زنجبیل ، ادویه جادوئی

تهیه کننده : ناصر مکاری
منبع : راسخون

زنجبيل از گياه زرد رنگ داراي رگه هاي بنفش با نام علمي (officinale Zingider) بدست ميايد. اگرچه معمولا" از زنجبيل به عنوان ريشه آن گياه نام برده مي شود ولي در اصل قسمت مورد استفاده گياه ساقه متورم شده زيرزميني آن است که "ريزوم" نام دارد.

پيشينه

زنجبيل از زمانهاي دور در چين مورد استفاده بوده وهنوز هم درطب سنتي چين نقش مهمي ايفا مي کند. در ايران قديم نيز اين گياه با نام ژنگوير شناخته شده بود و کاربرد داشت و از ايران و کشورهاي عربي به سوي غرب سفر کرد. در غرب پزشکي يوناني به نام "ديوسکوريدس" اولين بار در قرن اول ميلادي استفاده طبي زنجبيل را ثبت کرد، گرچه قرنها قبل از آن اين گياه آروماتيک از کشورهاي خاور دور به اروپا صادر مي شد، تا زمان قرون وسطي، به عنوان يک ماده اوليه آشپزي در اروپا کاملا شناخته شده بود.
امروزه اين گياه در بيشتر مناطق استوايي يافت مي شود. متخصصان طب هندي "آيورودا" از آن به عنوان داروي جهاني نام مي برند; اين امر نه تنها به خاطر خواص ضد قارچي ، ضد باکتري آن است، بلکه به خاطر اثر تسکين بخش آن بر روي دستگاه گوارش هم هست، که اينها باعث شده هنديان بيش از 2000 سال زنجبيل را مصرف کرده اند ويکي از بهترين شفا بخش هاي طبيعي براي درمان بيماري هاي مسافرت، حالت تهوع و سرگيجه در غرب مطرح کرده و برخلاف بعضي داروهاي مرسوم اين بيماري ها هيچ عوارض جانبي منفي ندارد.
در پژوهشي که در دانمارک انجام شد به 40 نفر از دانشجويان نيرو دريايي يک گرم پودر زنجبيل و به 40 نفر ديگر مقداري دارونما داده و مشاهده شد زنجبيل به مراتب در کاهش دفعات استفراغ و از بين بردن عرق سرد موثر بوده. بعضي کارشناسان، زنجبيل را براي درمان تهوع صبحگاهي دوران حاملگي توصيه مي کنند. البته لازم به تذکر است در اين خصوص هميشه با پزشک مشورت نماييد.

ادويه اي آرامبخش

مطالعات نشان داده اند که زنجبيل مي تواند باعث جلوگيري از تهوع ناشي از عمل جراحي و شيمي درماني شود، مطالعات باليني در لندن انجام شده نشان داد مصرف يک گرم پودر زنجبيل در جلوگيري از حالت تهوع و استفراغ بعد از عمل جراحي به اندازه داروهاي آرام بخش مرسوم موثر است. خاصيت گرم کنندگي و فعال کنندگي زنجبيل آن را به عنوان شفابخش خانگي معرفي کرده.
اگر به کشيدگي عضله دچار شده ايد، گلودرد داريد و يا از بيماري مسافرت در رنج هستيد براي خود يک تونيک زنجبيل درست کنيد و ميل نمائيد تا به قدرت شفا بخش فوق العاده آن پي ببريد. زنجبيل فوايد فراواني براي سلامتي دارد. مطلب ما درباره ساقه گرد پيچ خورده اي است که گاهي براي غذا درست کردن از آن استفاده مي شود.
زنجبيل را مي توان به آب گرم اضافه کرد و در مواقع سرمازدگي پاها را در آن قرار داد. در مواقع دندان درد مي توان آن را جويد و هنگام گلو درد از غرغره آن استفاده کرد. همچنين براي درمان سرماخوردگي آن را به آب گرم، ليمو و عسل افزود .اگر علاقه اي به استفاده از اين محلولها نداريد مي توانيد آن را پس از خرد کردن براي تسکين سردرد به ناحيه پيشاني بماليد ; روغن زنجبيل را مي توان با روغنهاي ديگر رقيق کرده و براي تسکين دردهاي ناشي از کشيدگي ماهيچه آسيب ديده روي آن ماساژ داد تا گردش خون را بهبود بخشيده و باعث تسکين درد شود."
دليل معجزه گر بودن زنجبيل اجزاي تشکيل دهنده اصلي زنجبيل شامل نشاسته، اسانسها مانند زينجيبرن (zingideren) که به زنجبيل بوي خاص ميد هد، و رزين است. به نظر ميرسد بيشتر ارزش درماني زنجبيل به واسطه ترکيبات ادويه اي آن يعني جينجرول ها (Gingerols) است که طعم تند و سوزاننده آن ناشي از آنهاست، اگرچه هنوز طرز عمل آن مشخص نيست.

