قوانين شطرنج فيده

متن كامل و رسمى

قوانين شطرنج فيده شامل بازى زنده شطرنج ] بازى برروى صفحه [ است.اين قوانين در هفتادويكمين كنگره فيده درنوامبر۲۰۰۰ در استانبول (تركيه ) به تصويب رسيده است و از اول ژوئيه ۲۰۰۱ جارى خواهدبود.متن انگليسى اين قوانين ،متن معتبر اصلى شمرده مىشود.درمتن انگليسى ،ضميرهاى مذكر شامل ضميرهاى مونث نيز هست.] متن فارسى از متن انگليسى ترجمه شده است .[

مقدمه

اين قوانين شطرنج نمى تواند همه موقعيتهاى محتمل را كه ممكن است در بازى پديد آيد شامل شود ،و نيز نمى تواند تمام مسائل عملى را حل و فصل كند.در حالتهايى كه دقيقاً در مواد قوانين حاضر پيش بينى نشده باشد،مى توان با بررسى موقعيتهاى مشابهى كه در قوانين حاضر مورد بحث قرار گرفته است به تصميم صحيح رسيد.در قوانين شطرنج، فرض بر اين است كه داوران از صلاحيت لازم، قضاوت درست و بيطرفى كامل برخوردارند.مقرراتى كه زياده از حد جنبه تفصيلى يابد ممكن است اختيار قضاوت را از داور سلب كند و لذا مانع آن شود كه او با مراعات انصاف ،منطق و عوامل خاص به حل مسائل بپردازد .
فيده همه شطرنجبازان و فدراسيونها را به پذيرش اين نظر فرا مى خواند . هر فدراسيون عضو فيده مختار است كه مقررات تفصيلى ترى را به اجرا درآورد ،مشروط به اينكه
(الف) به هيچ وجه با قوانين شطرنج رسمى فيده در تعارض نباشد ؛
(ب)به قلمرو همان فدراسيونها منحصر شود
(ج) براى هيچ يك از روياروييها] مچ ها [ ، مسابقات قهرمانى يا انتخابى تحت پوشش فيده ، يا مسابقات عنوان گيرى درجه گيرى تحت پوشش فيده اعتبار نيابد.

مقررات بازى

ماده ۱ : ماهيت و اهداف بازى شطرنج

۱ـ۱ – بازى شطرنج بين دو حريف انجام مى شود كه مهرهاى خود را به نوبت بر يك صفحه مربع به نام ًصفحه شطرنج حركت مى دهند . بازيكن داراى مهرهاى سفيد بازى را آغاز مى كند
"نوبت حركت"بازيكن موقعى است كه حركت حريف او انجام شده باشد.
۱-۲ .هدف هربازيكن قرار دادن شاه حريف در "معرض حمله"است به نحوى كه حريف هيچ حركت قانونى براى اجتناب از "گرفته شدن " شاه درحركت بعد نداشته باشد.بازيكنى كه موفق به اين امر شود اصطلاحاً شاه حريف را "كيش ومات"كرده است و بازى را برده است .حريف كه شاه او كيش و مات شده است بازى را باخته است .
۱-۳.اگر پوزيسيون طورى با شد كه هيچ يك از دو بازيكن نتواند احتمالاً كيش و مات كند ،بازى مساوى است .

ماده ۲:پوزيسيون اوليه مهره ها در صفحه شطرنج

۱ـ۲.صفحه شطرنج يك شبكه ۸×۸ از ۶۴ مربع مساوى است كه يك در ميان به رنگ روشن و تيره هستند (مربعهاى "سفيد و مربعهاى "سياه ). صفحه شطرنج بين دو بازيكن قرار مىگيرد ، به نحوى كه آخرين مربع سمت راست هر بازيكن سفيد باشد .
۲ـ۲.در ابتداى بازى ،يكى از بازيكنان ۱۶ مهره به رنگ روشن (مهره هاى "سفيد") دارد؛ بازيكن ديگر ۱۶ مهره به رنگ تيره (مهره هاى "سياه دارد.)
اين مهره ها عبارتند از
يك شاه سفيد
يك وزير سفيد
دو رخ سفيد
دوفيل سفيد
دو اسب سفيد
هشت پياده سفيد
يك شاه سياه
يك وزير سياه
دو رخ سياه
دو فيل سياه
دو اسب سياه
هشت پياده سياه
ـ۲.پوزيسيون اوليه مهره ها در صفحه شطرنج به صورت زير است:
۲ـ۴. هشت ستون عمودى مربعها را "ستون " مى نامند .هشت رديف افقى مربعها را "عرض" مىخوانند .خط مستقيمى كه از مربعهاى همرنگ بگذرد و محل تلاقى اين مربعها را به هم وصل كند "قطر" ناميده مى شود .

ماده ۳:حركت مهره ها

۳ـ۱. مجاز نيست مهره اى را به مربعى حركت داد كه در اشغال مهره خودى است .اگر مهره اى به مربعى حركت كند كه در اشغال مهره حريف است ،مهره حريف گرفته مى شود و از صفحه شطرنج خارج مى شود و اين بخشى از همان حركت به حساب مى آيد .در صورتى كه مهره اى بتواند طبق ماده هاى ۳ـ۲ تا ۳ـ۸ مهره اى را بگيرد ،اصطلاحاً مىگويند آن مهره به مهره حريف حمله كرده است .
۳ـ۲. فيل در قطرى كه خودش در آن قرار گرفته است به هر مربعى مى تواند حركت كند.
۳ـ۳. رخ در ستون يا عرضى كه خودش در آن قرار گرفته است به هر مربعى مى تواند حركت كند.
۴ـ۳ . وزير در ستون ،عرض يا قطرى كه خودش در آن قرار گرفته است به هر مربعى مى تواند حركت كند .
۵ـ۳. فيل يا رخ يا وزير نمى تواند از روى مهره اى كه در مسير حركتش قرار دارد عبور كند.
۶ـ۳. اسب مى تواند به مربعهايى حركت كند كه نزديكترين مربعها به مربع استقرار آن باشد ولى در يك عرض ، ستون يا قطر واحد نباشد .
۷ـ۳. (الف) پياده مى تواند رو به جلو و به مربع اشغال نشده اى كه بلافاصله در همان ستون در مقابل آن است حركت كند،يا (ب) پياده در حركت نخست خود مى تواند همانند حالت ((الف)) حركت كند.يا آنكه دو مربع در همان ستون پيشروى كند، مشروط به اينكه هر دو مربع اشغال نشده باشند ، يا
(ج)پياده مى تواند به مربع تحت اشغال مهره حريف كه به طور مورب د رمقابل آن و در ستون مجاور باشد حركت كند و آن مهره را بگيرد.
(د) اگر يك پياده حريف در يك حركت دو مربع از مربع اوليه اش پيشروى كرده باشد، پياده اى كه به مربع عبور اين پياده حريف حمله كرده است مى تواند پياده حريف را بگيرد ،طورى كه انگار آن پياده حريف فقط يك مربع حركت كرده است . اين گرفتن را فقط در حركت بعد از اين پيشروى مى توان انجام داد و آن را گرفتن "آن پاسان "] در حين عبور[مى نامند.
(ه) وقتى پياده اى به دورترين عرض نسبت به موقعيت اوليه اش برسد بايد به عنوان بخشى از همان حركت آن را با وزير ، رخ ، فيل يا اسب همرنگ آن پياده عوض كرد .حق انتخاب بازيكن منحصر به مهره هايى نيست كه قبلاً گرفته شده باشند. اين تعويض پياده با مهره ديگر را " ترفيع " مى نامند و اثر مهره جديد آنى است.
۸ـ۳. (الف) شاه مى تواند به دو صورت مختلف حركت كند، با : (I) حركت كردن به هر مربع مجاور كه در معرض حمله يك يا چند مهره حريف نباشد .حتى اگر اين مهره هاى حريف قادر به حركت نباشند ، مربعهاى مسير حركت آنها در معرض حمله شمرده مى شوند.
(II) "قلعه رفتن ".اين حركت شاه و يكى از دو رخ همرنگ آن در يك عرض واحد است، و يك حركت شا ه به حساب مىآيد و به صورت زير انجام مى شود :شاه از مربع اوليه اش دو مربع به طرف رخ جابه جا مىشود ، سپس آن رخ به مربعى منتقل مى شود كه شاه همان موقع از آن عبور كرده است .
1)در ح(التهاى زير قلعه رفتن غير قانونى است:
] الف[ شاه قبلاً حركت كرده است ،يا
]ب[ با رخى كه قبلاً حركت كرده است.
(۲) درحالتهاى زير قلعه رفتن به طور موقت ممنوع است:
]الف[ مربعى كه شاه در آن قرار دارد،يا مربعى كه شاه بايد از آن عبور كند، يا مربعى كه شاه قرار است آن را اشغال كند، در معرض حمله يك يا چند مهره حريف باشد.
]ب[ بين شا ه و رخى كه قلعه رفتن قرار است با آن انجام شود، مهره اى وجود داشته باشد.
)ب )شاه در "كيش " است اگردر معرض حمله يك يا چند مهره حريف باشد ، ولو اين مهره ها خود قادر به حركت نباشند.
اعلام كيش اجبارى نيست.
۹ـ۳ . هيچ مهره اى نمى تواند حركتى انجام دهد كه شاه او را در معرض كيش قرار دهد يا آن را در معرض كيش باقى بگذارد.

