وحرفه ای
8- تجربیاتی در زمینه نقاشیخط، مریم رمضانی، 1375– 1374، برای درجه لیسانس ، دانشگاه الزهرا
9- روند خطوط تزئینی اسلامی از صدر اسلام تا گرافیک معاصر، عذرا حقیقی بخشایشی 1371 ، برای درجه لیسانس دانشگاه آزاد اسلامی.

- گالری سیحون 1351 – 1352 – 1353 – 1354 – 1355 – 1356 - 1357
- گالری گلستان تهران، 1376
- نگارخانه سبزتهران ، 1369
- نمایشگاه گروهی 3نفره در گالری سیحون ، 1353
- نمایشگاه گروهی جشن فرهنگ و هنر اصفهان، 1354
- نمایشگاه گروهی لوترک گالری تهران، 1355،
- نمایشگاه گروهی آثار خوشنویسان معاصر ایران گالری مهرشاه، 1355
– شرکت در جشنواره نقاشان سنتی جهان در لولونیای ایتالیا، 1355
- نمایشگاه گروهی تالار وزارت کار هیلتون، 1976 م
– نمایشگاه گروهی و حضور در جشنواره جهان اسلام لندن، 1977
- نمایشگاه گروهی آثار خوشنویسان معاصر ایران تالار وحدت،1354
- نمایشگاه گروهی جشن فرهنگ وهنر نگارخانه تخت جمشید تهران، 1355
- نمایشگاه آثار خوشنویسان ایران، 1355
–نمایشگاه گروهی در نمایشگاه برگزار شده از طریق یونسکو (کافی سومرفرانسه)، 1977
- دو دوره شرکت در نمایشگاه های گروهی بین المللی بال سویس
– نمایشگاه گروهی سیمای هنر امروز ، 1976
-نمایشگاه گروهی سالروز بنیاد گالری سیحون در نگار خانه سیحون،1364 نمایشگاه بین المللی آسیائی صلح بنگلادش 1364
– نمایشگاه گروهی و حضور در فستیوال هنر ایران در دوسلدورف آلمان.
- شرکت و حضور در جشنواره پکن و شانگهای 1370
نمایشگاه گروهی جلوه هائی از هنر معاصر ایران در موزه هنرهای معاصر تهران، 1370
- شرکت در دومین بی نیال دو ساله نقاشان ایران در موزه هنرهای معاصر تهران (برنده جایزه بی نیال)، 1372
–بهمن و اسفند: نمایشگاه انفرادی برگزیده بی نیال : 40 تابلوی 8 ضلعی ها در موزه هنرهای معاصر تهران،1372
- خوشنویسان جهان اسلام و دریافت لوح افتخار از ریاست جمهور وقت (آقای هاشمی رفسنجانی)، 1376
- میهمان دولت کویت، نمایشگاه دونفره با آقای جلیل رسولی، 1377
- نمایشگاه گروهی جاکارتا اندونزی (میهمان دولت اندونزی)، بهمن 1379
- نمایشگاه دو نفره در امارات عربی (دوبی) با آقای جلیل رسولی، 1379
- نمایشگاه بین المللی خوشنویسان جهان اسلام- تهران، 1381
- نمایشگاه انفرادی ، آمریکا 40 تابلو، 1381
- نمایشگاه بین المللی قرآن کریم تهران، 1381
- ش نمایشگاه خوشنویسان در موزه میرعماد کاخ سعدآباد، 1381
1381 – نمایشگاه های ادواری گروهی از طرف موزه هنرهای معاصر در مسقط – دوهه – ریاض – ژنو – برن و لندن
– نمایشگاه انفرادی درامارات عربی (دوبی) آذرماه 1381
- نمایشگاه انفرادی با 35 کار در گالری کویر رفسنجان، 1382
– نمایشگاه گروهی از طریق سازمان ارتباطات اسلامی، ابوظبی
– نمایشگاه انفرادی در آمریکا (45تابلو) سانتامانیکا بولوار، 2003
- نمایشگاه گروهی گرایشهای نوین هنر معاصردر فرهنگستان هنر، گالری صبا 1383
نمایشگاه خط و نقاشیخط و تذهیب دونفره در منچستر لندن و مرکز فرهنگی تسنن در لندن، 1385
شرکت در پروژه بزرگ گسترش حرم مطهر حضرت معصومه علیها سلام بیش از 600 مترمربع کتیبه ها با روش گچ بری برجسته، 85-1384
- شرکت در پروژه بزرگ احداث مجلس شورای اسلامی بهارستان در دیواره سنگی و الله های 50 گانه، 1379

- 72 رباعی از حکیم عمر خیام همراه با عکسهای گرافیکی گلستان چاپ در پاریس و بدو زبان انگلیسی و فرانسه برنده کتاب شانزلیره
- کتاب آثار ایران در مصر تهیه و نوشته آقای محمدباقر نجفی
- مدینه شناسی ، تهیه و نوشته آقای محمدباقر نجفی
- تفسیر مثنوی معنوی اثر اوانس آوانسیان از شاگردان رنالد آلن نیکلسن
- با تار و پود عشق مجموعه فرشها وجلد دوم تهیه آقای صادقی فسائی.
- بمناسبتهای گوناگون تهیه پوسترها و روی جلدها در طول سالیان متمادی.

- چهره ماندگار خوشنویسی در هفتمین همایش چهره های ماندگار 1387
منبع: سایت هواداران استاد افجه ای

آثار نقاشیخط استاد

/خ