کاربردهاي ديگر زنجبيل:

زنجبيل تازه را براي سرماخوردگي و آنفولانزا بکارببريد.
زنجبيل خشک شده را جهت درمان سرگيجه و تهوع مصرف کنيد.
قرص آن را براي درمان آرتريت و مشکلات گردش خون مورد استفاده قراردهيد.
توجه داشته باشيد که مصرف زنجبيل در افراد دچار زخم معده و يا زخم دوازدهه و يا هم زمان با مصرف داروهاي ضد انعقاد که مي تواند براي رقيق شدن خون شوند - اکيدا منع شده است.همچنين در مورد استفاده از گياهان دارويي، بويژه اگر به نوزاد خود شير مي دهيد يا باردار هستيد با پزشک خود مشورت کنيد.
توجه داشته باشید که مصرف زنجبیل در افراد دچار زخم معده و یا زخم دوازدهه و یا هم‌زمان با مصرف داروهای ضد انعقاد - که می‌تواند برای رقیق شدن خون شوند - اکیداً منع شده است.همچنین در مورد استفاده از گیاهان دارویی، بویژه اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید یا باردار هستید با پزشک خود مشورت کنید.
همانطور كه گفتیم زنجفیل جزو گیاهان دارویی با اهمیت بوده و دارای خواص متعددی از جمله ضد تهوع و مقوی قلب و ضد لخته شدن خون، ضد باكتری، آنتی اكسیدان و ضد سرفه، ضد سموم كبدی، ضد التهاب، ادرارآور، محرك و كاهش اسپاسم و محرك سیستم ایمنی، ضد نفخ و افزایش ترشحات روده ای معدی، پایین آورنده كلسترول خون و محرك هضم غذا است. در واقع استفاده های متنوعی از زنجفیل در جهان معمول گشته كه كاربردهای جدید از قبیل پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ، كم اشتهایی، بی اشتهایی روانی و حتی مشكلات روماتیسم و در صنعت مواد غذایی همچنین به عنوان چاشنی می توان برشمرد. در چین از ریشه و ساقه زنجفیل به عنوان آفت كش برای دفع شته و هاگ ها و قارچ ها استفاده می شود. با توجه به میزان متغیر اسانس زنجفیل كه ارزش دارویی زنجبیل وابسته به آن است انواعی كه بالاتر از ۵/۱ درصد اسانس داشته باشد ارزش دارویی دارند، بنابر این در صورتی كه زنجفیل كهنه باشد و یا به صورت پودر به مدت طولانی مصرف شود كم كم رایحه آن كم شده و ارزش دارویی آن كاهش می یابد. از انواع زنجفیل می توان انواع هندی، آفریقایی و جامائیكایی كه دارای ارزش بالاتری بوده نام برد و نوع ژاپنی از ارزش كمی برخوردار است به طوری كه نوع ژاپنی برای استفاده دارویی توصیه نمی شود.فرآورده های مختلفی در نقاط مختلف جهان در دسترس است كه شامل پودر، محلول الكلی، اسانس و عصاره تازه این گیاه است. میزان مصرف آن تا سه گرم در روز بلامانع است، البته این میزان ممكن است به صورت ۳-۲ نوبت مصرف شود.(مثلاً سه نوبت یك گرمی) اما به عنوان ضد تهوع می توان یك جا از ۲ گرم آن استفاده كرد. مقادیر مصرف زیاد زنجفیل ممكن است با داروهای قلبی، داروهای ضد انعقاد و دیابت تداخل نماید. همچنین مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی شود و حتی دیده شده كه مصرف بالای زنجفیل ممكن است باعث اختلالات سیستم عصبی مركزی شود.

تركيبات گياه

فرآورده هاي حاصله از زنجبيل از ريشه تازه يا خشك آن يا از طريق تقطير روغن از ساقه آن تهيه ميشود.