ماده ۴ : عمل حركت دادن مهره ها

۴ـ۱ . هرحركت را بايد فقط با يك دست انجام داد .
۴ـ۲ . بازيكنى كه نوبت حركت اوست مى تواند يك يا چند مهره را در مربعهاى آنها مرتب كند ، مشروط به اينكه ابتدا قصد خود را بيان دارد (مثلاً با گفتن "ژادوب [j adoube] يا "آى اجست
[I adjust]
۴ـ۳ . بجز آنچه در ماده ۴ـ۲ آمده است ، اگر بازيكنى كه نوبت اوست ،عمداً در صفحه شطرنج
(الف) يك يا چند مهره خود را لمس كند،بايد اولين مهره لمس شده اى را كه مى توان حركت داد حركت بدهد، يا
(ب) يك يا چند مهره حريف را لمس كند ،بايد اولين مهره لمس شده اى راكه مى توان گرفت بگيرد،يا
(ج ) يك مهره از هر رنگ (مهره خود يا حريف ) را لمس كند ، بايد مهره حريف را با مهره خود بگيرد ،يا اگر اين عمل قانونى نبود ، اولين مهره لمس شده اى را كه مى توان حركت داد يا گرفت حركت بدهد يا بگيرد .اگر قابل تشخيص نباشد كه مهره خودى اول لمس شده است يا مهره حريف ،مهره بازيكن را بايد لمس شده قبل از مهره حريفش به حساب آورد.
۴ـ۴.( الف ) اگر بازيكنى عمداً شاه و رخ خود را لمس كند، بايد در آن جناح قلعه برود، به شرطى كه اين كار قانونى باشد.
(ب ) اگر بازيكنى عمداً رخى را لمس كند ، وسپس شاه خود را لمس كند ،مجاز نيست در آن نوبت در آن جناح قلعه برود و موقعيت مشمول ماده ۳ـ۴ (الف) خواهد بود .
(ج) اگر بازيكنى به قصد قلعه رفتن شاه را لمس كند يا همزمان شاه و رخ را لمس كند ولى قلعه رفتن در آن جناح غير قانونى باشد ، بازيكن بايد حركتى قانونى با شاه خود انجام دهد كه ممكن است شامل قلعه رفتن در جناح ديگر نيز باشد.اگر شاه اصلاً حركت قانونى نداشته باشد،بازيكن مختار است هر حركتى كه قانونى با شد انجام دهد.
۵ـ۴. اگر هيچ كدام از مهره هاى لمس شده را نتوان حركت داد يا گرفت ، بازيكن مى تواند هر حركتى كه قانونى با شد انجام دهد.
۶ـ۴ با زيكن به محض آنكه عمداً مهره اى را لمس كند ،حق اعتراض به تخطى حريف از هر يك از مواد اين قوانين را از دست مىدهد.
۷ـ۴. وقتى مهره اى ، به عنوان حركتى قانونى يا بخشى از حركتى قانونى ، در مربعى رها شود،ديگر نمى توان آن را به مربع ديگرى حركت داد .حركت موقعى انجام شده محسوب مىشود كه تمامى شروط مقتضى ماده ۳ تامين شده باشد.

ماده ۵: اتمام بازى

۵ـ۱ .(الف) بازيكنى كه با حركت قانونى ، شاه حريف را كيش و مات كرده باشد ، بازى را برده است . بازى بلافاصله به اتمام مى رسد ، به شرطى كه حركتى موجب پوزيسيون كيش و مات شده است قانونى باشد .
(ب) بازيكن كه حريفش اعلام كند تسليم شده ]يا واگذار كرده [ است بازى را برده است .بازى بلافاصله به اتمام مى رسد.
۵ـ۲.(الف) وقتى بازيكنى كه نوبت اوست هيچ حركت قانونى نداشته باشد و شاهش نيز در معرض كيش نباشد، بازى مساوى است .مىگويند بازى "پات" شده است .بازى بلافاصله به اتمام مى رسد، به شرطى كه حركتى كه موجب پوزيسيون پات شده است قانونى باشد.
(ب) هرگاه پوزيسيونى پديدار شود كه در آن هيچ يك از دو بازيكن نتواند با سلسله حركتهاى قانونى حريف را كيش و مات كنند، بازى مساوى است .مىگويند بازى به ((پوزيسيون مرده )) رسيده است .بازى بلافاصله به اتمام مىرسد، به شرطى كه حركتى كه موجب اين پوزيسيون شد ه است ، قانونى باشد.
(ج )با توافق دو بازيكن در حين بازى ، بازى مساوى مىشود .بازى بلافاصله به اتمام مى رسد.(نگاه كنيد به ماده ۹ـ۱)
(د) اگرپوزيسيون يكسانى بخواهد حداقل براى سومين بار در صفحه شطرنج پديدار شود، يا حداقل سه بار در صفحه شطرنج پديدار شده باشد، بازى مىتواند مساوى شود .(نگاه كنيد به ماده ۹ـ۲)
(ة) اگر آخرين ۵۰ حركت پياپى را هر دو بازيكن بدون جابجايى هيچ پياده اى و بدون گرفتن هيچ مهره اى انجام داده باشند، بازى مى تواند مساوى شود.(نگاه كنيد به ماده ۹ـ۳)

