معلمان و نقش آنها در تربیت

معلمان شایسته برای تربیت انسان های آگاه

نقش نیروی انسانی در آموزش و پرورش بسیار مهم و با ارزش است و معلم از مهمترین عوامل مؤثر در رشد و توسعه کیفی تربیت و تعلیم به شمار می‌آید. واکنش تربیت شوندگان یکسان نیست و بسیار متنوع است. به همین علت امکان ارائه الگویی مشخص را نمی‌توان برای کار معلم در نظر گرفت.
نقش نیروی انسانی در آموزش و پرورش بسیار مهم و با ارزش است و معلم از مهمترین عوامل مؤثر در رشد و توسعه کیفی تربیت و تعلیم به شمار می‌آید. واکنش تربیت شوندگان یکسان نیست و بسیار متنوع است. به همین علت امکان ارائه الگویی مشخص را نمی‌توان برای کار معلم در نظر گرفت. در کار معلمی هزاران نکته باریکتر از مو وجود دارد و به این زودی‌ها نمی‌توان هر معلمی را معلم نامید.
شایستگی معلم برای اشتغال در آموزش و پرورش را می‌توان در سه بعد ذیل بررسی کرد:
ـ ویژگی‌های عقیدتی، روانی و اخلاقی که با کار معلم متناسب باشد.
ـ کسب اطلاعات لازم و کافی برای اشتغال به تدریس در هر رشته و هر مقطع تحصیلی.
ـ کسب مهارت برای به کار گرفتن روش مطلوب به منظور ارائه اطلاعات و انتقال معلومات.
حال به توجیه مختصری در رابطه با موارد ذکر شده می‌پردازیم: معلمی که از جهت اخلاقی، تعادل روانی، عقیده و ایمان، ضعیف یا بی‌تفاوت باشد نمی‌تواند از نظر عقیدتی در جهت تکامل انسان‌ها گام بردارد.
معلمی که به اطلاعات لازم و کافی مجهز نباشد، نمی‌تواند انسان مطلع تربیت کند. آشنایی به رموز تعلیم و تربیت شرط لازم کار معلم است. از قدیم گفته‌اند: «هر عالمی معلم نیست» چه بسیار افرادی هستند که صلاحیت کامل اخلاقی و معلومات بالا و جامع دارند، اما در اشتغال به تعلیم و تربیت به سبب ضعف فنی، موفق نیستند.
معلمان موفق برای نتیجه‌گیری مثبت باید این موارد را مورد توجه قرار دهند:
ـ باید در کلاس درس جوی ایجاد شود که دانش‌آموزان در آن احساس امنیت، و موفقیت و پیشرفت کنند.
ـ ایجاد فضایی که یادگیری در آنجا امکان‌پذیر باشد.
ـ آموزش رفتارهای مناسب به دانش‌آموزان
ـ هدفمند کردن دانش‌آموزان و آموزش دادن مهارت‌هایی که راه موفقیت آنها را بگشاید.
البته موردهای دیگری هم وجود دارد که تقریباً با موارد ذکر شده مشابه هستند.
مجرب و کارآمد آن‌دسته از معلمانی هستند که در کار خود اعتماد به نفس بسیار بالایی دارند و بی‌شک اعتمادشان به این دلیل است که برنامه منسجم و روشنی دارند که به آنها امکان می‌دهد با آرامش بیشتری به کار خود ادامه دهند. وقتی که فضای کلاس سرشار از حمایت و اعتماد باشد، صمیمیت بین معلم و دانش‌آموز افزایش می‌یابد. البته در مورد میزان صمیمیت باید حد و مرز مشخص شود. برای اداره کلاس همیشه یک راه حل وجود ندارد. معلمان مجرب ابتدا شرایط کلاس را می‌سنجند و براساس آن بهترین و مناسب‌ترین شیوه عمل را انتخاب می‌کنند.
البته هر موقع که با انسان‌ها سروکار داریم، نمی‌توان موفقیت صددرصد را برای انجام کارها و به ثمر رساندن آنها تضمین کرد، چرا که بسیاری از رفتارها غیرقابل پیش‌بینی است. کلاسداری صحیح و توسعه قوانین معقول و منطقی می‌تواند در رسیدن به اهداف ما را یاری دهد.
برای آنکه در کلاس درس، معلم کارآمدی باشیم باید برای خود و دانش‌آموزان چهارچوب مشخصی را تعیین کنیم تا در تصمیم‌گیری‌ها به ما کمک کنند.