اشكال موجود

پس از قطع ساقة ريشه دار اين گياه، مواد شيميايي فعال موجود در گياه از قبيل "زينجيبرن"، "بنزابولن"، "جينجرول"، "شوقول" خاصيت ذاتي خود را از دست مي دهند. شركتهاي دست اندركار و فعال در زمينه فرآورده هاي گياهي، زنجبيل را به صورت عصاره، تنتور، انواع كپسول يا روغن آن عرضه مي كنند تا از زايل شدن اين مواد شيميايي جلوگيري شود. بنابراين فرآورده هايي را مصرف كيند كه به وضوح در برچسب خودش ميزان زنجبيل مورد مصرف شما را ذكر كرده باشد.
مي توانيد ريشه زنجبيل تازه را نيز بخريد، و با دكم كردن تكه هاي آن به اندازه نصب كف دست يا با نصف قاشق چياخوري دكمه رنده شده، شسته شده و پوست دار در آب گرم يا با ريختن نيم ليتر آب جوش روي 30 گرم ساقه ريشه دار، چاي زنجبيل درست و مصرف كنيد. براي اينكار بگذاريد چاي مورد نظر به مدت 15 دقيقه دم بكشد و سپس روزانه دو ليوان از آنرا ميل كنيد. ديگر منبع مناسب تهيه زنجبيل همانا زنجبيل كريستال شده است. ليكن فريب لايه پوششي قندي آن را نخوريد. چون زنجبيل كريستال شده مزة تندي دارد.

خواص داروئی:

این گیاه همراه با گیاهان دیگر بعنوان تقویت کننده معده و بدن ، بادشکن و ضد نفخ بکار میرود . همچنین پزشکان چینی جدیدا کشف کرده اند که شربت زنجبیل بهترین دارو برای معالجه زخم معده می باشد.
زنجبیل تازه وشربت زنجبیل با چای زنجبیل در بدن گرما تولید کرده و بدین وسیله مواد سمی و زائد بدن را بصورت عرق از بدن خارج می سازد . این گیاه برای خانم هائیکه عادت ماهیانه آنها عقب می افتند تجویز شده است .
زنجبیل بهترین داروی سرماخوردگی و گلو درد میباشد . هنگامی که حس کردید دچار سرماخوردگی شده اید چند بار چای زنجبیل بنوشید و اگر گلو درد دارید علاوه بر آنکه چای آنرا میل می نمائید با آن نیز قرقره کنید .
زنجبیل را حتی برای کمپرس نیز می توان استفاده کرد که سموم بدن را خارج می سازد . برای این منظور ابتدا چای زنجبیل استفاده کنید دستمالی را با آن آغشته و آب اضافی آنرا فشار داده در محل زخم یا درد بگذارید .
شربت زنجبیل برای زخم معده بسیار مفید است .مبتلایان به زخم معده باید هر روز قبل از غذا یک قاشق چایخوری از این شربت را همراه با کمی آب بنوشند زخم معده آنهاپس از مدتی التیام خواهد یافت .

زنجبيل چربی خون را كم می كند

زنجبيل چربي خون را كم كرده و از رقيق شدن و فساد آن جلوگيري مي كند،
به گزارش خبرگزاري كشاورزي ايران (ايانا)- زنجبيل با نام علمي Zingiber of fieinal گياهي است پايا با ساقه زيرزميني ضخيم و غده اي شكل و گره دار كه به حالت وحشي، هم در نواحي كوهستاني و هم در دشتها مي رويد.
كشت زنجبيل در هندوستان، چين، ژاپن، آفريقاي شمالي، مكزيك و تعدادي از مناطق گرم و مرطوب دنيا معمول است. تكثير زنجبيل با كاشت قسمتي از غده زيرزميني جوانه دار آن انجام مي شود.
زنجبيل را معمولا به صورت دم كرده مي خورند، همچنين به علت خواص زيادي كه دارد هنديها آن را به عنوان ادويه در بسياري از غذاهاي خود مي ريزند.
زنجبيل تقويت كننده نيروي هاضمه، حافظه، معده و كبد بوده و بازكننده انسدادهاي كبدي است.
زنجبيل يكي از بهترين گياهان در درمان حالت تهوع، استفراغ و دل به هم خوردگي است، به طوري كه اگر افراد قبل از اينكه دچار اين حالت شوند مقداري پودر زنجبيل بخورند از ابتدا به اين موارد در امان مي مانند.
اين گياه براي رفع گرفتگي عضلات مفيد است و كشيدن آن به صورت سرمه براي درمان شبكوري و آبريزش چشم مفيد است.
همچنين براي درمان ورمهاي چركي، باد بواسير و ضعف اعصاب ضماد زنجبيل بي نظير است، چنانچه پودر زنجبيل را با گلاب خمير كرده و روي محل درد، مخصوصا دردهايي كه با ورم همراه است قرار گيرد بسيار مفيد خواهد بود.
اين گياه در دفع سموم حيواني و نفخ مفيد بوده و هضم كننده غذا است. اشتهاآور و ملين نيز است.
بري تهيه زنجبيل پرورده، تازه آن را ورقه ورقه كرده، در آب نمك و آبليمو مي اندازند و براي تهيه قرص زنجبيل، گرد آن را با نمك و كمي آبليمو خمير كرده به صورت قرص درمي آورند.