مقررات مسابقه

ماده ۶: ساعت شطرنج

۶ـ۱." ساعت شطرنج " يعنى ساعتى با دو صفحه نمايش زمان كه طورى به هم ارتباط داشته باشند كه در هنگام واحد فقط يكى از آنها بتواند كار كند.
منظور از "ساعت " در قوانين شطرنج يكى از دو صفحه نمايش زمان است.
سقوط پرچم " يعنى خاتمه زمان اختصاص يافته به بازيكن .
۶ـ۲.(الف ) هنگام استفاده از ساعت شطرنج ، هر بازيكن بايد تعداد حداقلى حركت يا كل حركتها را در مدت زمان مشخص شده اى انجام دهد و يا ممكن است مقدار زمان اضافه اى با هر حركت به او تخصيص داده شود.همه اينها بايد پيشاپيش تصريح شود.
(ب ) زمانى كه بازيكن در يك مدت صرفه جويى كند به زمان موجود او براى مدت بعدى اضافه مى شود ، مگر در شيوه "تاخير زمان ".
در شيوه تاخير زمان ، هر دو بازيكن "زمان تفكر اصلى" مشخص شده اى دريافت مىكنند.هر بازيكن همچنين "زمان اضافى ثابتى " با هر حركت دريافت مىكند.شمارش معكوس زمان اصلى فقط پس از آنكه زمان ثابت خاتمه يافته باشد آغاز مى شود .اگز بازيكن قبل از خاتمه زمان ثابت ، ساعت خود را متوقف كند، زمان تفكر اصلى تغيير نمى يابد ، صرف نظر از اينكه چه نسبتى از زما ن ثابت مصرف شده باشد .
۶ـ۳.هر صفحه نمايش زمان يك "پرچم " دارد.به محض سقوط پرچم ، مفاد ماده ۶ـ۲ (الف ) را بايد وارسى كرد.
۶ـ۴.پيش از آغاز بازى ، داور محل قرار گرفتن ساعت شطرنج را تعيين مىكند.
۶ـ۵ . در زمان تعيين شده براى آغاز بازى ، ساعت بازيكنى كه مهره سفيد دارد به كار انداخته مى شود.
۶ـ۶.اگر هيچ يك از دو بازيكن در آغاز مسابقه حاضر نباشند، بازيكنى كه مهره سفيد دارد ، تا هنگام ورود خود ، كل زمان سپرى شده را ازدست مى دهد ،مگر آنكه مقررات مسابقه طور ديگرى تصريح كند يا داور طور ديگرى تصميم بگيرد.
۶ـ۷.هر بازيكنى كه بيش از يك ساعت بعد از آغاز پيش بينى شده بازى پشت صفحه شطرنج حاضر شود بازنده خواهد بود ، مگر آنكه مقررات مسابقه طور ديگرى تصريح كند يا داور طور ديگرى تصميم بگيرد.
۶ـ۸. (الف ) در حين بازى ، هر بازيكن پس از انجام حركت خود درصفحه شطرنج بايد ساعت خودش را متوقف كند وساعت حريف را به كار اندازد . بازيكن بايد همواره اجازه متوقف كردن ساعت خود را داشته باشد.
تا بازيكن ساعت خود را متوقف نكرده باشد . حركت او كامل به حساب نخواهد آمد ، مگر آنكه حركت انجام شده به بازى خاتمه دهد (نگاه كنيد به ماده هاى ۵ـ۱و ۵ـ۲)
زمان بين انجام حركت در صفحه و متوقف كردن ساعت خود و به كار انداختن ساعت حريف ، جزو زمان مشخص شده براى بازيكن تلقى مى شود.
(ب) بازيكن بايد ساعت خود را با همان دستى متوقف كند كه با آن حركت را انجام داده است. نگه داشتن انگشت روى دكمه يا " برفراز آن " توسط بازيكن ممنوع است.
(ج) بازيكنان بايد از ساعت شطرنج به نحو صحيح استفاده كنند.كوبيدن ، بلند كردن يا واژگون كردن آن ممنوع است .استفاده ناصحيح از ساعت مشمول جريمه طبق ماده ۱۳ـ۴ خواهد بود.
(د) اگر بازيكنى قادر به استفاده از ساعت نباشد ، يك دستيار كه مورد قبول داور باشد . مى تواند توسط بازيكن براى انجام اين عمل انتخاب شود. ساعتها بايد به طور عادلانه توسط داور تنظيم شوند.
۶ـ۹.پرچم موقعى سقوط كرده ] افتاده [ محسوب مى شود كه داور اين امر را مشاهده كرده باشد ، يا يكى از دو بازيكن به درستى مدعى چنين امرى شده باشد.
۶ـ۱۰.غير از موارد مشمول ۵ـ۱ ، يا يكى از مواد۵ـ۲(الف) ،(ب)و (ج)، اگر بازيكنى تعداد حركتهاى مقرر را در زمان مشخص شده انجام ندهد ، بازى را باخته است . اما اگر پوزيسيون طورى باشد كه حريف نتواند بازيكن را هيچ گونه سلسله حركتهاى قانونى ممكن ، حتى با ناشيانه ترين حركتهاى بازيكن ، كيش مات كند ، بازى مساوى است .
۶ـ۱۱. در صورت عدم هرگونه نقض آشكار ، آنچه ساعت نمايش مى دهد قطعى به حساب مى آيد ساعت شطرنجى كه آشكارا معيوب باشد بايد تعويض شود.داور به هنگام تعيين زمانهايى كه بايد در ساعت تعويض شده نمايش داده شود بايد قضاوت عاليه اعمال كند .
۶ـ۱۲ . اگر هر دو پرچم سقوط كرده باشند و نتوان مشخص كرد كه ابتدا كدام پرچم سقوط كرده است ، بازى بايد ادامه يابد.
۶ـ۱۳. (الف) اگر لازم شود كه بازى قطع گردد، داور بايد ساعتها را متوقف كند.
(ب) بازيكن فقط براى كمك خواستن از داور مى تواند ساعتها را متوقف كند ، به عنوان مثال هنگامى كه ترفيع پياده صورت گرفته باشد و سوار مورد نياز در دسترس نباشد.
(ج)در هر مورد داور تصميم مىگيرد كه چه هنگامى بازى از سر گرفته شود.
(د)اگر بازيكنى ساعتها را متوقف كند تا از داور كمك بخواهد داور بايد معين كند كه آيا بازيكن براى اين كار دليل موجهى داشته است يا نه .اگر آشكار باشد كه بازيكن براى متوقف كردن ساعتها هيچ دليل موجهى نداشته است ، بازيكن بايد مطابق ماده ۱۳ـ۴ جريمه شود.
۶ـ۱۴.اگر وضعيت غير عادى پيش آيد و يا لازم باشد كه مهره ها به پوزيسيون قبلى برگردانده شوند، داور از قضاوت عاليه خود در تعيين زمانهايى كه ساعتها بايد نمايش دهند استفاده خواهد كرد.او در صورت لزوم ، بايد حركت شمار ساعت را نيز تنظيم كند.
۶ـ۱۵.استفاده از پرده هاى نمايش ، صفحه هاى نمايش ، يا تابلوهاى نمايش كه پوزيسيون موجود در صفحه شطرنج ، حركتها و تعداد حركتهاى انجام شده را نشان مى دهند ، و ساعتهايى كه تعداد حركتها را نيز نشان مى دهند ، در سالن بازى مجاز است .ليكن بازيكن نمى تواند بر اساس اطلاعاتى كه به اين صورت نشان داده مى شود ادعايىمطرح كند.

