فضائل و ویژگیهای حضرت فاطمه زهرا(س) در قرآن
فضائل و ویژگیهای حضرت فاطمه زهرا(س) نه تنها در عهده ائمه اطهار علیهم السلام بلکه از طریق قرآن مجید هم مکان پذیر خواهد بود
مقدمه:
فاطمه زهرا(س) یگانه بانوی بزرگ اسلام است که شناخت حقیقی ابعاد وجودی این سرور زنان دوجهان تنها در عهده ائمه اطهار(ع) و از طریق قرآن مجید و کلام معصومی (ع) امکانپذیر خواهد بود و از همین رو ادعای شناخت و معرفت حقیقی این شخصیت باعظمت فقط برازنده انسان کامل و معصوم است.
حضرت فاطمه زهرا(س) در تاریخ اسلام بانویی نمونه و یگانه است که در عرصههای مختلف جایگاه درخشنده اش بروز و ظهور پیدا کرده است و شأن و منزلت این کوثر پرعظمت در روایات و احادیث و تفاسیر و تأویلهایی که از سوی معصومین به آن اشاره گردیده بارها یادآوری شده است .
فاطمهای که رسول خدا (ص) در عظمت مقام او چنین میفرماید: «ای سلمان، هر کس که دختر من فاطمه(س) را دوست بدارد در بهشت همراه من خواهد بود و آن کس که با او دشمنی ورزد سرانجامش آتش است.
ای سلمان، محبت و دوستی فاطمه(س) در صد موطن و جایگاه به کمک انسان میآید که سادهترین و آسانترین آنها موقف مرگ و قبر، میراث، محشر، صراط و عرض و حساب است و هر که فاطمه (س) از او راضی باشد، من نیز از او راضی خواهم بود و هرکه من از او راضی باشم خداوند نیز از وی راضی میشود ] .
و در مقابل [هر کس که فاطمه از او ناخشنود باشد، من نیز از او ناخشنود خواهم بود و هرکه اینچنین شد پروردگار نیز بر او خشم و غضب میگیرد. ای سلمان، وای برکسی که براو و همسرش علی(ع) ظلم کند و وای برکسی که به شیعیان فاطمه و فرزندانش ظلم و ستم نماید.» (1)
احادیثی که فضایل حضرت زهرا(س) را بیان میکند بسیار زیاد است، اما آنچه که در این نوشتار به آن خواهیم پرداخت روایاتی است که در تفسیر و تأویل و بیان شأن نزول برخی از آیات قرآن درباره فاطمه(س) وارد شده است.
بدیهی است که این مطالب تنها گوشهای از فضایل شخصیت باعظمت فاطمه زهرا(س) است و بیان تفضیلی آن در این مقاله نخواهد گنجید.
عمادالدین ابوجعفر طبری از زبان همام مینویسد: «به کعب الاجبار گفتم نظر تو درباره شیعیان علی بن ابیطالب چیست؟ گفت: همّام ، من ویژگی اینان را در کتابی که خداوند فرستاده چنین مییابم؛ حقیقتا ایشان بندگان خوب خدا و یاران دین اویند. از ولی خدا پیروی میکنند و از بندگان ویژه، پارسا و گرانمایه پروردگارند.
خداوند آنها را برای آیین خویش برگزید. آنان را برای بهشت خود آفرید و جایگاه بهشتیان در فردوس برین است.... از بادهای بیغش و سربه مهر مینوشند، آنچه مینوشند از چشمهای است به نام تسنیم که شرابش را کسی جز آنان نمینوشد. تسنیم (که در قرآن آمده) ، همان چشمهای است که خداوند آنرا به فاطمه، دختر محمد و همسر علی بن ابیطالب(ع) بخشید.
این چشمه از زیر آسمانه (گنبد،جایگاه بهشتی) زهرا (در بهشت) میجوشد، به خنکای کافور است، طعم زنجبیل را به کام مینشاند و بوی خوش در فضا میپراکند. از آنجا چون رودی روان می شود و شیعیان و دوستداران فاطمه از آن مینوشند.
