معادشناسي در سبک زندگي رضوي (ع)

انسان موجودي هدفمند است که در وراي کارهاي اختياري خود غايت و هدف خاصي را جستجو مي‌کند. آدمي از مبدئي نشأت گرفته که سرانجام به همان مبدأ بازمي‌گردد. بازگشت به آن آغازگاه، همان معاد است.

1) اهميت و جايگاه

امام رضا (عليه السلام) فرمود:
هراسناک ترين وضع مردم در سه جا است؛ روزي که از شکم مادر زاييده مي‌شود و دنيا را مي‌بيند و روزي که بميرد و آخرت و اهل آن را با چشم بيند و روزي که زنده شود و احکامي بيند که در دنيا نديده است. (1)
يکي از منکران وجود خدا و معاد براي مناظره نزد امام رضا (عليه السلام) آمد. امام رضا (عليه السلام) بر لزوم قبول مسأله معاد، اين گونه استدلال کرد:
شما معتقديد روز رستاخيزي در کار نيست و سرنوشت انسان با مرگ براي هميشه خاتمه يافته و نابود مي‌شود و کيفر و پاداشي در رابطه با اعمال نيک و بد وجود ندارد. اگر حقّ با شما باشد - که چنين نيست - در اين صورت ما و شما يکسان و برابريم و نماز و روزه و عقيده و ايمان ما به ما ضرر و زياني نمي رساند. ولي اگر حقّ با ما باشد – که چنين است – در اين صورت ما رستگار و سعادتمند مي‌شويم اما شما زيان کار شده، هلاک خواهيد شد. (2)
اباصلت هروي مي‌گويد: به امام رضا (عليه السلام) گفتم: آيا بهشت و جهنم آفريده شده، است يا خير؟ امام (عليه السلام) فرمود:
آري، رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) هنگامي که به معراج رفت، داخل بهشت شده و جهنم را نيز مشاهده کرد. (3)

2) مرگ

عمران صابي از امام رضا (عليه السلام) پرسيد: ديده نوري با خود دارد يا روح است که هر چيز را بيند؟ امام رضا (عليه السلام) فرمود:
چشم پيه است و آن سپيد است و سياهي و ديدن از روح است، دليلش اين است که تو در آن نگاه مي‌کني و صورت خود را در وسط آن مي‌بيني در حالي که انسان صورت خود را تنها در آب و آينه مي‌بيند.
در ادامه روايت حضرت رضا (عليه السلام) جايگاه روح را اين گونه بيان فرمود:
جايگاه روح، مغز است و شعاعش مانند پرتو خورشيد در همه بدن پراکنده است. (4)
امام رضا (عليه السلام) از پدر بزرگوارش نقل فرمودند که به امام صادق (عليه السلام) گفته شد: مرگ را براي ما توصيف کن؟ حضرت فرمود:
مرگ براي مؤمن خوشبوترين گل‌ها است که آن را مي‌بويد و از بوي خويش آن از حال مي‌رود و خستگي و درد از او جدا مي‌شود و براي کافر مانند نيش افعي و عقرب بلکه سخت‌تر است.
سؤال شد: بعضي مي‌گويند: مرگ از تکه تکه شدن با سنگ و چرخاندن سنگ آسياب بر حدقه چشم سخت تر است؟ حضرت فرمود:
براي بعضي از کافران و فاجران همين گونه است. (5)