ماده ۷: وضعيتهاى غير عادى

۷ـ۱. (الف).اگر در حين بازى معلوم شود كه پوزيسيون اوليه مهره ها ناصحيح بوده است ، بايد بازى لق شود و بازى جديدى انجام گيرد.
(ب). اگر در حين بازى معلوم شود كه تنها خطا اين است كه صفحه شطرنج بر خلاف ماده ۲ـ۱ قرار گرفته است ،بازى ادامه مىيابد اما پوزيسيون حاصل را بايد به صفحه اى كه درست قرار گرفته است انتقال داد .
۷ـ۲.اگر بازى با رنگهاى معكوس آغاز شده باشد بايد ادامه يابد ، مگر آنكه داور غير از اين حكم كند.
۷ـ۳.اگر بازيكنى يك يا چند مهره را نامرتب كند]يا بيندازد[ ، بايد در زمان خودش پوزيسيون صحيح را اعاده كند. در صورت لزوم ، بازيكن يا حريف او بايد ساعتها را متوقف كند و از داور كمك بخواهد . داور مىتواند بازيكنى را كه مهره ها را نامرتب كرده است جريمه كند.
۷ـ۴.(الف). اگر در حين بازى معلوم شود كه حركتى غير قانونى انجام شده است ، بايد پوزيسيون بلافصل قبل از خلاف اعاده شود . اگر پوزيسيون بلافصل قبل از خلاف را نتوان معين كرد،بازى از آخرين پوزيسيون قابل تشخيص قبل از خلاف بايد ادامه يابد . ساعتها بايد طبق ماده ۶ـ۱۴ تنظيم شوند . د رمورد حركت جايگزين حركت غير قانونى ماده ۴ـ۳ اعمال مى شود . سپس بازى بايد از اين پوزيسيون اعاده شده ادامه يابد .
(ب). پس از اجراى ماده ۷ـ۴ (الف)، به جريمه اولين و دومين حركت غير قانونى بازيكن ، داور بايد در هر مورد دو دقيقه زمان اضافى به حريف بدهد . به جريمه سومين حركت غير قانونى همان بازيكن ، داور بايد او را بازنده اعلام كند.
۷-۵. اگر در حين بازى معلوم شود كه مهرها ازمربعهاى خود خارج شده اند ، بايد پوزيسيون قبل از خلاف اعاده شود . اگر نتوان پوزيسيون بلافصل قبل از خلاف را تشخيص داد ، بازى بايد از آخرين پوزيسيون قابل تشخيص قبل از خلاف ادامه يابد.ساعتها را بايد طبق ماده ۶ـ۱۴ تنظيم شوند.سپس بازى بايد از اين پوزيسيون اعاده شده ادامه يابد.

ماده ۸: ثبت حركتها

۸ـ۱.هر بازيكن در جريان بازى موظف است حركتهاى خودش و حركتهاى حريفش را به طرز صحيح ، نوبت به نوبت، حتى الامكان واضح و خوانا . با نمادگذارى جبرى (پيوست ه)،روى "برگه ثبتى " كه براى مسابقه مقرر شده است ثبت كند.بازيكن ميتواند ، در صورت تمايل قبل از ثبت حركت حريف پاسخ دهد . بازيكن بايد قبل از انجام حركت ، حركت قبلي خود را ثبت كرده باشد . هر دو بازيكن بايد پيشنهاد تساوى را در برگه ثبت منعكس كنند (پيوست هـ ـ۱۲ ).
اگر بازيكنى نتواند حركتها را ثبت كند ، مقدارى زمان بنا به تصميم داور بايد از زمان مشخص شده او كسر شود .اگر بازيكنى قادر به استفاده از ساعت نيست ، يك دستيار كه مورد قبول داور
باشد ، مى تواند توسط بازيكن براى انجام اين عمل انتخاب شود . ساعتها بايد به طور عادلانه توسط داور تنظيم شوند .
۸ـ۲.برگه ثبت بايد در كل بازى درمعرض ديد داور باشد .
۸ـ۳ .برگه هاىثبت متعلق به برگزاركنندگان مسابقه هستند .
۸ـ۴. اگر بازيكنى كمتر از پنج دقيقه در ساعت خود زمان داشته باشد ، و از ۳۰ ثانيه زمان اضافى يا بيشتر كه باهر حركت اضافه مى شود برخوردار نباشد ، در اين صورت مجبور به
اجراى مقرارت ماده ۸ـ۱ نيست . بلافاصله پس از سقوط يكىاز پرچمها ، بازيكن بايد پيش از
آنكه مهره اى را روى صفحه حركت دهد ، برگه ثبت خود را تا آخرين حركت كامل كند.
۸-۵. (الف). اگر هيچ يك از دو بازيكن طبق ماده ۸ـ۴ موظف به ثبت حركتها نباشد ، داور يا يك دستيار بايد سعى كند حضور داشته باشد و حركتها را ثبت كند .در اين حالت ، بلافاصله بعد از سقوط يكى از پرچمها ،داور بايد ساعتها را متوقف كند . سپس هر دو بازيكن بايد با استفاده از برگه ثبت داور يا حريف،برگه ثبت خود را تا آخرين حركت كامل كنند.
(ب) اگر فقط يك بازيكن طبق ماده ۸ـ۴ موظف به ثبت حركتها نباشد ، بايد به محض سقوط يكى از پرچمها ، پيش از آنكه مهره اى را روى صفحه حركت دهد، برگه ثبت خود را تا آخرين حركت تكميل كند.اگر نوبت حركت با بازيكن باشد مى تواند از برگه ثبت حريف خود استفاده كند، اما پيش از انجام حركت آن را پس دهد.
(ج).اگر برگه ثبت كاملى موجود نباشد ، دو بازيكن بايد زير نظر داور يا دستيار ، بازى را در يك صفحه ديگر بازسازى كنند ؛ داور يا دستيار بايد ابتدا ، قبل از انجام بازسازى ، پوزيسيون بازى اصلى ، زمان ساعتها و تعداد حركتهاى انجام شده را ، در صورت موجود بودن اين اطلاعات، ياداشت كند.
۸ـ۶.اگر برگه هاى ثبت را نتوان تا آخرين حركت كامل كرد تا معلوم شود كه بازيكنى زمان مشخص شده را سپرى كرده است ، نخستين حركت بعدى كه انجام شود اولين حركت مدت زمان بعدى محسوب خواهد شد،مگر آنكه شواهدى در دست باشد كه حركتهاى بيشترى انجام شده است.
۸ـ۷. در پايان بازى هر دو بازيكن بايد هر دو برگه ثبت را با درج نتيجه بازى امضا كنند.اين نتيجه حتى در صورتى كه اشتباه باشد ،پابرجا مى ماند، مگر آنكه داور طور ديگرى تصميم بگيرد.