تدابیر معلمان

یکی از تدابیر مهم و در عین حال ساده که معلمان می‌توانند در جهت اعمال روش‌های کلاسی از آن استفاده کنند، به کاربردن «تقویم‌ها» به منظور ثبت فعالیت‌های روزمره و تکالیف خاص تحصیلی است که در کلاس به کار می‌رود.
یکی دیگر از مواردی که معلم برای برنامه کلاس درسی خود در نظر دارد، ایجاد «انگیزه» در دانش‌آموز است. انگیزه، رفتاری مبتنی بر هدف پدید می‌آورد و آن را استمرار می‌بخشد و دانش‌آموز را به تلاش و کوشش وا می‌دارد و به فعالیت او شکل و جهت می‌دهد. انگیزه حالات و شرایط درونی است که رفتار شخص را تحریک می‌کند و در جهت معینی سوق می‌دهد. دانش‌آموزان خوب آن دسته از دانش‌آموزانی هستند که در دروس خود انگیزه دارند.
حال یک معلم چگونه می‌تواند در دانش‌آموزان انگیزه‌ ایجاد کند؟ معلمانی که انگیزه دانش‌آموزان خود را ارتقا می‌بخشند، افرادی معمولی‌اند و رفتارهای آنها قابل یادگیری است و ویژگی‌های آنها تا حد زیادی در کنترل خودشان است. یکی از صفات معلمان انگیزاننده، اشتیاق است. آنها مدیران خوبی هستند و از عهده اداره کلاس به خوبی برمی‌آیند، دانش‌آموز را فعال و تحریک می‌کنند، همواره یادگیرندگان را از روند یادگیری آگاه می‌کنند و نقاط ضعف و قدرت آنها را یادآوری می‌کنند. به دانش‌آموزان چیزهایی ارائه می‌کنند که در حد توان آن‌هاست. به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا مهارت خود را شکوفا سازند و از آنان انتظار موفقیت در یادگیری را دارند.
البته نحوه برقراری ارتباط با دانش‌آموزان به آنان کمک می‌کند تا به شکل دادن جهت‌گیری‌های انگیزشی در کلاس بپردازند، نخستین هدف معلمان در کلاس ایجاد یک رابطه مثبت، دوستانه و حمایت‌کننده با دانش‌آموزان است. ناگفته نماند که اولین محیطی که نقش بسزایی در ایجاد انگیزه و رشد فکری دانش‌آموزان دارد، محیط خانوادگی است، دومین محیط مدرسه و کلاس درس و معلم است معلم این قدرت و توان را دارد که شاگردان را از نظر فکری رشد دهد. پس بهترین تربیت‌ها تربیتی است که فکر افراد را تکامل ببخشد، به همین مناسبت بهترین شیوه آموزشی آن است که افکار شاگردان را پرورش دهد.
بنابراین یکی از رسالت‌های اساسی معلمان، رشد و پرورش عقلی دانش‌آموزان است و معلمی که بتواند در این مسیر وظیفه خود را عملی سازد، بزرگترین رسالت خود را در بعد فرهنگی انجام داده است.
معلم برای جلب توجه دانش‌آموزان می‌تواند شروع جالبی را ارائه دهد:
ـ معلم برای پاسخگویی به پرسش‌های دانش‌آموزان آمادگی کافی داشته باشد.
ـ کلیاتی درباره موضوع درس و درک بهتر دانش‌آموزان بیان کند.
ـ اهمیت موضوع و ضرورت یادگیری آن را توضیح دهد.
برای جلب توجه دانش‌آموزان به موضوع درسی از روش‌های مختلفی (خلاصه درس، طرح سؤال و...) استفاده کند.
ـ برای ایجاد علاقه و انگیزش رابطه بین مطالب یادگرفته شده با دروس کلاس‌های بالاتر را توضیح دهد.
منبع: آفتاب
/س