آسمانه زهرا چهار ستون دارد: ستونی از مروارید سپید که چشمهای از پای آن میجوشد و آنرا طهور مینامند، ستونی از زمرد سبز که از زیر آن دو چشمه از شراب و عسل بیرون میتراود، هریک از این چشمهها به سمت زیرین بهشت میروند، به جز تسنیم که به سوی فردوس برین (علیین) بالا میرود و تنها بهشتیان برگزیده که همان شیعیان و دوستداران علی علیه السلام هستند، از آن کام میگیرند. این سخن را خداوند در قرآن فرموده است: «یُسقونَ مِن رحیقٍ مختومٍ ختامُهُ مِسکٌ و فی ذلکَ فَلْیتنا فَسِ الْمُتنافِسون وَ مزاجُهُ من تسنیمٍ عیناً یشرَبُ بِهاِ المقرَّبونَ» (آیات ۲۸-۲۵ سوره مطففین)
از بادهای مهر شده نوشانیده شوند، بادهای که مهر آن مشک است و در این نعمتها مشتاقان باید بریکدیگر پیشی بگیرند و ترکیبش از چشمه تسنیم است. چشمهای که مقربان خدا از آن مینوشند.» گوارایشان باد، خداوند شیعیان و دوستداران علی را دوست نمیدارد جز آنانکه از ایشان پیمان گرفته باشد..... (2)
همانگونه که از ترجمه روایت برداشت میشود،بسیاری از نعمتهای الهی که در قرآن به آن ها اشاره شده طبق خبر مذکور از آن شیعیان و محبان فاطمه(س) و علی(ع) است و آیاتی که درخاتمه روایت ذکر شد نیز گواهی براین مطالب بودند.
شناخت فاطمه (سلام الله علیها) محوریت لیله القدر
در تفسیر فرات کوفی از امام صادق(ع) درباره آیه نخست سوره قدر «انّا انزلناه فی لیله القدر» روایت شده است که حضرت فرمودند: منظور و مراد از «الیله» فاطمه است و مقصود از «القدر» الله جل جلاله است، پس هرکسی که فاطمه(س) را آنگونه که حق آن است، بشناسد، به تحقیق شب قدر را درک کرده است و همانا او فاطمه نامیده شد، زیرا که مردم از شناخت او بازماندند (عاجز ماندند) (3)
آیین پایدار
در کتاب البرهان فی تفسیر القرآن، نوشته «سیدهاشم بحرانی» در تفسیر آیه پنجم سوره بینه آنجا که خداوند متعال میفرماید: «ذلک دین القیمه» از حضرت امام محمدباقر علیه السلام روایت شده است که فرمودند : منظور از این آیه فاطمه (س) است. (4)
در این رابطه باید گفت که ولایت اهل بیت(ع) لازمه پذیرش و قبولی همه فرائض و عبادات است و در حقیقت دین بدون ولایت محمد و آل محمد کامل و پایدار نیست و اینکه در روایت پایداری دین به (محبت) فاطمه (و ذریه او ) تفسیر شده است ، حاکی از همین مطلب مهم است.
فاطمه زهرا براساس سخنان معصومین(ع)حجت و نشانه الهی بر این ذوات مقدسه بوده است و ولایت و محبت او و فرزندانش یکسان و در راستای ولایت الهی است و آئینی که این ولایت را همراه نداشته باشد پایدار نمیماند. (5)
همچنانکه امام صادق(ع) میفرمایند: هنگامیکه بندهای در آخرت در برابر خداوند متعال قرار میگیرد، نخست درباره نمازهای واجب، زکات، روزه و ولایت ما اهل بیت مورد سؤوال قرار میگیرد، پس اگر به ولایت ما اقرار نموده باشد و بر این عقیده از دنیا رخت بربسته باشد، نماز، زکات، روزه و حج او مورد قبول حق تعالی خواهد بود، اما چنانچه اقرار به ولایت ما نکند هیچ یک از اعمال او پذیرفته نخواهد شد, (6)
خانه آسمانی
علامه مجلسی از انس بن مالک و بُریده نقل می کند که رسول خدا(ص) آیه ۳۷ سوره نور را قرائت فرمودند: «فی بیوتٍ اذن الله ان ترفع و یذکر اسمه یسبّح له فیها بالغدّو والاصال» (به ترجمه آیه در قرآن کریم توجه شود) در این هنگام مردی برخاست و سئوال کرد: یا رسول الله(ص)، این خانهها کدام است؟ حضرت فرمودند: خانههای انبیاء. ابوبکر برخاست و پرسید: ای رسول خدا، آیا این خانه نیز از همان خانههاست؟ (به خانه علی و فاطمه اشاره نمود) حضرت فرمود: آری از برترین آنهاست, (7)