ماده ۹:بازى مساوى

۹ـ۱.(الف) بازيكنى كه مى خواهد پيشنهاد تساوى بدهد، بايد اين كار را پس از انجام حركت در صفحه شطرنج ، وقبل از متوقف كردن ساعت خود و به كار انداختن ساعت حريف، انجام بدهد.پيشنهاد تساوى در هر زمان ديگرى در حين بازى نيز اعتبار دارد، ليكن ماده ۱۲ـ۵ بايد مورد نظر قرار گيرد. نمى توان پيشنهاد تساوى را به هيچ شرطى مشروط كرد.در هر دو حالت ، پيشنهاد را نمى توان پس گرفت و تا زمانى كه حريف بپذيرد يا شفاهاً رد كند يا با لمس يك مهره به
قصد حركت دادن يا گرفتن آن رد كند، يا بازى به نحو ديگرى خاتممه يابد،پيشنهاد تساوى به قوت خود باقى است.
(ب) پيشنهاد تساوى را بايد هر دو بازيكن با نشانه اى در برگه ثبت خود ياداشت كنند
(ج ) ادعاى تساوى بر اساس ماده هاى ۹ـ۲، يا ۹ـ۳ يا ۱۰ـ۲ را بايد پيشنهاد تساوى به حساب آورد.
۹ـ۲. با ادعاى صحيح بازيكنى كه نوبت حركت با اوست ، بازى هنگامى مساوى است كه پوزيسيونى يكسان ، حداقل سه بار(نه لزوماً با تكرار متوالى حركتها)
(الف)بخواهد پديدار شود، مشروط به اينكه بازيكن ابتدا حركت خود را در برگه ثبت بنويسدو قصد خود را براى انجام آن حركت به داور اعلام كند ،يا
(ب) پديدار شده باشد، و علاوه بر آن نوبت حركت با مدعى باشد.
پوزيسيونها در حالت (الف) و (ب) در صورتى يكسان محسوب مى شوند كه نوبت حركت با همان بازيكن باشد، مهره هايى همسان و همرنگ مربعهايى يكسان را اشغال كرده باشند، وحركتهاى ممكن همه مهره هاى هر دو بازيكن همانند باشند.
اگر پياده اى را قبلاً مىشد آن پاسان گرفت، ديگر نتوان گرفت، يا اگر حق قلعه رفتن به طور موقت يا دائم تغيير كرده باشد،پوزيسيونها يكسان به شمار نمىروند.
۹ـ۳. با ادعاى صحيح بازيكنى كه نوبت حركت با اوست ، بازى هنگامى مساوى است كه
(الف) بازيكن در برگه ثبت خود حركتى را بنويسيد و به داور اعلام كند كه قصد انجام آن حركت را دارد و در نتيجه آن طرفين ۵۰ حركت اخير رابى آنكه پياده اى حركت كرده و مهره اى گرفته شده باشد بازى كرده اند.
(ب) آخرين ۵۰ حركت پياپى توسط طرفين انجام شده باشد بى آنكه پياده اى حركت كرده و مهره اى گرفته شده باشد.
۹ـ۴ . اگر بازيكنى حركت كند بى آنكه ادعاى تساوى كرده باشد ، حق ادعاى تساوى طبق ماده ۹ـ۲ يا ۹ـ۳ را در آن نوبت حركت از دست مى دهد.
۹ـ۵. اگر بازيكنى طبق ماده ۹ـ۲ يا ۹ـ۳ ادعاى تساوى كند بايد بلافاصله هر دو ساعت را متوقف كند؛و مجاز نيست ادعاى خود را پس بگيرد.
(الف) اگر ادعا صحيح تشخيص داده شود، بازى بلافاصله مساوى است.
(ب) اگر ادعا ناصحيح باشد، داور بايد سه دقيقه به زمان باقيمانده حريف اضافه كند.علاوه برآن ، اگر مدعى بيش از دو دقيقه در ساعت خود زمان داشته باشد، داور نصف زمان باقيمانده او را حداكثر به ميزان سه دقيقه كسر مىكند. اگر مدعى بيش از يك دقيقه و كمتر از دو دقيقه زمان داشته باشد، زمان باقيمانده او بايد معادل يك دقيقه شود.اگر مدعى كمتر از يك دقيقه زمان داشته باشد،داور زمان او را تعديل نخواهد كرد.
سپس بازى ادامه خواهد يافت و حركتى كه بازيكن قصد انجامش را داشته است بايد انجام شود.
۹ـ۶.هنگامى كه پوزيسيونى پديد آيد كه در آن با هرگونه سلسله حركتهاى قانونى ممكن، حتى با ناشيانه ترين بازى ، نتوان كيش و مات ايجاد كرد، بازى مساوى است؛ و بازى بلافاصله خاتمه مى يابد.

ماده ۱۰: اتمام سريع بازى

۱۰ـ۱."اتمام سريع بازى " عبارت است از آخرين مرحله بازى كه در آن كل بقيه حركتها بايد در زمانى محدودانجام شود.
۱۰ـ۲.اگر بازيكنى كه نوبت حركت با اوست ، كمتر از دو دقيقه در ساعت خود زمان داشته باشد، مىتواند قبل از آنكه پرچم ساعتش سقوط كند مدعى تساوى شود. او بايد ساعتها را متوقف كند و داور را بطلبد.
(الف) اگر داور بپذيرد كه حريف براى بردن بازى به طريقه هاى غيرمتعارف تلاش نمىكند، يا بردن بازى به طريقه هاى متعارف غيرممكن است ، در اين صورت بازى را مساوى اعلام مىكند. در غير اين صورت ، تصميم گيرى را به تعويق مى اندازد يا ادعا را رد مى كند.
(ب) اگر داور تصميم گيرى خود را به تعويق اندازد، مى توان به حريف دو دقيقه اضافى زمان تفكر داد وبازى ، در صورت امكان ، در حضور داور ادامه خواهد يافت.داور بايد نتيجه نهايى راپس از سقوط يكى از پرچمها اعلام كند.
(ج) اگر داور ادعا را ردكند ، بايد دو دقيقه زمان تفكر اضافى به حريف اعطا شود.
(د)تصميم داور براساس ماده هاى ۱۰ـ۲ (الف) ، (ب)و (ج) ، قطعى خواهد بود.
۱۰ـ۳.اگر هر دو پرچم سقوط كرده باشد و نتوان مسجل كرد كه كدام پرچم ابتدا سقوط كرده است ، بازى مساوى محسوب مى شود.

ماده ۱۱: امتيازها

۱۱ـ۱. در صورتى كه قبلاً به گونه ديگرى اعلام نشده باشد، بازيكنى كه بازى اش رامى برد يا به علت غيبت ]يا اخراج يا محروميت[ حريف مى برد، يك (۱)امتياز مىگيرد، بازيكنى كه بازى اش را مى بازد يا سرميز حاضر نمى شود] يا اخراج يا محروم مىشود[صفر(۰) امتياز مى گيرد، و بازيكنى كه بازى اش رامساوى مى كند نيم امتياز مى گيرد.

