راديو دارو يا داروهاي هسته اي چيست ؟

داروهاي نشاندار راديواکتيو که به مريض تزريق يا خورانده مي‌شوند، به نام راديو داروها معروف هستند. دارويي هسته‌اي يا راديو فارماکولوژي روش دارويي خاصي است که با ترکيبات ، آزمايش يا تزريق مناسب راديو دارو به مريض ارتباط دارد.

کاربرد راديوداروها

روشهاي تشخيص زنده

روشهاي تشخيص زنده آن روشهايي هستند که در آنها يک راديو دارو در سيستم يک مريض زنده ، بطريق خوراندن ، تزريق ، يا با استنشاق وارد مي‌گردد. اشعه گاماي نشر شده بوسيله راديو داروها براي تامين اطلاعات مورد نياز بر روي صفحه کامپيوتر قابل مشاهده هستند.

روشهاي تشخيص غير زنده

روشهاي غير زنده آنهايي هستند که روي نمونه‌هاي برداشته شده از يک مريض انجام مي‌گيرد. تعدادي از اين روشها مستلزم بکارگيري راديو داروها است. ولي مهمترين آنها روش راديو ايمونواسي (RIA) مي‌باشد.

راديو ايمونواسي و تاثير آن در پزشکي

راديو ايمونواسي نوعي تجزيه بطريق رقيق کردن ايزوتوپي (IDA) ، جزو استو کيومتري است که در آن عنصر مورد تجريه نشاندار و غير نشاندار براي پيوند با مقادير محدود مولکولي که بطور خاص با عنصر مورد تجزيه پيوند مي‌دهد، رقابت مي‌کند. RIA بطور گسترده در آزمايشگاههاي پزشکي براي تعيين هورمونها ، داروها ، ويروسها ، و ديگر گونه‌هاي آلي در سطح جهان بکار مي‌رود. شروع RIA به سالهاي 1950 ، با بررسي S.Berson و R.Yalow برروي متابوليسم انسولين B1I در مريض‌هاي ديابتي بر مي‌گردد.
Berson و Yalow دريافتند که مريض‌هاي ديابتي موادي در سرم خون دارند که با انسولين پيوند مي‌دهند. آنها مشاهده کردند که انسولين نشاندار و غيرنشاندار با اين ماده پيوند دهنده رقابت کرده، و اين مقدار انسولين غيرنشاندار موجود ، مقادير انسولين نشاندار را که پيوند داده متاثر مي‌کند. آنها در اين مطالعه توانايي روش ، جهت ارزيابي انسولين را دريافتند. RIA از آن زمان تا کنون پيشرفتهاي گسترده‌اي را در روشهاي پزشکي با کاربردهاي وسيع براي اندازه گيري مقادير بسيار کم بسياري از بيو مولکولهاي مهم نموده است.

کاربردهاي درماني تشعشع

کاربردهاي درماني تشعشع و راديو داروها نسبت به کاربردهاي تشخيص محدودتر هستند. زماني که تشعشع براي درمان بکار مي‌رود، مقصود نابود نمودن يک قسمت خاص از نسوج مريض با تشعشع است. چشمه تشعشع مي‌تواند داخلي و خارجي باشد.

چشمه‌هاي مورد استفاده در درمان

چشمه‌هاي خارجي تشعشع در حال حاضر اساسا در شکل باريکه‌هاي الکتروني يا اشعه ايکس است. بسياري از دستگاهها مي‌توانند براي توليد اين تشعشعات بکار روند. ولي شتابدهندهاي خطي کوچک بيشترين کاربرد را دارند. الکترونهاي با انرژيهاي 4 تا 15 ميليون الکترون ولت براي درمان سرطانهايي که نزديک سطح بدن هستند، مانند سرطانهاي پوست ، سينه ، سر و گردن بکار مي‌روند.
زماني که نفوذ بيشتري از تشعشع لازم باشد، اشعه گاما از يک چشمه بسته راديو نوکليد مورد استفاده قرار مي‌گيرد. 60Co بطور گسترده‌اي براي اين منظور بکار رفته است، ولي در حال حاضر 137Cs ترجيح داده مي‌شود. علاوه بر تشعشع خارجي يک عضو ممکن است، يک سوزن يا دانه راديواکتيو را در داخل بدن مريض کاشت و لذا تنها مقاطع خاصي را که بايد نابود شوند، پرتودهي نمود. در اين رابطه کاشتهاي 198Au و 125I متداول است.