همچنین ابن عباس نیز در این باره میگوید: در مسجد پیامبر(ص) بودیم که قاری آیه فوق را تلاوت کرد. پرسیدم: ای رسول خدا این خانهها کدام خانههاست؟ حضرت فرمودند: خانههای انبیاء و به دست خویش به خانه فاطمه زهرا (س) اشاره فرمودند. (8)
ادب و امر پروردگار
امام صادق(ع) از پدران خود، از حضرت فاطمه(س) نقل میکند که فرمود: وقتی که آیه ۶۴ سوره نور نازل شد: «لاتجعلوا دُعاءَ الرَّسولِ بینکم کدعاءِ بعضکُم بعضاً» «آن گونه که یکدیگر را صدا میزنید، پیامبر را نخوانید» از این که بگویم «یا أبه» (پدرجان) خودداری نمودم و ایشان را رسول الله(ص) خطاب میکردم. پس به من روی کرده فرمودند:
فاطمه جان این آیه درباره تو و خانواده و نسل تو نازل نگردیده است، زیرا که تو از منی و من از تو. این آیه درباره جفاکاران و انسانهای خودخواه و متکبر قریش نازل گشته است. فاطمه جانم، تو به من بگو «پدرم»، زیرا این سخن دلم را زنده میکند و خدا را راضی میگرداند، پس صورت مرا بوسیدند... (9)
مرارت دنیا و شیرینی آخرت
علامه مجلسی در بحارالانوار از تفسیر ثعلبی، از امام صادق(ع) نقل میکند که رسول اکرم(ص) فاطمه زهرا (س) را دیدند که لباسی از پوست شتر بر تن داشت و به دست خود (گندم یا جو) آسیا میکرد و فرزند خود را نیز شیر میداد.
اشک از چشمان رسول خدا(ص) سرازی شد و فرمودند: دخت رجان، تلخی و سختی دنیا را پیشاپیش بچش تا شیرینی آخرت را پس از آن دریابی.
عرض کرد: ای رسول گرامی پروردگار، خدای بزرگ را بر نعمتهایش سپاس میگویم و به خاطر مواهب و بخشیده هایش شکر فراوان دارم. پس از این گفتگو بود که آیه ششم سوره ضُحی نازل شد: «وَلَسوفَ یُعْطیکَ رّبک فَتَرضی». « به زودی پروردگارت آن چنان بخششی برتو نماید که راضی و خشنود گردی» (10)
عذاب و دوری از رحمت الهی در کمین دشمنان
در تفسیر قمی درباره آیه ۵۷ سوره احزاب آنجا که خداوند متعال میفرماید:« انّ الذین یوذون الله و رسوله لعنم الله فی الدنیا و الاخره و أَعَّد لهم عذاباً مهیناً: آنان که خدا و پیامبرش را آزار میدهند، خداوند آنانرا از رحمت خود در دنیا و آخرت دور ساخته و برای آنها عذاب خوارکنندهای آماده کرده است.»
علی بن ابراهیم قمی با بیان اینکه این آیه درباره غصب حق امیرالمومنین علیه السلام و حق فاطمه زهرا (س) نازل شده است، روایتی ازپیامبر اکرم (ص) نقل میکند که در آن حضرت فرمودند: «هر کس فاطمه را در حیات و زنده بودن من آزار دهد گویی بعد از مرگ من نیز او را آزرده است و هر آنکه او را پس از رحلت من بیازارد مانند کسی است که در هنگام زندگی من ،او را بیازرده است، هر کس فاطمه را آزار دهد به من آزار رسانده و کسی که من را آزرده خاطر سازد خدای متعال را آزرده است و این قول خدای عزوجل است که فرمود: «ان الذین یوذون الله و رسوله .......... الخ» (11)
فاطمه زهرا(س) یگانه بانوی بزرگ اسلام است که شناخت حقیقی ابعاد وجودی این سرور زنان دوجهان تنها در عهده ائمه اطهار(ع) و از طریق قرآن مجید و کلام معصومی (ع) امکانپذیر خواهد بود و از همین رو ادعای شناخت و معرفت حقیقی این شخصیت باعظمت فقط برازنده انسان کامل و معصوم است.
حضرت فاطمه زهرا(س) در تاریخ اسلام بانویی نمونه و یگانه است که در عرصههای مختلف جایگاه درخشنده اش بروز و ظهور پیدا کرده است و شأن و منزلت این کوثر پرعظمت در روایات و احادیث و تفاسیر و تأویلهایی که از سوی معصومین به آن اشاره گردیده بارها یادآوری شده است .
فاطمهای که رسول خدا (ص) در عظمت مقام او چنین میفرماید: «ای سلمان، هر کس که دختر من فاطمه(س) را دوست بدارد در بهشت همراه من خواهد بود و آن کس که با او دشمنی ورزد سرانجامش آتش است.