ماده ۱۲: رفتار بازيكنان

۱۲ـ۱. بازيكنان نبايد هيچ گونه عملى در پيش گيرند كه موجب بى اعتبارى بازى شطرنج شود.
۱۲ـ۲. بازيكنان در حين بازى حق ندارند از هيچ گونه يادداشت ، منبع اطلاعات، توصيه يا تجزيه و تحليل روى صفحه اى ديگر استفاده كنند.
از برگه ثبت فقط براى ثبت حركتها، زمان ساعتها،پيشنهاد تساوى و موضوعات مربوط به ادعا بايد استفاده كرد.
۱۲ـ۳ . بازيكنانى كه بازيهايشان را به اتمام رسانده اند ، تماشاگر محسوب خواهند شد.
۱۲ـ۴. بازيكنان بدون كسب اجازه از داور حق ندارند"محل بازى" را ترك كنند.منظور از محل بازى عبارت است از،سالن بازى، اتاقهاى استراحت ، قسمت تفريح و فراغت ، قسمت اختصاص داده شد براى استعمال دخانيات و جاهاى ديگرى كه داور مشخص مى كند.
بازيكنى كه نوبت حركت با اوست بدون اجازه داور حق ندارد سالن بازى را ترك كند.
۱۲ـ۵. انحراف توجه حريف يا آزارندن او به هرگونه اى ممنوع است؛ اين حكم شامل ادعاهاى غير موجه و پيشنهاد هاى تساوى هم مى شود.
۱۲ـ۶. نقض هر قسمتى از ماده هاى ۱۲ـ۱ تا ۱۲ـ۵ موجب جريمه هايى مطابق ماده ۱۳ـ۴ خواهدشد.
۱۲ـ۷. جريمه امتناع مكرر بازيكن از تبعيت قوانين شطرنج ، باخت بازى خواهد بود. در مورد امتياز حريف داور تصميم خواهد گرفت.
۱۲ـ۸. اگر هر دو بازيكن طبق ماده ۱۲ـ۷ مقصر شناخته شوند، بازى هر دو بازيكن باخته محسوب خواهد شد.

ماده ۱۳: نقش داور (نگاه كنيد به مقدمه )

۱۳ـ۱. داور بايد مراقبت كند كه قوانين شطرنج دقيقاً مراعات شود.
۱۳ـ۲. داور بايد در جهت مصالح عاليه مسابقات عمل كند. بايد مطمئن باشد كه محيط مسابقات مطلوب است و بازيكنان آشفته نمى شوند . بايد بر جريان مسابقه نظارت كند.
۱۳ـ۳. داور بايد بر بازيها نظارت كند، بخصوص هنگامى بازيكنان در كمبود زمان قرار مى گيرند؛ تصميهايى را گرفته است به اجرا در آورد؛ و در موارد مقتضى جريمه هايى براى بازيكنان منظور كند.
۱۳ـ۴.داور مى تواند يك يا چند مورد از جريمه هاى زير را اعمال كند:
(الف) اخطار،
(ب) افزايش زمان باقيمانده حريف،
(ج) كاهش زمان باقيمانده بازيكن خاطى،
(د) باخته اعلام كردن بازى،
(ه) كاهش امتياز كسب شده بازيكن خاطى در بازى،
(و) افزايش امتياز كسب شده حريف در بازى تا حداكثر امتياز ممكن در آن بازى،
(ز)اخراج از كل مسابقه.
۱۳ـ۵. در صورت بروز اخلال خارجى در بازى ، داور مى تواند به هر يك يا هر دو بازيكن زمان اضافى بدهد.
۱۳ـ۶. داور نبايد در بازى مداخله كند، مگر در مواردى كه در قوانين شطرنج مشخص شده است. او نبايد تعداد حركتهاى انجام شده را نشان دهد ، مگر در اجراى ماده ۸ـ۵ كه حداقل يك بازيكن از كل زمان خود استفاده كرده است. داور بايد از آگاه كردن بازيكن به اين كه حريفش حركتى را كامل انجام كرده است خودارى كند.
۱۳ـ۷. تماشاگران و بازيكنان بازيهاى ديگر نبايد درباره بازى گفتگو يا به نحوى از انحنا در بازى مداخله كنند. در صورت لزوم ، داور مى تواند خاطيان را از محل بازى اخراج كند.

ماده ۱۴: فيده (FIDE)

۱۴ـ۱. فدراسيونهاى عضو مى توانند از فيده تقاضا كنند كه درباره مسائل مربوط به قوانين شطرنج تصميم رسمى خود را اعلام كند.