طرز استفاده:

زنجبیل و عسل

يك قاشق چايخوري پودر خشك زنجبيل و يا دو قاشق چايخوري زنجبيل رنده شده تازه را در داخل قوريريخته رويآن آب جوش بريزيد و به مدت پنج دقيقه آنرا با حرارت ملايم دم كنيد و سپس آنرا با عسل شيرين كرده و ميل كنيد .

چای زنجبیل، نوشیدنی زمستانی

زنجبیل تازه و شربت زنجبیل با چای زنجبیل در بدن گرما تولید کرده و بدین وسیله مواد سمی و زائد بدن را بصورت عرق از بدن خارج می سازد . این گیاه برای خانم هائی که عادت ماهیانه آنها عقب می افتند نیزتجویز شده است.
زنجبیل که از قدیم الایام مورد مصرف مردم ایران، هند و چین بوده است امروزه در تمام دنیا به عنوان گیاهی دوست داشتنی مصرف می شود .
زنجبیل تازه و شربت زنجبیل با چای زنجبیل در بدن گرما تولید کرده و بدین وسیله مواد سمی و زائد بدن را بصورت عرق از بدن خارج می سازد . این گیاه برای خانم هائی که عادت ماهیانه آنها عقب می افتند نیزتجویز شده است.
به نظرمی رسد که استفاده ازچای زنجبیل هضم را آسان کرده و اثرات سودمندی در رفع تهوع خواهد داشت ، همچنین به عنوان درمانی سنتی برای سرماخوردگی ، گلودرد و آنفولانزا به کار می رود.
تهیه چای زنجبیل هم بسیارساده است اما آشنایی با اصول آن می تواند بسیار موثر باشد چرا که برخی از افراد بدون آگاهی از چگونگی تهیه آن از پودر زنجبیل در چای آماده استفاده می کنند و به این دلیل که ذرات زنجبیل غیر قابل حل در آب است، نه تنها ظاهربدی به نوشیدنی شما می دهد ، بلکه طعم آن را نیزنامطبوع می کند درحالی که با اندکی دقت می توان نوشیدنی بسیار گوارای زمستانی با استفاده از زنجبیل ، تهیه کرد. برای این منظور به مواد زیر احتیاج داریم:
4 فنجان آب
5 سانتی متر ریشه تازه زنجبیل
در صورت تمایل می توانید از عسل و لیمو هم استفاده کنید.
طرز تهیه: پوست زنجبیل را کنده ( بهتر است بتراشید) و سپس آن را به شکل ورقه های بسیار نازک برش دهید، آب را در ظرفی مناسب جوش بیاورید و در اولین لحظات جوش آمدن آب ورقه های زنجبیل را به آن اضافه کنید. در آن را بپوشانید ،آن را کم کرده و اجازه بدهید 15 تا 20دقیقه بماند ، سپس چای حاصله را صاف کنید برای طعم بهتر می توانید به آن عسل و لیموترش هم اضافه کنید. البته بهتر است این نکته را یاد آور شویم که اگر این چای را برای خواص درمانی آن در زمینه سرماخوردگی و آنفولانزا می نوشید ، انواع شیرین آن توصیه نمی شود.
در برخی از منابع به مزه تند زنجبیل اشاره شده و استفاده توام زنجبیل با برگ نعناع به شکل میکس شده در تهیه چای را به عنوان راهکاری برای حذف این تندی برشمرده اند. البته با افزودن آب بیشتر نیز نیتوان از تندی آن کاست.

شربت زنجبيل

براي تهيه شربت زنجبيل يك قسمت زنجبيل رنده شده را با سه قسمت عسل مخلوط كرده و در شيشه دربسته در يخچال نگهدري كنيد و هر موقع خواستيد مصرف كنيد .

