آشنایی با انواع روکش دندان

چيزهايي كه بايد درباره روكش دندان بدانيم

دندان‌ها در طول گذر زمان ممكن است در اثر پوسيدگي يا ضربه تخريب شوند. درصورتيكه اين تخريب حجم كمي از دندان را شامل شود، نسج تخريب‌شده دندان توسط مواد ترميمي جايگزين مي‌شود.
اما درصورتيكه دندان مقدار زيادي از نسج خود را از دست داده باشد ممكن است ساختار باقي مانده دندان نيازمند حمايت باشد. در چنين حالتي دندانپزشك راهكاري جز ترميم دندان را به شما پيشنهاد مي‌كند و آن استفاده از پروتز دنداني است.هرگونه عضو مصنوعي كه در بدن قرار گيرد پروتز ناميده مي‌شود و نوع خاصي از پروتز كه در دهان قرار مي‌گيرد را پروتز دنداني مي‌گويند.
پروتزهاي دنداني انواع مختلفي دارند. برخي از آنها در دهان ثابت هستند و برخي ديگر قابليت خروج از دهان را دارند كه اصطلاحا به آنها پروتز متحرك مي‌گويند.
پروتزهاي ثابت كه در اصطلاح عامه به آن روكش يا قاب مي‌گويند، علاوه بر تامين استحكام براي ساختار از دست رفته دندان، زيبايي يك دندان سالم را نيز تامين مي‌كند و حتي در صورتي كه مراحل ساخت آن با دقت انجام شود ممكن است با دندان‌هاي طبيعي فرد قابل تفكيك نباشد.
دندان‌هاي دچار شكستگي‌هاي مادرزادي مثل دندان‌هاي ميخي‌شكل يا دندان‌هايي كه اندازه‌هاي كوچك‌تر يا نامتناسب با دندان‌هاي ديگر دارند و نيز بدرنگي‌هاي دندان‌ها، موارد ديگري هستند كه به كمك روكش قابل اصلاح مي‌باشند.

قابي كه دندان‌ها را دربر مي‌گيرد

روكش‌ها از جنس‌هاي مختلفي ساخته مي‌شوند. ماده‌اي كه روكش يا هر گونه پروتز دنداني از آن ساخته مي‌شود بايد با خصوصيات و شرايط دهان سازگاري داشته باشد مثلا به راحتي زنگ نزند و مواد سمي براي بدن در آن به‌كار نرفته باشد. طلا يكي از سازگارترين مواد با بدن انسان است و انتخاب خيلي مناسبي براي ساخت روكش‌هاي دنداني محسوب مي‌شود. طلا خصوصيات تطابق‌پذيري خيلي خوبي در هنگام ذوب و ساخت روكش دارد بنابراين يك تكنسين دندانپزشكي خواهد توانست به كمك طلا روكش بسيار دقيق و كاملي را در لابراتوار تهيه كند.
علاوه بر اين، لايه نازكي از طلا، استحكام خوبي خواهد داشت بنابراين براي ساخت روكشي از جنس طلا براي دندان‌ها لازم نيست مقدار زيادي از نسج دندان تراشيده‌شده و فضا براي قرارگيري روكش ايجاد شود.
اما امروزه با افزايش نرخ طلا در بازارهاي جهاني، روكش‌هاي طلا با هزينه بسيار سنگين ساخته مي‌شوند و گرانقيمت هستند. از طرفي بسياري از مردم ترجيح مي‌دهند در عوض به‌رخ كشيدن دندان‌هاي طلايي، دنداني داشته باشند كه كاملا طبيعي به چشم بيايد و از ديگر دندان‌هاي فرد قابل تفكيك نباشد.
بنابراين استفاده از طلا در ساخت روكش‌هاي دنداني، كم‌كم جاي خودش را به موادي از جنس چيني و پرسلن و فلزهاي ارزانقيمت‌تر داده است. روكش‌ها مي‌توانند از جنس فلز (طلا، نيكل، كروم)، سراميك و يا تركيبي از فلز و سراميك (چيني) باشند. روكش‌هاي تمام فلز خصوصيات فيزيكي و قدرت بيشتري دارند اما از ديدگاه زيبايي روكش‌هاي چيني مناسب‌ترند. اگر روكش‌ها مناسب و بر اساس اصول علمي ساخته شوند، مي‌توانند عمري طولاني را براي خود و دندان روكش‌شده تضمين كنند.

