آیا نوشیدن چای موجب کمبود آهن می‌شود؟

آیا نوشیدن یک فنجان چای همراه با وعده‌های غذایی اشکالی ایجاد نمی‌کند؟ آیا نوشیدن چای موجب بروز کمبود آهن می‌شود؟ چنانچه این سئوالات اکنون فکر شما را به خود مشغول ساخته است، در این صورت مقاله‌ی مناسبی را انتخاب کرده‌اید. این مقاله سعی کرده، رابطه میان چای و سطوح آهن را مورد کنکاش قرار دهد. آن را تا آخر بخوانید...
آیا عاشق نوشیدن چای هستید؟ آیا هر روز 5 تا 6 لیوان چای نوش جان می‌کنید؟ خواص آنتی اکسیدانی فلاونوئیدهای موجود در چای می‌توانند به طرق مختلف برای سلامت شما مفید باشند؛ اما برخی از عناصر و عوامل موجود در برگهای چای می‌توانند سلامت شما را به طور جدی تحت تأثیر قرار دهند. نوشیدن بیش از حد چای می‌تواند موجب بروز کمبود آهن شود خصوصاً چنانچه گیاهخوار ‌باشید. در ادامه مصرف چای و وضعیت آهن بدن شما را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
چای یکی از نوشیدنی‌هایی است که بیشترین خواهان را در جهان دارد. و به خاطر عطر و طعم خود مورد علاقه بسیاری است. نوشیدن چای به شما در کسب انرژی مورد نیاز در طول برنامه پرمشغله‌ی روزانه کمک می‌کند. همچنین به آرامش شما پس از یک روز کاری طولانی مدت کمک می‌نماید. مصرف منظم چای هوشیاری ذهنی را افزایش می‌دهد. چای به افزایش میزان سوخت و ساز کمک کرده در نتیجه کاهش وزن را تسهیل می‌سازد. نوشیدن آن به حفظ سطح کلسترول در خون کمک می‌کند. از شما نه تنها در برابر ابتلاء به بیماریهای قلبی عروقی محافظت می‌کند، بلکه در برابر ابتلاء به دیابت و برخی انواع سرطان نیز محافظت می‌نماید. چای به پایین آوردن سطوح هورمونهای استرس در بدن کمک کرده و در نتیجه به مبارزه با افسردگی کمک می‌کند. چای سیستم ایمنی بدن شما را تقویت ساخته و استخوانها را قویتر می‌سازد. بنابراین چای معمولاً به عنوان یکی از سالم‌ترین نوشیدنی‌های موجود شناخته می‌شود. اما با توجه به برخی گزارشات مطالعاتی صورت گرفته توسط «مجله تغذیه و رژیم غذایی»، مصرف بیش از حد تانین (tannin) از طریق چای می‌تواند مانع از جذب آهن غیر هِم (non-heme) (هِم بخشی از هموگلوبین را تشکیل می‌دهد) در بدن شده و می‌تواند در نتیجه به کمبود آهن منجر شود.

چای حاوی تانین‌های (کاتچین‌ها و بیوفلاونوئیدها) است که خواص آنتی اکسیدانی را از خود بروز داده و کاهش وزن را بالا می‌برد. اما این تانین‌ها پیوندهای نامحلول با مولکولهای غیر هِم آهن را تشکیل داده و در نتیجه از جذب آهن غیر هِم در بدن جلوگیری می‌کنند. چندین گزارش مطالعاتی انجام شده خاطر نشان می‌کنند که مصرف بیش از حد چای می‌تواند به طور جدی بر فرایند جذب آهن غیر هم در بدن تأثیر گذارد.
هِم و غیر هِم دو شکل از آهن غذایی است. شما آهن هِم را از گوشت و غیر هِم را از منابع گیاهی بدست می‌آورید. آهنی که از غلات صبحانه، بقولات، لوبیا خشک، آجیل یا مغزهای گیاهی، توفو، سیب زمینی، کشمش، کلم بروکلی و سایر سبزیجات برگدار بدست می‌آورید را به عنوان آهن غیر هِم نامگذاری می‌کنند. گرچه فرایند جذب آهن به عوامل مختلفی مانند سلامت کلی شما و رژیم غذایی متعادل بستگی دارد؛ مشاهده شده است که تانین‌های موجود در چای بر فرایند جذب آهن غیر هم تأثیر می‌گذارند. تانین مانع از روند جذب آهن هِم نمی‌شود. در حضور تانین، آهن هِم به میزان 10 تا 30 درصد جذب می‌شود؛ در حالی که آهن غیر هِم به میزان تنها 2 تا 10 درصد جذب می‌شود. مطالعات انجام شده نشان می‌دهند که یک فنجان چای همراه با یک وعده غذایی می‌تواند جذب آهن غیر هم را 30 تا 60 درصد کاهش دهد.