ای سلمان، محبت و دوستی فاطمه(س) در صد موطن و جایگاه به کمک انسان میآید که سادهترین و آسانترین آنها موقف مرگ و قبر، میراث، محشر، صراط و عرض و حساب است و هر که فاطمه (س) از او راضی باشد، من نیز از او راضی خواهم بود و هرکه من از او راضی باشم خداوند نیز از وی راضی میشود ] .
و در مقابل [هر کس که فاطمه از او ناخشنود باشد، من نیز از او ناخشنود خواهم بود و هرکه اینچنین شد پروردگار نیز بر او خشم و غضب میگیرد. ای سلمان، وای برکسی که براو و همسرش علی(ع) ظلم کند و وای برکسی که به شیعیان فاطمه و فرزندانش ظلم و ستم نماید.» (1)
احادیثی که فضایل حضرت زهرا(س) را بیان میکند بسیار زیاد است، اما آنچه که در این نوشتار به آن خواهیم پرداخت روایاتی است که در تفسیر و تأویل و بیان شأن نزول برخی از آیات قرآن درباره فاطمه(س) وارد شده است.
بدیهی است که این مطالب تنها گوشهای از فضایل شخصیت باعظمت فاطمه زهرا(س) است و بیان تفضیلی آن در این مقاله نخواهد گنجید.
عمادالدین ابوجعفر طبری از زبان همام مینویسد: «به کعب الاجبار گفتم نظر تو درباره شیعیان علی بن ابیطالب چیست؟ گفت: همّام ، من ویژگی اینان را در کتابی که خداوند فرستاده چنین مییابم؛ حقیقتا ایشان بندگان خوب خدا و یاران دین اویند. از ولی خدا پیروی میکنند و از بندگان ویژه، پارسا و گرانمایه پروردگارند.
خداوند آنها را برای آیین خویش برگزید. آنان را برای بهشت خود آفرید و جایگاه بهشتیان در فردوس برین است.... از بادهای بیغش و سربه مهر مینوشند، آنچه مینوشند از چشمهای است به نام تسنیم که شرابش را کسی جز آنان نمینوشد. تسنیم (که در قرآن آمده) ، همان چشمهای است که خداوند آنرا به فاطمه، دختر محمد و همسر علی بن ابیطالب(ع) بخشید.
این چشمه از زیر آسمانه (گنبد،جایگاه بهشتی) زهرا (در بهشت) میجوشد، به خنکای کافور است، طعم زنجبیل را به کام مینشاند و بوی خوش در فضا میپراکند. از آنجا چون رودی روان می شود و شیعیان و دوستداران فاطمه از آن مینوشند.
آسمانه زهرا چهار ستون دارد: ستونی از مروارید سپید که چشمهای از پای آن میجوشد و آنرا طهور مینامند، ستونی از زمرد سبز که از زیر آن دو چشمه از شراب و عسل بیرون میتراود، هریک از این چشمهها به سمت زیرین بهشت میروند، به جز تسنیم که به سوی فردوس برین (علیین) بالا میرود و تنها بهشتیان برگزیده که همان شیعیان و دوستداران علی علیه السلام هستند، از آن کام میگیرند. این سخن را خداوند در قرآن فرموده است: «یُسقونَ مِن رحیقٍ مختومٍ ختامُهُ مِسکٌ و فی ذلکَ فَلْیتنا فَسِ الْمُتنافِسون وَ مزاجُهُ من تسنیمٍ عیناً یشرَبُ بِهاِ المقرَّبونَ» (آیات ۲۸-۲۵ سوره مطففین)
از بادهای مهر شده نوشانیده شوند، بادهای که مهر آن مشک است و در این نعمتها مشتاقان باید بریکدیگر پیشی بگیرند و ترکیبش از چشمه تسنیم است. چشمهای که مقربان خدا از آن مینوشند.» گوارایشان باد، خداوند شیعیان و دوستداران علی را دوست نمیدارد جز آنانکه از ایشان پیمان گرفته باشد..... (2)
همانگونه که از ترجمه روایت برداشت میشود،بسیاری از نعمتهای الهی که در قرآن به آن ها اشاره شده طبق خبر مذکور از آن شیعیان و محبان فاطمه(س) و علی(ع) است و آیاتی که درخاتمه روایت ذکر شد نیز گواهی براین مطالب بودند.