تنتور زنجبيل

براي درست كردن تنتور زنجبيل مي توانيد از الكل 50 درجه استفاده نمائيد . يك قسمت زنجبيل رنده شده را با سه قسمت الكل 50 درجه مخلوط كرده و داخل يك شيشه تيره رنگ بريزيد و بمدت چهدره روز آنرا چند بار در روز تكان دهيد . بعد ازاين مدت آنرا صاف كرده و در جاي خشك و خنك نگهدري كنيد .

مضرات زنجبیل :

توجه داشته باشید که مصرف زنجبیل در افراد دچار زخم معده و یا اثنی عشر ویا همزمان بامصرف داروهای ضد انعقاد - که میتوند برای رقیق شدن خون شوند - اکیدا" منع شده است.همچنین در مورد استفاده از گیاهان دارویی، مخصوصا" اگر به نوزاد خود شیر میدهید یا حامله هستید با پزشک خود مشورت کنید.

زنجبیل در قرآن

در آن جا جامی بنوشانندشان كه آمیخته با زنجبیل باشد.(انسان/ 17)
نام قرآنی:زنجبیل
نامهای متداول: فارسی: زنجبیل شنكلیل؛ عربی: زنجبیل، زنجفیل، جنزبیل، زنزبیل؛ اردو، هندی، كشمیری، پنجابی: سونته، اَدَرك؛ سانسكریت: اردركم، سرینجبر، بنگالی: آدا؛ تامیلی: اینجی؛ مراتی: آل؛ گجراتی: ادو؛ ملیالمی: اینچی؛ انگلیسی:ginger، فرانسوی:gingembre؛ آلمانی:Zingiberi, Ingwer؛ یونانی:zingberis اسپانیایی:jengibre؛ ایتالیایی:zenzero؛ روسی:imbir لاتینی: zingiber
نام علمی:Zingiber officinale (از تیره زنجبیلZingiberceae)

اشاره قرآنی:

"ویسقون فیها كاساً كان مزاجهازنجبیلاً." (انسان/ 17)
در آن جا جامی بنوشانند شان كه آمیخته با زنجبیل باشد.
در این آیه خداوند به اهل بهشت وعده فرموده كه به پاداش كارهای نیكویشان در دنیا به آنان شرابی می نوشاند با طعم زنجبیل. در تفسیر مظهری آمده كه اعراب علاقه زیادی به زنجبیل داشتند لذا خداوند بنابر ذائقه آنان چیزی وعده فرمود. مولانا مودودی می نویسد: اعراب عادت داشتند زنجبیل را با آب نوشیدنی خود بیامیزند.
زنجبیل كه نام علمی آن "زنجیبر افیسینال" است گیاهی بومی هندوستان می باشد و اعراب در روزگاران قدیم زنجبیل یا بس (خشك) (سونته) را از هندوستان وارد می كردند. كلمه عربی زنجبیل گویا مشتق از كلمه سانسكریت "سرینجبر" باشد. مولانا سید سلیمان ندوی گفته است "برای ما (هندیان) نهایت افتخار است كه چند كلمه ای از سرزمین ما سعادت راه یافتن به قرآن مجید را پیدا كرده است. شكی نیست كه در رابطه با بهشت خداوند نام سه گیاه معطر سرزمین ما (هندوستان) در قرآن مجید آمده است. و این سه عبارتند از مِسك، زنجبیل و كافور." و بنا به گفته مولانا ندوی این سه كلمه به ترتیب از سه كلمه هندی مُشك، سرنجورا (جرنجبرا) و كارپورا (كاپور) مشتق شده است. او نیز نوشته است كه سوای زنجبیل و كافور، كلمه طوبی نیز مشتق از كلمه توپا در زبان سانسكریت می باشد.

منابع :

زنجبیل http://daneshnameh.roshd.ir
زنجبیل (زنجفیل) http://www.parsiteb.com
زنجبيل , خواص دارويي و درماني آن http://www.afarineshdaily.ir
زنجبيل چربی خون را كم می كند http://www.sabziran.ir
گیاهان در قرآن (زنجبیل) http://mazhabi-farhangi.mihanblog.com
زنجبيل http://www.sabziran.ir
بیل چاشنی زندگی http://www.senmerv.com
چای زنجبیل، نوشیدنی زمستانی http://1000gol.blogtak.com
زنجبيل Ginger http://www.money58.netfirms.com