سينوزيت وگلو درد(شناخت و درمان)

از آنجايي که، واکسيناسيون براي اين بيماران نيازمند يک دوره ي 3 تا 5 ساله است و به طور رايج در همه جا وجود ندارد، لازم است بيماران را براي اين اقدام، انتخاب کرد.
بديهي است که يک بيمار مبتلا به رينيت آلرژيک خفيف و دوره اي به درمان با استفاده از واکسيناسيون نياز ندارد و از طرف ديگر، يک بيمار مبتلا به نوع شديد و دائمي بهترين انتخاب براي اين نوع درمان است. در اين روش با افزايش تدريجي غلظت مواد حساسيت زا و تزريق پوستي آن ها در طي يک دوره ي 3 تا 5 ساله، بدن فرد را نسبت به اين مواد غير حساس مي کنند.
تزريق معمولا هفته اي يک بار يا به طور ماهيانه صورت مي گيرد. تورم و قرمزي خفيفي براي مدت 1 تا 3 روز پس از تزريق در محل مي ماند و سپس از بين مي رود.
بيماراني که از بيماري شديد قلبي، عروقي رنج مي برند، همچنين بيماراني که دچار آسم ناپايدار هستند نبايد از واکسيناسيون استفاده کنند.
در ساختمان جمجمه ي انسان سينوس ها به صورت فضاهايي وجود دارند که بر اساس محل آن ها نامگذاري مي شوند.به طور طبيعي اين سينوس ها داراي منافذي هستند که آن ها را به فضاهاي حلق متصل مي کنند. وقتي به هر دليل (آلرژي، انحراف تيغه ي بيني، پوليپ و...) اين منافذ تنگ شده يا بسته مي شوند، زمينه ي لازم براي تجمع ترشحات و اضافه شدن عفونت در سينوس ها فراهم مي شود.
التهاب و عفونت سينوس ها، سينوزيت ناميده مي شود. دو سينوس قرار گرفته در گونه هاي دو طرف که سينوس هاي ماگزيلاري ناميده مي شوند، اصلي ترين سينوس هاي عامل سينوزيت مي باشند.
علائم باليني سينوزيت با توجه به محل آن، عامل عفونت و حاد يا مزمن بودن بيماري متفاوت است.
بر اساس دوره ي طول کشيدن علائم باليني، سينوزيت را به سه نوع تقسيم بندي مي کنند.
1- وقتي دوره ي بيماري کمتر از 3 هفته طول بکشد، سينوزيت حاد گفته مي شود.
2- وقتي دوره ي سينوزيت بين 3 هفته تا 3 ماه طول بکشد به آن تحت حاد مي گويند.
3- وقتي دوره ي بيماري بيشتر از 3 ماه طول بکشد، گفته مي ششود بيمار مبتلا به سينوزيت مزمن است.
علل اصلي سينوزيت عبارتند از:
قبلاً به طور خلاصه علائم باليني مربوط به سينوزيت ذکر شده است و همانطور که قبلا عنوان کرده ام يک بيمار مبتلا به سينوزيت مانند هر بيمار ديگر، ممکن است همه اين علائم را نداشته باشد و تنها، بعضي از علائم بيماري او را آزار دهد.
در لغت شناسي پزشکي، ترکيبي با عنوان فاکتورهاي خطرساز وجود دارد که براي بسياري از بيماريها کاربرد دارد. به عنوان مثال هر کسي مي داند که مصرف سيگار يک فاکتور خطر ساز براي سرطان ريه يا مصرف الکل يک فاکتور خطر ساز براي سيروز کبدي و نارسايي آن است. بسياري از مردم مي دانند که استرس، فشار خون بالا، ديابت و... به عنوان فاکتور خطر ساز براي بيماريهاي قلبي - عروقي به شمار مي آيند.