آثار مخرب تشعشع بر سيستم زنده

آسيب تشعشع به سلولهاي پستانداران را مي توان به سه دسته تقسيم بندي کرد :
(1) آسيب کشنده ، که غير قابل برگشت و غير قابل ترميم است و بنا به تعريف منجر به مرگ سلول مي شود .
(2) آسيب زير کشنده که در شرايط طبيعي طي چند ساعت ترميم مي شود ، مگر آنکه آسيب زير کشنده ديگري به سلول وارد شود ( براي مثال ، از يک دز تشعشع بعدي ). اين دو آسيب با يکديگر اندرکنش انجام داده و به آسيب کشنده منجر مي شود . بنابراين ، افزايش بقا در رژيمهاي تقطيعي با فاصله زماني مناسب مبين ترميم آسيب زير کشنده است و (3) آسيب قابل کشنده ( PLD ) ، جزئي از آسيب تشعشع که با شرايط محيطي بعد از تابش گيري قابل تعديل است . تمام اين سه مورد صرفاً اصطلاحات عملي مي باشد زيرا در سلولهاي پستانداران مکانيزمهاي ترميم و مقاومت بخوبي در سطح مولکولي شناخته نشده است .
در چند گونه مخمر ،‌ جهش يافته هايي جداسازي شدند که به مرگ آوري اشعه ايکس ( يا اشعه فرابنفش ) حساسيت نشان مي دهند . بسياري از گونه هاي وحشي نيز با نقصهاي ژني جداسازي شدند که در بعضي موارد تواليهاي DNA آنها نيز تعيين شده است . ظاهراً محصولات ژني به طور مستقيم در فرايند ترميم دخالت دارند يا تابعي از عناصر کنترلي بازرس مولکولي مي باشند.
در سلولهاي پستانداران اولين ژن ترميم شناسايي شده مربوط به ژن ترمیم آسیب ناشی از میتومایسین C بوده است . این ژن که روی کروموزوم 18 انسان قرار دارد، شناسایی و تعیین توالی شده است . وضعیت برای اشعه ایکس بسیار مشکلتر می باشد زیرا رده های سلولی جهش یافته پستانداران – که در مقایسه با نوع وحشی از حساسیت پرتوی بسیار بالایی برخوردارند – بسادگی در دسترس قرار ندارند . برای مثال ، در مورد میتومایسین C ، حساسیت سلولهای جهش یافته و وحشی به دارو تا حدود 500 برابر متفاوت است در حالی که بسیاری از جهش یافته های پستانداران و حساس به پرتو در مقایسه با سلولهای نرمال فقط 2 تا 3 برابر حساسیت بیشتری نشان می دهند . این امر جداسازی ژنهای ترمیم طبیعی اشعه ایکس را از نظر فنی مشکل می سازد . به هر حال ، در انسان یک ژن با قابلیت اصلاح حساسیت اشعه ایکس در یک رده سلولی جهش یافته در هامستر چینی جداسازی و موقعیت و توالی آن روی کروموزوم 19 مشخص و تعیین شد . ژن در نقص ژنتیکی اتاکسی تلانژکتیازی انسان – که حساسیت پرتوی زیادی نشان می دهد و مستعد ابتلا به سرطان است – نیز کلون و تعیین توالی شد

آسیب قابل کشنده

تغییر شرایط محیطی پس از تابش اشعه ایکس به علت رخداد ترمیم PLD ، بر نسبت سلولهای زنده ناشی از تابش دزی معین تاثیر می گذارد . این آسیب بالقوه کشنده است زیرا تحت شرایط فیزیولوژیک طبیعی بیان آن به مرگ سلول منجر می شود . اما اگر در نتیجه دستکاری در محیط پس از تابش گیری ، بقا افزایش یابد، ترمیم PLD روی داده است.
اگر سلولهای تابش دیده ، به جای محیط کاشت کامل به مدت چند ساعت در محلول نمکی نگهداری شوند ، PLD ترمیم می شود . البته این نوع تیمار ، تیماری نامناسب برای سلولهاست و به هر حال ، به آنچه که در شرایط فیزیولوژیک روی می دهد ، شبیه نیست . لی تل و همکارانش فرایند ترمیم PLD را در کشتهای سلولی در مرحله ثابت بررسی کردند و به نظر می رسد الگوی in vitro مناسبی برای سلولهای تومور در شرایط in vitro باشد ( شکل 5-1 ) . درصورت نگهداری سلولها در این مرحله به مدت 6 تا 12 ساعت پس از تابش گیری و سنجش قابلیت تشکیل کلونی آنها ، بقای سلولها به طور قابل ملاحظه ای افزایش خواهد یافت
با نشان دادن مشابهت مکانیزم و حجم ترمیم PLD در in vitro با تومورهای آزمایشگاهی in vivo ، اهمیت ارتباط PLD در پرتودرمانی بیشتر شد . اگر تابش گیری تومور در in situ و برداشت سلولها از بافت اولیه برای تعیین قابلیت تولید مثل با وقفه ای چندین ساعته روبرو شود ، در این حالت ، ترمیم به افزایش قابل توجه بقای سلول منجر خواهد شد شایان ذکر است جمعبندی داده های تجربی قابل دسترسی با ترمیم PLD موافقت کلی دارد . در صورت نامناسب بودن شرایط ، پس از تابش گیری برای رشد سلولها – به گونه ای که سلولها نتوانند با کروموزومهای آسیب دیده وارد مرحله میتوز شوند – نسبت بقای سلولها افزایش می یابد . همچنین اگر با ایجاد شرایط نامناسب رشد در میتوز تاخیری ایجاد شود ، آسیب DNA ترمیم می گردد.
اهمیت ترمیم PLD در پرتودرمانی بالینی مورد بحث است . با توجه به روی دادن این فرایند در تومورهای قابل پیوند حیوانات دلیلی مبنی بر فرض روی ندادن آن در تومورهای انسان وجود ندارد . از سوی دیگر پیشنهاد شد مقاومت پرتویی انواع خاصی از تومورهای انسان به قابلیت ترمیم PLD آنها ارتباط دارد ؛ به عبارت دیگر ، تومورهای حساس به پرتو ، ترمیم PLD را بخوبی انجام نمی دهند اما تومورهای مقاوم به اشعه ، از مکانیزم های ترمیمی مناسب برای PLD برخوردارند. علی رغم جالب و جذاب به نظر رسیدن این فرضیه ، اما هنوز به بررسی بیشتری نیاز دارد .