يک) نگاه واقع بينانه به دنيا

امام رضا (عليه السلام) فرمود:
فريفته دنيا مشويد که بي ترديد خيري نخواهيد ديد، چنان که قبل از شما بسياري به آن دل بستند و اعتماد کردند ولي سودي نبردند. (6)
امام رضا (عليه السلام) فرمود:
دنيا زندان مؤمن است، قبر، خانه او و بهشت، قرارگاه جاويدانش. ولي براي کافر دنيا بهشت است قبر زندان و دوزخ جايگاه ابديش. (7)
امام رضا (عليه السلام) فرمود:
اگر بنده، اجل و سرعت آن را به سوي خود ببيند، آرزو را دشمن دارد و طلب دنيا را ترک کند. (8)
روايت شده مأمون به امام رضا (عليه السلام) نامه نوشت و درخواست کرد تا او را موعظه کنند. حضرت رضا (عليه السلام) اين گونه پاسخ دادند:
تو در خانه اي زندگي مي‌کني که براي آن وقت معيني است و هر کس در آن ايام و مدّت کاري انجام دهد مورد پذيرش قرار مي‌گيرد... همه آرزو مي‌کنيم که مدّت عمرمان مديد شود و حال آن که مرگ‌ها آفت‌هاي آرزو است. (9)
$دو) عدم شناخت حقيقت مرگ
امام رضا (عليه السلام) به نقل از حضرت صادق (عليه السلام) مرگ مؤمن را اين گونه توصيف مي‌فرمايند: مرگ براي مؤمن خوشبوترين گل هاست که آن را مي‌بويد و از بوي خوش آن از حال مي‌رود و خستگي و درد از او جدا مي‌شود. (10)

سه) ترس از حسابرسي اعمال

امام رضا (عليه السلام) فرمود: از اميرالمؤمنين علي (عليه السلام) سؤال شد که راه آماده شدن براي مرگ چيست؟ حضرت فرمود:
با انجام دادن واجبات و دوري کردن از محرمات الهي و آراسته شدن به زيور حسنات، خود را براي مرگ آماده کنيد. پس اگر کسي چنين بود، هراسي نداشته باشيد از اين که مرگ به سراغ او بيايد و يا او به استقبال مرگ برود. (11)
امام رضا (عليه السلام) فرمود:
به درستي که ياد مرگ برترين عبادت است. (12)
امام رضا (عليه السلام) فرمود:
زياد به ياد مرگ نباشيد که شکننده لذّات و شهوت‌ها است. (13)
امام رضا (عليه السلام) مي‌فرمايند:
نسبت به امور زندگي و دنيا چنان باش که گويا هميشه زنده خواهي بود و براي آخرت چنان باش که گويا فرداخواهي مرد. (14)

3) برزخ

حضرت رضا (عليه السلام) روزي در مجلسي فرمود: فلان کس از دنيا رفت. پس از مدّتي فرمود:
او را در قبر نهادند، از پروردگارش سؤال کردند، جواب داد، از پيامبرش پرسيدند، اقرار کرد، از امامتش پرسيدند، يک يک را برشمرد وقتي به من رسيد توقف نمود، آن مرد واقفي مذهب بود. (15)

پي‌نوشت‌ها:

1. همان، ص 257.
2. کليني، الکافي، ج1، ص 78؛ صدوق، عيون اخبارالرضا (عليه السلام)، ج1، ص 131.
3. صدوق، الأمالي، ص461؛ همو، التوحيد، ص118.
4. مجلسي، بحارالانوار، ج58، ص 250.
5. صدوق، عيون اخبارالرضا (عليه السلام)، ج1، ص275؛ همو، علل الشرائع، ج1، ص 298.
6. مجلسي، بحارالانوار، ج75، ص347.
7. همان.
8. صدوق، عيون اخبارالرضا (عليه السلام)، ج2، ص 39.
9. صدوق، عيون اخبارالرضا (عليه السلام)، ج2، ص 176.
10. همان، ج1، ص 275.
11. همان، ج1، ص297.
12. مجلسي، بحارالانوار، ج75، ص 347.
13. صدوق، عيون اخبارالرضا (عليه السلام)، ج2، ص 70.
14. همو، الفقيه، ج3، ص 156.
15. مجلسي، بحارالانوار، ج49، ص 71.

منبع مقاله :
فعالي، محمد تقي، (1394) سبک زندگي رضوي (8)، مشهد: بنياد فرهنگي هنري امام رضا (ع)، چاپ اول.