بر همين اساس، براي ايجاد سينوزيت به تعدادي فاکتور خطر ساز نيازمنديم. همانطور که در ابتداي معرفي سينوزيت عنوان شد براي شروع سلسله مراحلي که در انتها به سينوزيت منجر مي شود بايد دهانه ي ارتباطي بين يک سينوس و فضاي حلق بسته شود و هر عاملي که اين کار را انجام دهد فاکتور خطر ساز ناميده مي شود.
آلرژي و التهاب بيني که تحت عنوان رينيت آلرژيک آن را عنوان کرده ايم، مهمترين فاکتور يا عامل خطرساز براي ايجاد سينوزيت است. ساير فاکتورهاي خطر ساز عبارتند از: 1- پوليت 2- تومور3- انحراف تيغه ي بيني و...
تاکنون و به بهانه هاي مختلف در هنگام صحبت راجع به چگونگي تشخيص بيماريها، عنوان کرده ام که براي تشخيص يک بيماري، پزشکان سه قدم اساسي را بر مي دارند و اين سه قدام عبارتند از:
1- گرفتن شرح حال و صحبت کردن با بيمار در مورد شکايات و علت مراجعه ي او.
2- معاينه بيمار که شامل نگاه کردن به او، گاهي لمس محل شکايت و... مي باشد.
3- استفاده از وسايل و امکانات تشخيصي که به آن استفاده از پاراکلينيک مي گويند و شامل قسمت هاي مختلف مثل آزمايشگاه، راديولوژي... مي باشد.
ذکر اين نکته ضروري است که براي رسيدن به يک تشخيص، لازم نيست همه ي قدم هاي ذکر شده را برداريم يا مثلا از همه ي اقدامات پاراکلينيک استفاده کنيم. چه بسا گاهي با شنيدن اولين صحبت هاي بيمار و نگاه کردن به سر و صورت و معاينه او، تشخيص سينوزيت را گذاشته و اقدامات درماني را آغاز مي کنيم. البته گاهي با توجه به شکي که در تشخيص سينوزت وجود دارد از اقدامات تکميلي مثل سي تي اسکن و... استفاده مي کنيم.
از آنجايي که، تشخيص سينوزيت با توجه به گرفتن شرح حال و معاينه بيمار، آسان است معمولا پزشکان کمتر از اقدامات تشخصي مثل سي تي اسکن استفاده مي کنند.
اگر هر کدام از خصوصيات زير وجود داشته باشد، پزشکان به فکر استفاده از سي تي اسکن براي تشخيص سينوزيت مي افتند.
1- اگر بيمار، مبتلا به سينوزيت مزمن باشد.
2- اگر سينوزيت به درمان دارويي، پاسخ مناسب ندهد.
3- اگر فکر کنيم که احتمالا علت سينوزيت يک انسداد مکانيکي مثل پوليپ، تومور... مي باشد.
ذکر اين نکته ضروري است که پزشک گاهي اوقات با وجود، بعضي از اين خصوصيات، نيازي به استفاده از سي تي اسکن احساس نمي کند و گاهي بدون وجود اين خصوصيات بر اساس تشخيص خود، دستور انجام سي تي اسکن را صادر مي کند.
تا کنون در هنگام بحث پيرامون بيماريهاي مختلف ...متوجه شده ايد که از ترکيبي با نام پرچم قرمز استفاده کرده ام.
به عنوان مثال: در ...سوءهاضمه و درد سر دل عنوان کرده ام که اگر حالاتي مثل سن بالا، کاهش وزن، استفراغ غذاهاي خورده شده، مدفوع سياه رنگ، بي اشتهايي و... در يک بيمار مبتلا به درد سردل وجود داشته باشد مي گوييم چندين پرچم قرمز بر سردر بيماري، نصب شده است و نگران مي شويم يعني اگر يک بيمار با سن بالا و مبتلا به درد سر دل، از مشکلات فوق شاکي باشد به حالات خطرناکي مثل بدخيمي معده فکر مي کنيم و اقدامات تشخيصي تکميلي را در خواست مي کنيم. هرچند امکان دارد، پس از انجام همه ي اين اقدامات تشخيصي متوجه شويم که مشکل بيمار يک التهاب ساده در معده مي باشد.