طب هسته ای مجزه قرن

يکي از روشهاي تشخيصي و درماني ارزشمند در طب، پزشکي هسته اي مي باشد. که تبلور آن از ابتدا تا کنون تلفيقي از کشفيات مهم تاريخي بوده است. اولين جرقه در سال 1895 با کشف اشعه X و در 1934 با کشف مواد راديواکتيو زده شد. اولين استفاده کلينيکي مواد راديواکتيو، در سال 1937 جهت درمان لوسمي در دانشگاه کاليفرنيا در برکلي بود. بعــــــد از آن در 1946 با استــــــفاده از اين مواد توانستند در يک بيمار مبتلا به سرطان تيروئـــــيد از پيشرفت اين بيماري جلوگيري کنند. البته تا 1950 کاربرد کلينيکي مواد راديواکتيو بطور شايع رواج نيافت و مسکوت ماند. طي سالهاي بعد از آن متخصصين و فيزيکدانان به اين واقعيت پي بردند که مي توان از تجمع راديو داروها در ارگان هدف تصاويري از آن تهيه نمود و يا به درمان بافت آسيب ديده کمک نمود. بطوريکه در اواسط دهه 60 مطالعات بسياري در خصوص طراحي تجهيزات لازم آغاز گشت. در دهه 1970 توانستند با جاروب نمودن از ارگانهاي ديگر بدن مانند کبد و طحال، تومورهاي مغزي و مجاري گوارشي تصاويري را تهيه نمايند. و در دهه 1980 از راديو داروها جهت تشخيص بيماري هاي قلبي استفاده نمودند و هم اکنون نيز با ضريب اطمينان بسيار بالايي از پزشکي هسته اي در درمان و تشخيص و پيگيري روند درمان بيماريها استفاده مي گردد. طب هسته اي از جمله گرايش هاي تخصصي درشاخه هاي پزشکي است وداراي اهميت و نقش قابل ملاحظه اي دربهبودي بيماران و مطمئن ترين روشها و سبکهاي تشخيص اشعه اي براي تشخيص بيماريها و علاج آنها در عصر امروزي است.
اين شاخه ازعلم که کاربرد آن در پزشکي از اهميت بالايي برخوردار است داراي کارايي و توانائي هاي فوق العاده درتشخيص عضو مصدوم و کم کاري يا نقص و ضعف در انجام وظيفه توسط هر کدام از اعضاي جسم انسان است که به واسطه تغييرات شيميايي معين در عضو مورد بررسي قرار مي گيرد. به وسيله اين روش وسبک پزشکي مي توان بيماري را درمراحل اوليه و قبل از وارد شدن به مراحل مزمن و بدخيم و لاعلاج بهبودي به موقع و زودهنگام با تشخيص و جلوگيري ازگسترش بيماري انجام داد. البته کاربرد طب هسته اي تنها به مرحله تشخيص محدود نمي گردد بلکه داراي نقش اساسي در بهبودي بعضي از بيماريها دارد بدين شکل که با تزريق يا اعطاي مقداري از ماده مخصوص و متفاوت با اشعه اي که در تشخيص به کار مي رود در مسير و مراحل بهبودي بيمار کاربرد دارد. بدين صورت که اين ماده در محلهاي بيماري و مختل متمرکز گرديده با تمرکز اشعه به محل و ريشه کني بيماري و عامل بيماري ومحدود و بسته نمودن بيمار (عارضه ديده) از توسعه وگسترش و رسوخ بيماري وحمله به ديگر اعضا و تسري به محلهاي ديگر جسم بشر جلوگيري مي نمايد بدون اينکه اثر جانبي مضر و منفي بر قسمتهاي ديگر جسم داشته باشد.
جمع آوري وتنظيم :نسرين ون آبادي کارشناس پرستاري از اورميه
منبع:sahand27216.parsiblog.com
/س