پيوستها

الف . بازيهاى ناتمام

الف.۱.(الف) اگر بازى در پايان زمان مقرر به اتمام نرسد ، داوربايد از بازيكنى كه نوبت حركت اوست بخواهد كه آن حركت ثبت كند. بازيكن بايد حركت خود را با نمادهاى واضح در برگه ثبت خود بنويسد، برگه ثبت خودش و برگه ثبت حريفش را در پاكتى بگذارد ، پاكت را ببندد و سپس ساعت خود را متوقف كند بىآنكه ساعت حريف را به كار اندازد . بازيكن تا وقتى كه ساعتها را متوقف نكرده است حق دارد حركت ثبتى خود را عوض كند. اگر پس از اعلام داور در مورد ثبت حركت ، بازيكن در صفحه شطرنج حركتى انجام دهد بايد همان حركت را به عنوان حركت ثبتى در برگه ثبت خود بنويسد.
(ب).در مورد بازيكنى كه نوبت اوست و قبل از اتمام جلسه ، بازى را ثبت مىكند ، فرض بر اين
است كه او در زمان رسمى پايان جلسه بازى حركت خود را ثبت كرده است و زمان باقيمانده او بايد ثبت شود.
الف۲.موارد زير بايد روى پاكت ثبتى مشخص شود:
(الف)اسامى بازيكنان ،
(ب) پوزيسيون بلافصل قبل از حركت ثبتى ،
(ج) زمان مصرف شده هر بازيكن ،
(د) نام بازيكنى كه حركت را ثبت كرده است ،
(ه) شماره حركت ثبتى،
)و)پيشنهاد تساوى ، اگر پيشنهاد جارى و برقرار باشد ،
(ز)تاريخ ،زمان و محل از سرگيرى بازى .
الف ۳. داور بايد صحت وسقم اطلاعات روى پاكت را معلوم كند و مسئول نگهدارى امن آن محسوب مى شود .
الف ۴. اگر بازيكني بعد از آنكه حريفش حركت خود را ثبت كرد پيشنهاد تساوى بدهد ، اين پيشنهاد تا وقتى كه حريف طبق ماده ۹ـ۱ بپذيرد يا رد كند اعتبار دارد .
الف ۵. قبل از اينكه بازى سرگرفته شود ، پوزيسيون بلافصل قبل ازحركت ثبتى بايد برصفحه چيده شود، و زمان مصرف شده هر بازيكن در هنگام ناتمام ماندن بازى نيزبايد درساعت شطرنج مشخص شود .
الف ۶. اگر قبل ازآغاز مجدد بازى به تساوى توافق شود ، يا اگريكى از بازيكنان به داور اطلاع دهد كه واگذار مى كند ، بازى خاتمه يافته تلقى مى شود .
الف ۷. پاكت فقط موقعى بايد گشوده شود كه بازيكنى كه بايد به حركت ثبتى جواب دهد حضور يافته باشد.
الف۸. غير از موارد مذكور در ماده ۶ـ۹ و ۹ـ۶ ، بازى را بازيكنى باخته است كه نوشتن حركت ثبتى اش
(الف) غير واضح باشد ، يا
(ب) به گونه اى ثبت شده باشد كه معناى حقيقى آن را نتوان تعيين كرد ، يا
(ج) غير قانونى باشد.
الف ۹. اگر در زمان توافق شده براى سرگيرى
(الف) بازيكنى كه بايد به حركت ثبتى اش جواب دهد حضور يافته باشد، در اين صورت پاكت گشوده مى شود ، حركت ثبتى در صفحه انجام مى گيرد و ساعت بازيكن به كار انداخته مى شود.
(ب) بازيكنى كه بايد به حركت ثبتى اش جواب دهد حضور نيافته باشد ، در اين صورت بايد ساعتش را به كار انداخت. او به محض ورود خود مى تواند ساعت خود را متوقف كند و داور را فرا بخواند سپس پاكت گشوده مى شود و حركت ثبتى در صفحه انجام مى گيرد. آنگاه ، ساعت بازيكن دوباره به كار انداخته مى شود.
(ج ) بازيكن كه حركت را ثبت كرده است حضور نيافته باشد،حريفش حق دارد به جاى اينكه به صورت متعارف جواب دهد پاسخ خود را در برگه ثبت بنويسيد ، برگه ثبت خود را در پاكت جديدى بگذارد و در پاكت را ببندد، ساعت خود را متوقف كند و ساعت بازيكن غايب را به كار اندازد . در اين صورت ، پاكت را بايد براى نگهدارى امن به داور داد و در هنگام ورود بازيكن غايب باز كرد.
الف۱۰ . بازيكن اگر براى از سرگيرى بازى ناتمام ، با بيش از يك ساعت تاخير سرميز حاضر شود، بازى را باخته است ( مگر آنكه مقررات مسابقه يا داور طور ديگرى حكم كند) اما اگر بازيكنى كه حركت ثبتى اش را نوشته است تاخير داشته باشد، نتيجه بازى غير از اين است ، اگر
(الف) حركت ثبتى كيش و مات باشد و بازيكن غايب بازى را به اين دليل برده باشد، يا
(ب) حركت ثبتى پات باشد، يا پوزيسيون مطابق توضيحات ماده ۹ـ۶ در صفحه ايجاد شده باشد ، و بازيكن غايب به اين دليل بازى را مساوى كرده باشد ، يا
(ج)بازيكن حاضر بازى را طبق ماده ۶ـ۱۰ باخته باشد.
الف ۱۱.( الف) اگرپاكت حاوى حركت ثبتى مفقود شود ، بازى بايد از پوزيسيون هنگام تعويق بازى و با زمانهاى ثبت شده در آن هنگام ادامه يابد. اگر زمان مصرف شده هر يك از دو بازيكن را نتوان بازشناسى كرد، داور بايد ساعتها را تنظيم كند. بازيكنى كه حركت را ثبت كرده است ، حركتى را كه خودش مى گويد ثبت كرده است در صفحه بازى مى كند.
(ب) اگر نتوان پوزيسيون را بازشناسى كرد ، بازى لغو مى شود و بازى جديدى بايد انجام گيرد.
الف ۱۲. اگر موقع از سرگيرى بازى ، يكى از دو بازيكن قبل از انجام اولين حركت خود اعلام كند كه زمان مصرف شده ساعت هر يك از طرفين ناصحيح نمايش داده شده است ، اشتباه را بايد رفع كرد. اگر اشتباه در اين موقع مشخص نشود، بازى بدون اعمال تصحيح ادامه مى يابد ، مگر آنكه داور احساس كند كه عواقب امر وخيم خواهد بود.
الف۱۳. مدت هر جلسه از سرگيرى بايد با زمان سنج داور كنترل شود. زمان آغاز و زمان پايان بايد پيشاپيش اعلام شود.

ب . بازى سريع

ب ۱ ." بازى سريع " بازى شطرنجى است كه در آن كليه حركتها بايد در زمان مشخص شده اى بين ۱۵ تا ۶۰ دقيقه براى هر بازيكن انجام شود.
ب ۲. بازى بايد تابع قوانين شطرنج فيده باشد، مگر در موارد مشمول قوانين بازى سريع زير.
ب ۳. بازيكنان موظف به ثبت حركتها نيستند .
ب ۴. به محض اينكه هر يك از دو بازيكن سه حركت را كامل كرده باشد ، هيچ ادعايى درباره چيدن ناصحيح مهره ها ، جهت غلط صفحه يا تنظيم ساعت نمى توان مطرح كرد. در صورت جابه جا چيدن شاه و وزير ، قلعه رفتن با اين شاه مجاز نيست .
ب ۵.(الف) داور فقط در صورتى كه يك يا هر دو بازيكن تقاضا كنند، طبق ماده ۴ ( لمس مهره ) حكم خواهد داد.
(ب) بازيكن به محض لمس يك مهره طبق ماده ۴ـ۳ حق ادعا بر اساس مواد ۷ـ۲، ۷ـ۳، و ۷ـ۵ ( وضعيتهاى غير عادى و حركتهاى غير قانونى ) را از دست مى دهد.
ب ۶.پرچم موقعى سقوط كرده به شمار مى آيد كه بازيكنى به درستى اعلام كرده باشد .داور بايد از هر گونه اشاره اى در مورد سقوط پرچم خودارى كند.
ب ۷. براى ادعاى برد بر اساس اتمام زمان حريف، مدعى بايد هر دو ساعت را متوقف كند و به داور اطلاع دهد. براى آنكه ادعاى مد عى صحيح باشد، بعد از توقف ساعتها بايد پرچم مدعى سقوط نكرده باشد و پرچم حريفش سقوط كرده باشد.
ب ۸. اگر هر دو پرچم سقوط كرده باشند، بازى مساوى است.

( ج ) . بليتس

ج ۱ " بازى بليتس " بازى شطرنجى است كه در آن كليه حركتها بايد در زمان مشخص شده اى كمتر از ۱۵ دقيقه براى هر بازيكن انجام شود.
ج ۲ . بازى بايد تابع قوانين بازى سريع ، مذكور در پيوست ب، باشد . مگر در موارد مشمول قوانين بليتس زير.
ج ۳. حركت غير قانونى موقعى كامل مى شود كه ساعت حريف به كار افتاده باشد. اما حريف حق دارد كه قبل از انجام حركت خودش ادعاى برد كند. اگرحريف نتواند با هر گونه سلسله حركتهاى قانونى و با ناشيانه ترين حركتهاى بازيكن او را مات كند ، در اين صورت حق دارد پيش از انجام حركت خودش ، ادعاى تساوى كند. به محض آنكه حريف حركت خودش را انجام دهد، حركت غير قانونى را نمى توان تصحيح كرد.
ج ۴. ماده ۱۰ـ۲. حاكم نيست.