در مورد سينوزيت هم، بدينگونه است يعني اگر فاکتورهايي که ذکر مي شوند در يک بيمار مبتلا به سينوزيت وجود داشته باشند به حالات خطرناک تر و مهمتري فکر مي کنيم. اي پرچم هاي قرمز عبارتند از:
1- وجود حرکات دردناک چشم همراه با افتادگي پلک يا بيرون زدگي چشم ما را به فکر عفونت بافت پشت چشم مي اندازد.
2- اختلال در حرکات چشم ها و اتساع مردمک در يک چشم باعث مي شود تا پزشک به فکر انعقاد در سينوس غاري جمجمه بيفتد.
3- تب بالا + سفتي گردن + تغيير وضعيت هوشياري بيمار باعث شک به مننژيت مي شود.
4- تب دائم و مقاوم به درمان همراه با درد شديد استخواني باعث مي شود تا به فکر عفونت استخوان بيفتيم. (استئوميليت)
5- خس خس سينه و سرفه باعث نگراني ما نسبت به آسم مي شود.
6- اگر عفونت مزمن و مقاوم به درمان باشد به فکر عفونت قارچي مي افتيم بخصوص اگر بيمار ديابتي باشد.
درمان سينوزي در هر بيمار با بيمار ديگر و حتي در يک بيمار، طي دوره هاي مختلف بيماري با هم متفاوت است و فاکتورهاي مختلفي مثل نوع سينوزيت از نظر حاد يا مزمن، همچنين علت سينوزيت مثلا ويروسي، باکتريايي يا قارچي بودن در اين تصميم گيري ها نقش دارند. به هنگام درمان سينوزيت، پزشک با توجه به فاکتورهاي مختلفي که دو تا از آن ها ذکر شد، همچنين با در نظر گرفتن فاکتورهايي مثل شدت بيماري، وجود بيماري ساختماني و غيرساختماني زمينه اي يعني وجود پوليپ، انحراف تيغه ي بيني و وجود يا عدم وجود رينيک آلرژيک تصميم به درمان بيمار مي گيرد.
دوره ي درمان آنتي بيوتيکي سينوزيت به نوع آن (حاد - مزمن) و همچنين ميزان پاسخ به درمان اوليه دارد.
اگر 2 تا 3 روز پس از شروع آنتي بيوتيک در درمان سينوزيت حاد، بيمار احساس بهبودي کند و تب قطع شود، دوره ي درمان 10 تا 14 روز خواهد بود اما اگر پاسخ مناسب از درمان گرفته نشود درمان گاهي براي مدت 3 تا 6 هفته ادامه مي يابد.
دوره ي درمان آنتي بيوتيکي براي سينوزيت مزمن، حداقل 3 تا 4 هفته طول مي کشد.
ذکر اين نکته ضروري است که دوره ي استفاده از قطره هاي ضد احتقان بيني مثل فنيل افرين نبايد بيشتر از 3 روز طول بکشد زيرا در صورت استفاده ي مدت طولاني تر از اين روش دارويي، در صورت قطع آن ها، بيمار دچار عود علائم باليني در بيني شده که به آن پديده ي ريبانه (بازگشت) مي گويند. اسپري يا قطره ي ضد احتقان را بايد 2 تا 3 بار در روز استفاده کرد در حالي که مي توان از قرص ضد احتقان مثل پسودوافدرين براي 4 تا 6 بار در روز استفاده کرد.
اگر در يک بيمار متوجه شويم علت سينوزيت تکرار شونده و يا سنوزيت مزمن او اشکال ساختماني مثل پوليپ، تومور، انحراف تيغه ي بيني است و يا احساس کنيم سينوزيت بيمار، مزمن و مقاوم به درمان است يا از دخالت جراحي سود خواهد برد نيازمند جراحي خواهد بود.