سير تا پياز ساخت روكش

براي ساخت روكش دندان جزئيات بسياري بايد توسط دندانپزشك بررسي شود. موقعيت دندان در فك، وجود فضاي كافي در فك مقابل، وضعيت سلامت لثه، ميزان نسج باقي مانده از دندان، طول مناسب ريشه دندان، عدم وجود ضايعه يا كيست در اطراف ريشه دندان از جمله مواردي است كه هنگام اقدام به ساخت روكش دندان بايد مدنظر قرار گيرند. در صورتي‌كه يك دندان از نظر تمامي اين موارد مورد تاييد باشد مراحل ساخت روكش دندان آغاز مي‌شود.
ـ دندانپزشك در ابتدا با بررسي وضعيت ريشه دندان، در صورت نياز، اقدام به درمان ريشه (عصب‌كشي) دندان مي‌كند.
ـ درصورتي‌كه ميزان نسج تخريب شده از تاج زياد باشد و پوسيدگي تاج دندان را تا نزديك لثه و حتي زير آن تخريب كرده باشد، دندان مورد جراحي لثه قرار مي‌گيرد. طي اين درمان (كه به اندازه نامش پيچيده و دلهره‌آور نيست) مقداري در نسج لثه و استخوان اطراف دندان حذف مي‌شود تا حجم كافي از تاج دندان براي گذاشتن روكش در دسترس باشد. دندانپزشك در ادامه تمام پوسيدگي‌هاي دندان را برمي‌دارد، سپس دندان را به كمك يك ماده ترميم‌كننده مناسب مثل آمالگام يا كامپوزيت به‌صورت كامل ترميم مي‌كند تا آماده تراش و قالب‌گيري شود.
اغلب دندان‌هايي كه به علت پوسيدگي‌هاي وسيع نياز به درمان ريشه دندان پيدا مي‌كنند، پس از درمان ريشه و برداشت پوسيدگي‌ها، نسج زيادي از دست مي‌دهند و اين‌گونه دندان‌ها نيازمند نوعي حمايت داخل ريشه‌اي هستند كه به آن پست (Post)‌ گفته مي‌شود. پست ميله‌اي از جنس فلز است كه داخل كانال دندان قرار مي‌گيرد و باعث گير روكش به دندان مي‌شود. در قسمت بالاي ميله هم قسمتي شبيه تاج بازسازي مي‌شود كه به كلاهك (core)‌ معروف است. اين دو قسمت به دندان چسبانده مي‌شود و سپس مراحل بعدي ساخت روكش مانند دندان عادي ادامه پيدا مي‌كند.
ـ فرم خاصي از تراش براي دنداني كه قرار است زير روكش برود لازم است. براي قرار گرفتن دنداني كه زير روكش مي‌رود لازم است دندان در اطراف و سطح جونده به فرمي تراش بخورد و از نسج‌دنداني آن حذف شود كه فضاي كافي براي قرارگيري روي دندان ايجاد شود. بعد از آنكه تراش دندان كامل شد، از ناحيه دندان تراش خورده و همچنين فك مقابل آن قالب‌گيري مي‌شود و قالب تهيه شده براي ساخت روكش به لابراتوار دندانپزشكي (محلي كه دندان‌هاي ساختني در آنجا تهيه مي‌شوند) ارسال مي‌شود تا روكش موردنظر ساخته شود. روي دندان تراش خورده معمولا روكش موقتي قرار مي‌گيرد.
ـ در جلسه ملاقات بعدي، پايه فلزي روكش ساخته شده روي دندان موردنظر امتحان مي‌شود. در اين جلسه بايد مسائلي مثل تطابق كامل روكش با دندان و وضعيت آن نسبت به لثه بررسي شود و رنگ روكش انتخاب شود و بيمار براي جلسه بعدي فراخوانده ‌شود.
ـ در اين جلسه روكش ساخته شده‌اي كه روي آن لايه چيني (پرسلن) هم قرار گرفته روي دندان امتحان مي‌شود و رنگ آن بررسي مي‌شود. در مورد رنگ روكش ساخته شده از بيمار هم نظرخواهي مي‌شود و اگر مورد رضايت بود، روكش روي دندان چسبانده مي‌شود.

بريج، پلي به‌سمت با دندان شدن

اگر دندان يا دندان‌هايي از دهان ما كشيده شود و دوست داشته باشيم كه آنها را به نوعي جايگزين كنيم، بريج يكي از راه‌حل‌هاي جايگزيني دندان‌هاي از دست رفته است. براي قرار دادن بريج بايد دندان‌هاي دو طرف منطقه بي‌دندان، به همان شكلي كه براي قرار دادن روكش ذكر شد، تراش بخورند (حتي اگر اين دندان‌ها سالم باشند) و سپس چند روكش به هم پيوسته به شكل يك پل از يك سمت ناحيه بي‌دندان تا سمت ديگر دندان‌ها را به هم وصل كنند و ناحيه بي‌دندان هم به كمك روكش‌هاي مياني پر شود.

بعد از دريافت روكش

اگر به تازگي روكشي دريافت كرديد و احساس كرديد براي دندان شما بلند است، حتما به دندانپزشك مراجعه كنيد تا آن را اصلاح كند در غير اين صورت به مفصل فكي شما فشار وارد خواهد شد.
روكش‌هايي كه از دو لايه فلز و چيني ساخته شده باشند (لايه زيرين از فلز و پوشش رويي از چيني) ممكن است در كنار لثه حلقه سياه رنگي ايجاد كنند كه به‌علت لايه فلزي زير روكش است و اين امري طبيعي است. روكش دندان نه تنها به عنوان محافظي براي دندان از پوسيدگي يا بيماري‌هاي لثه عمل نمي‌كند، بلكه يك دندان روكش شده نياز به بهداشت و مراقبت منظم و خاص دارد. اگر احساس كرديد روكش دندان شما لق شده است، ممكن است نياز به معاينه دندانپزشك و درمان داشته باشد. در اين صورت حتما براي اصلاح وضعيت روكش خود به دندانپزشك مراجعه كنيد تا از تخريب دندان زير روكش خود پيشگيري كنيد.

انتخابي نه براي هميشه

استفاده از پروتز ثابت (روكش يا بريج) انتخاب اول براي جايگزيني دندان‌هاي پوسيده و از دست‌رفته در تمامي بيماران نيست. دندانپزشك گاه مجبور است بسته به شرايط دهان و دندان بيمار، براي جايگزيني دندان‌ها از پروتز متحرك يا ايمپلنت استفاده كند. از پروتز ثابت تنها در مواردي مي‌توان استفاده كرد كه قسمتي از تاج دندان يا تمام آن از بين رفته باشد اما ريشه دندان‌ سالم باشد يا به وسيله عصب‌كشي ريشه‌ دندان سالم شده باشد و در واقع پزشك تشخيص دهد كه ريشه دندان تحمل روكش را دارد.
منبع:سایت پزشکان بدون مرز
/س