د . اتمام سريع بازى در غياب داور در محل مسابقه

د ۱. در مواردى كه بازى طبق ماده ۱۰ انجام مى شود، بازيكن مى تواند هنگامى كه كمتر از دو دقيقه زمان دارد ، و قبل از سقوط پرچم ساعت خود ، ادعاى تساوى كند؛ و بازى خاتمه مى يابد. ادعاى او مى تواند بر اين مبنا باشد كه
(الف) حريفش نمى تواند به طريقه هاى متعارف بازى را ببرد ، يا
(ب) حريفش تلاش نمى كند به طريقه ها ى متعارف بازى را ببرد.
در (الف) بازيكن بايد پوزيسيون نهايى را بنويسيد و حريفش آن را تاييد كند.
در (ب) بازيكن بايد پوزيسيون نهايى را بنويسد و برگه ثبتى تا آخرين حركت كه بايد قبل از توقف بازى تكميل شود ، تسليم كند. حريف بايد هم برگه ثبت خود و هم پوزيسيون نهايى را تاييد كند.
ادعا را بايد به داور ارجاع داد كه تصميمش تصميم نهايى خواهد بود.

ه.نماد گذارى جبرى

فيده(FIDE) براى مسابقات و روياروييهاى خود فقط يك سيستم نمادگذارى موسوم به نماد گذارى جبرى را به رسميت مى شناسد و استفاده از اين نمادگذارى يكنواخت شطرنجى را براى كتابها ، نشريه ها و كليه نوشته ها ى شطرنجى نيز توصيه مىكند. از برگه هاى ثبتى كه در آنها نمادگذارى غير جبرى به كار رفته است ، نمى توان به عنوان مدرك در مواردى كه عرفاً برگه ثبت بازيكن به اين منظور به كار مىرود استفاده كرد.داور اگر مشاهده كند كه بازيكنى از يك سيستم نمادگذارى غير جبرى استفاده مىكند، بايد به بازيكن در مورد اين الزام اخطار دهد.

شرح سيستم جبرى

ه۱. هر مهره با حرف اول و بزرگ نام آن نمايانده مى شود.مثال :
K=شاه [king]،Q=وزير[queen]،R=رخ[rook]،B=فيل[bishop]،N=اسب[knight]، در مورد اسب ، براى سهولت ، N به كار مى رود)
ه ۲.براى حرف اول نام آن مهره ، هر بازيكن مجاز است حرف اول نامى را كه در سرزمينش رواج دارد به كاز ببرد.مثال :F=فو( در فرانسوى به جاى فيل)، L=لوپر ( در هلندى به جاى فيل ) در مطبوعات ، استفاده از تصويرمهره ها توصيه مى شود.
ه۳.پياده ها با حرف اولشان نمايانده نمى شوند، بلكه با عدم وجود چنين حرفى مشخص مىشوند.مثال :e4،d4،a5
ه ۴.هشت ستون ( از چپ به راست براى سفيد و از راست به چپ براى سياه ) با حروف كوچك و به ترتيب با a b c d e f g h نمايانده مى شوند.
ه۵. هشت عرض ( از پايين به بالا براى سفيد و از بالا به پايين براى سياه ) به ترتيب با اعداد
،۸ ،۷، ۶ ،۵،۴،۳،۲،۱، شماره گذارى مى شوند . در نتيجه ، در پوزيسيون اوليه ، سواره و پياده هاى سفيد در عرضهاى اول و دوم ، و سوارها و پياده هاى سياه در عرضها ى هشتم و هفتم قرار دارند.
ه۶. در نتيجه قواعد قبلى ، هركدام از شصت و چهار مربع همواره فقط با مجموع يك حرف و يك عدد نمايانده مى شود.
ه ۷. هرحركت مهر ه ها با (الف) حرف اول نام مهره مورد نظر و (ب) مربع ورود نمايانده مى شود. هيچ خط پيوند (خط تيره ) بين (الف) و (ب) وجود ندارد .مثال :Be5،Nf3،Rd1. در مورد پياده ها فقط مربع ورود نمايانده مى شود . مثال : e5.d4
ه۸. وقتى مهر ه اى عمل گرفتن را انجام مى دهد ، يك × بين (الف) حرف اول نام مهره مورد نظر و (ب) مربع ورود گنجانده مى شود.مثال e5×B،f3×N
وقتى پياده اى عمل گرفتن را انجام مى دهد ، ستون خروج ، سپس يك ×و بعد يك مربع ورود بايد نمايانده شود .مثال : d×e5 ،f3×g ، a×b5. در مورد گرفتن آن پاسان ، مربع ورود آن مربعى است كه پياده گيرنده نهايتا در آن مستقر مىشود و e.p. به ثبت اين حركت اضافه مىشود.
مثال : d6 e.p.×. e
ه۹. وقتى دو مهره همسان بتوانند به مربع واحدى حركت كنند ، مهره اى كه حركت كرده است به صورت زير نمايانده مىشود :
(1) اگر هر دو مهره در يك عرض باشند: با (الف) حرف اول نام مهره ، (ب) ستون مربع خروج ، و (ج) مربع ورود.
(2)اگر هر دو مهره در يك ستون باشند : با (الف) حرف اول نام مهره ، (ب) عرض مربع
خروج ، و (ج) مربع ورود.
(3)اگر مهره ها در عرض ها و ستون هاى متفاوتى باشند، روش (۱) ارجح است. در مورد گرفتن ، يك × بايد بين (ب) و(ج) گنجانده شود.
مثالها :
(1) دو اسب ، در مربعهاى g1وe1 وجود دارد ، يكى از آنها به مربع f3 حركت مى كند : بسته به مورد ،Ngf3 ياNef3.
(2)دو اسب در مربعهاى g5 و g1 وجود دارد و يكى از آنها به مربع f3 حركت مى كند : بسته به مورد، N5F3 يا N1f3 .
(3) دو اسب در مربعهاى h2 وd4 وجود دارد و يكى از آنها به مربع f3 حركت مىكند : بسته به مورد ، Nhf3 يا Ndf3.
اگر در خانه f3 گرفتن اتفاق افتد ، مثالهاى قبلى تغيير مىكنند و يك × گنجانده مىشود : (۱) يا f3×Ng يا f3×Ne ، (۲) يا f3×N5 ياf3×N1 ، (۳) يا f3×Nh يا f3×Nd ، بسته به مورد .
ه۱۰.اگر دو پياده بتوانند يك سوار يا پياده حريف را بگيرند ، پياده اى كه حركت كرده است با (الف) حرف ستون خروج ، (ب) يك × ، (ج) مربع ورود نمايانده مىشود . مثال : اگر پياده اى سفيد در مربعهاى c4 و e4 باشند و يك پياده يا سوار سياه در مربع d5 باشند ، نماد گذارى حركت سفيد ، بسته به مورد ، d5×c يا d5×e خواهد بود .
ه۱۱. در مورد ترفيع پياده ، حركت انجام شده پياده نمايانده مى شود و سپس بلافاصله حرف اول مهره جديد مىآيد. مثال : g1R,b1B, f8N, d8Q
ه۱۲. پيشنهاد تساوى بايد با علامت (=) مشخص شود.

اختصارات ضرورى

o-o قلعه رفتن با رخ h1 يا رخh8 ( قلعه رفتن در جناح شاه )
o-o-o قلعه رفتن با رخ a1 يا رخ a8(قلعه رفتن در جناح وزير)
×مى گيرد
]+ كيش
# مات
" آن پاسان " مىگيرد
منبع:فدراسيون شطرنج جمهوري اسلامي ايران
/خ