از طرف ديگر، اگر بيمار دچار عوارض جدي سينوزيت مثل آسيب به اعصاب چشمي و .... باشد، نيازمند به جراج، و متخصص چشم است تا او اقدامات لازم (جراحي يا غير جراحي) را انجام دهد.
گلودرد مي تواند به خودي خود احساس شود و هم مي تواند خود را به صورت بلع دردناک نشان دهد.
اگر به هر دليل گلو و حلق دچار تورم شود باعث درد و يا بلع دردناک خواهد شد. التهاب گلو و حلق فارنژيت ناميده مي شود.
(فارنکس= حلق، ابت= التهاب - فارنژيت=التهاب حلق)
تورم لوزه ها که در لغت شناسي پزشکي به آن تونسيليت گفته مي شود از دلايل ديگر فارنژيت مي باشد.
...هم عوامل عفوني و هم عوامل غيرعفوني مي توانند باعث فارنژيت و گلو درد شوند.
با معاينه بيمار و مشاهده حلق او که توسط چراغ قوهف چوب زباني و نگاه مستقيم صورت مي گيرد تا حدود زيادي مي توان به علت فارنژيت پي برد.
از آنجايي که حدود 30 درصد علل فارنژيت را باکتريهايي مثل استرپتوکوک بوجود مي آورند و از طرف ديگر بعضي از بيماريهاي جدي مثل تب حاد روماتيسمال و التهاب کليه ها در اثر گونه اي از باکتريهاي استرپتوکوک به نام استرپتوکوک بتا هموليتيک گروه A بوجود مي آيد بايد
حتما از وجود يا عدم وجود آن ها به عنوان عامل فارنژيت با خبر شويم و با درمان به موقع، نسبت به جلوگيري از عوارض جدي اقدام کنيم.
1- کساني که سابقه ي تب حاد روماتيسمي در گذشته را ذکر مي کنند.
2- کساني که سابقه ي بيماري دريچه اي قلب را ذکر مي کنند.
3- کساني که در گذشته مبتلا به بيماري کليوي ناشي از فارنژيت شده اند.
4- کساني که يکي از اعضاء خانواده ي آن ها، سه شرط بالا را داشته باشد.
وقتي هر کدام از شرايط چهارگانه مورد اشاره وجود داشته باشد، هم بيمار و هم پزشک بايد نگراني بيشتري نسبت به گلو درد داشته باشند
دليل آن روشن است. اگر يک بيمار سابقه ي بيماري دريچه ي قلبي ثانويه به گلودرد چرکي داشته باشد و به طور مرتب و ماهيانه پني سيلين خود را تزريق نکند، در صورت ابتلا به گلودرد چرکي استرپتوکوکي نوع A با احتمال خيلي بيشتري دچار درگيري روماتيسمال دريچه هاي قلبي خواهد شد.
1- اگر تب بيمار براي مدت سه روز يا بيشتر باقي بماند و شدت آن بيشتر از 38 درجه سانتي گراد باشد.
2- وجود غدد لنفاوي دردناک در جلوي گردن.
3- لوزه هاي بزرگ که بر روي آن ها چرک مشاهده شود.
4- ممکن است سردرد، لرز و دل درد وجود داشته باشد.
5- افزايش گلبول هاي سفيد خون به تعداد بيشتر از 12 هزار در هر ميلي ليتر.
6- وجود ضايعات قرمز رنگ به عنوان مخملک بر روي پوست بيمار.
7- زبان قرمز که از آن با عنوان زبان توت فرنگي ياد مي شود.
دو روش براي تشخيص اين نوع عفونت وجود دارد که با استفاده از تعيين آنتي ژن استرپتوکوکي در ته حلق و همچنين کشت باکتريايي انجام مي شود.
استفاده از تعيين آنتي ژن بر روي مخاط حلق ساده است و در مطب بسياري از پزشکان متخصص عفوني و اطفال انجام مي شود. اين روش حساسيت و درصد اختصاصي بودن بالايي دارد.