افراد گیاهخوار چنانچه چای را همراه با صبحانه و یا وعده‌های غذایی خود مصرف کنند، در معرض خطر بیشتری نسبت به بروز کمبود آهن قرار دارند. کسانی که هر چند وقت یکبار ماهی و یا گوشت مصرف می‌کنند بایستی به طور مرتب سطوح آهن خود را مورد بررسی قرار داده و مراقبت لازم را بعمل آورده تا از کم خونی ناشی از کمبود آهن جلوگیری شود. افرادی که در آنها بیماریهای کلیوی، بیماری سلیاک یا بیماری روده بزرگ تشخیص داده شده است، بایستی مراقب سطوح آهن خون خود باشند. مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند افرادی که در میان وعده‌های غذایی و یا بلافاصله پس از صرف وعده غذایی چای می‌نوشند، معمولاً از سطوح آهن پایینی برخوردارند. اثرات آهن پایین در بدن خصوصاً برای زنان باردار و یا شیرده، نوزادان و کودکان تازه به راه افتاده، دختران نوجوان و ورزشکاران می‌تواند زیانبار باشد، به این دلیل که این افراد به آهن بیشتری نیاز دارند. مصرف بیش از حد چای می‌تواند برای افرادی که پیش از این در آنها کمبود آهن تشخیص داده شده است، خطرناک باشد. برعکس می‌تواند برای افراد مبتلا به مشکل هموکروماتوز (ذخیره بیش از حد آهن در بدن) مفید باشد.
به منظور برخورداری از سطوح سالم آهن خون، نیاز است که از مواد غذایی که مانع از جذب آهن شده و مواد غذایی که به جذب آهن کمک می‌کنند همراه با منابع خوب آهن اطلاع داشته باشید. همانند تانین‌های موجود در چای؛ پروتئین‌های موجود در سویا، کلسیم، پلی فنولها و فیتاتهای (phytates) موجود در بنش‌ها و غلات کامل (موجود در سبوس گندم، جو، ذرت و سایر غلات) نیز می‌توانند مانع از فرایند جذب آهن در بدن شوند. دم آمدن بیش از حد چای تانین بیشتری آزاد می‌سازد (منجر به تلخ شدن آن می‌شود). از مصرف چای بیش از حد دم آمده و مصرف چای همراه با وعده‌های غذایی خودداری کنید. جذب پایین آهن غیر هِم به نوع چای مصرفی شما بستگی دارد. مشاهده شده است که چای سبز جذب آهن را حدود 30% کاهش می‌دهد در حالی که چای سیاه جذب آن را تا حدود 60% کاهش خواهد داد. هرچه چای سبک‌تر یا کم رنگ‌تر باشد مانند چای‌های گیاهی، به طور قابل توجهی میزان کمتری تانین در هر فنجان از آن وجود خواهد داشت. افزایش مصرف اسیدهای آلی مانند اسید سیتریک (آب پرتقال می‌تواند جذب آهن را تا 80% افزایش دهد)، اسید لاکتیک ( منبع ـ شیر)، اسید مالیک (منبع ـ کدو حلوایی)، به افزایش آهن غیر هِم کمک می‌کند.
چنانچه از رژیم غذایی پیروی می‌کنید که سرشار از آهن است، آنگاه یک یا دو فنجان چای در روز تفاوتی ایجاد نخواهد کرد. اما نوشیدن بیش از حد چای در طول روز می‌تواند بر فرایند جذب آهن غیر هِم تأثیر گذارد. امیدوارم که اطلاعات فوق در خصوص «چای و سطوح آهن» مفید بوده باشد. آهن یک ماده‌ی معدنی حیاتی است به این دلیل که نقش مهمی در تشکیل خون سالم، انتقال اکسیژن به سلولهای بدن و تشکیل آنزیمهای مختلف ایفاء می‌کند. شما بایستی رژیم غذایی خود را به گونه‌ای برنامه‌ریزی نمایید که هرآنچه ویتامین و مواد معدنی که به طور منظم تأمین می‌کنید، به دلیل ترکیب نمودن اشتباه مواد غذایی و نوشیدنی‌ها از بین نروند.