درمان علامتي فارنژيت به نوع آن بستگي ندارد و بايد براي همه ي بيماران يک سري اقدامات انجام داد که عبارتند از:
1- مصرف مايعات فراوان.
2- قرقره آب و نمک.
3- استفاده از مسکن ها مثل استامينوفن.
4- استفاده از قرص هايي که به عنوان قرص مکيدني براي گلودرد استفاده مي شوند.
درمان عامل عفوني در فارنژيت به نوع آن بستگي دارد.
وقتي به عفونت استرپتوکوکي مشکوک هستيم و بيمار پر خطر است (مانند آنچه در سوال سؤال 1 - 20 پاسخ داده شد) از تزريق پني سلين يک ميليون و دويست هزار واحدي در يک نوبت استفاده مي کنيم.
اگر علت فارنژيت بيمار، برفک يا کانديدا (يک نوع قارچ) باشد، بهترين دارو، قرقره و سپس بلع يک داروي ضد قارچ به نام نيستاتين است که هر 6 ساعت، يک بار مصرف مي شود.
اگر علت فارنژيت بيمار، ترش کردن و برگشت اسيد معده به حلق باشد بهترين دارو، دارهاي خانواده ي امپرازول مي باشد و داروهاي خانواده راني تيدين تأثير چنداني ندارند.
به عنوان کلام آخر در مورد فارنژيت مرور چند نکته را لازم مي دانم.
1- شايعترين علت گلودرد و فارنژيت، ويروس ها هستند و نيازي به آنتي بيوتيک ندارند.
2- اگر پني سلين تزريق نکرديد و قرار شد از پني سيلين خوراکي استفاده کنيد ( پني سيلين - V به ميزان 500 ميلي گرم 2 بار در روز و براي 10 روز) بايد حتما آن را تا انتها استفاده کنيد و به محض احساس بهبودي آن را قطع نکنيد.
3- اگر عفونت استرپتوکوکي باشد و آنتي بيوتيک مصرف نکنيد عوارض نادر اما خطرناک مثل درگيري دريچه هاي قلبي و مشکلات کليوي شما را آزار خواهد داد.
4- اگر بيماري شما رو به بهبودي نرفت و احساس کرديد درد و تب بيشتر شده و يا تداوم دارد، همچنين اختلال در بلع ايجاد شده بايد به فکر عوارض مهم عفونت باکتريايي مثل انواع آبسه هاي حلقي و دهاني باشيد و خيلي سريع به نزد پزشک برگرديد.
در پايان ، لازم است يادآوري کنم آنچه به عنوان عفونت هاي دستگاه تنفس در اين نوشته ها، آمده است، تنها گوشه اي اندک از بيماريهاي عفوني متعددي است که دهان، حلق، حنجره، راه هاي هوايي بزرگ و بافت ريه را درگير مي کند. همانطور که در پاسخ به سؤال 1 - 4 عنوان شد فرصت پرداختن به بيماريهاي عفوني ديگر مثل انواع آبسه ها، خروسک (يا لارنژيت)، اپي گلوتيت، برونشيوليت، برونشيت، سينه پهلو و بيماريهاي متعدد ديگر با عوامل مختلف عفوني در اين مقاله فراهم نيست. براي پرداختن به اين بيماريهاي عفوني و توضيح دقيق همه ي آن ها، نيازمند صدها و هزاران صفحه ي ديگر هستيم. در اين فصل سعي کردم تا بيماران را با دورنمايي از بيماريهايي عفوني شايع در راه هاي هوايي آشنا کرده، آن ها را از اهميت زياد اين عفونت ها، آگاه کنم.
بيماراني که مبتلا به سرماخوردگي، فارنژيت، گلودرد، گرفتگي صدا، اختلال در بلع و چندين علامت ديگر مي شوند، نيازمند ويزيت پزشک هستند تا او با معاينه ي بيمار، در مورد نوع بيماري و اقدامات درماني لازم، آن ها را راهنمايي کند.
منبع: سرماخوردگي به زبان ساده
/س