شناخت فاطمه (سلام الله علیها) محوریت لیله القدر
در تفسیر فرات کوفی از امام صادق(ع) درباره آیه نخست سوره قدر «انّا انزلناه فی لیله القدر» روایت شده است که حضرت فرمودند: منظور و مراد از «الیله» فاطمه است و مقصود از «القدر» الله جل جلاله است، پس هرکسی که فاطمه(س) را آنگونه که حق آن است، بشناسد، به تحقیق شب قدر را درک کرده است و همانا او فاطمه نامیده شد، زیرا که مردم از شناخت او بازماندند (عاجز ماندند) (3)
آیین پایدار
در کتاب البرهان فی تفسیر القرآن، نوشته «سیدهاشم بحرانی» در تفسیر آیه پنجم سوره بینه آنجا که خداوند متعال میفرماید: «ذلک دین القیمه» از حضرت امام محمدباقر علیه السلام روایت شده است که فرمودند : منظور از این آیه فاطمه (س) است. (4)
در این رابطه باید گفت که ولایت اهل بیت(ع) لازمه پذیرش و قبولی همه فرائض و عبادات است و در حقیقت دین بدون ولایت محمد و آل محمد کامل و پایدار نیست و اینکه در روایت پایداری دین به (محبت) فاطمه (و ذریه او ) تفسیر شده است ، حاکی از همین مطلب مهم است.
فاطمه زهرا براساس سخنان معصومین(ع)حجت و نشانه الهی بر این ذوات مقدسه بوده است و ولایت و محبت او و فرزندانش یکسان و در راستای ولایت الهی است و آئینی که این ولایت را همراه نداشته باشد پایدار نمیماند. (5)
همچنانکه امام صادق(ع) میفرمایند: هنگامیکه بندهای در آخرت در برابر خداوند متعال قرار میگیرد، نخست درباره نمازهای واجب، زکات، روزه و ولایت ما اهل بیت مورد سؤوال قرار میگیرد، پس اگر به ولایت ما اقرار نموده باشد و بر این عقیده از دنیا رخت بربسته باشد، نماز، زکات، روزه و حج او مورد قبول حق تعالی خواهد بود، اما چنانچه اقرار به ولایت ما نکند هیچ یک از اعمال او پذیرفته نخواهد شد, (6)
خانه آسمانی
علامه مجلسی از انس بن مالک و بُریده نقل می کند که رسول خدا(ص) آیه ۳۷ سوره نور را قرائت فرمودند: «فی بیوتٍ اذن الله ان ترفع و یذکر اسمه یسبّح له فیها بالغدّو والاصال» (به ترجمه آیه در قرآن کریم توجه شود) در این هنگام مردی برخاست و سئوال کرد: یا رسول الله(ص)، این خانهها کدام است؟ حضرت فرمودند: خانههای انبیاء. ابوبکر برخاست و پرسید: ای رسول خدا، آیا این خانه نیز از همان خانههاست؟ (به خانه علی و فاطمه اشاره نمود) حضرت فرمود: آری از برترین آنهاست, (7)
همچنین ابن عباس نیز در این باره میگوید: در مسجد پیامبر(ص) بودیم که قاری آیه فوق را تلاوت کرد. پرسیدم: ای رسول خدا این خانهها کدام خانههاست؟ حضرت فرمودند: خانههای انبیاء و به دست خویش به خانه فاطمه زهرا (س) اشاره فرمودند. (8)
ادب و امر پروردگار
امام صادق(ع) از پدران خود، از حضرت فاطمه(س) نقل میکند که فرمود: وقتی که آیه ۶۴ سوره نور نازل شد: «لاتجعلوا دُعاءَ الرَّسولِ بینکم کدعاءِ بعضکُم بعضاً» «آن گونه که یکدیگر را صدا میزنید، پیامبر را نخوانید» از این که بگویم «یا أبه» (پدرجان) خودداری نمودم و ایشان را رسول الله(ص) خطاب میکردم. پس به من روی کرده فرمودند:
فاطمه جان این آیه درباره تو و خانواده و نسل تو نازل نگردیده است، زیرا که تو از منی و من از تو. این آیه درباره جفاکاران و انسانهای خودخواه و متکبر قریش نازل گشته است. فاطمه جانم، تو به من بگو «پدرم»، زیرا این سخن دلم را زنده میکند و خدا را راضی میگرداند، پس صورت مرا بوسیدند... (9)
مرارت دنیا و شیرینی آخرت
علامه مجلسی در بحارالانوار از تفسیر ثعلبی، از امام صادق(ع) نقل میکند که رسول اکرم(ص) فاطمه زهرا (س) را دیدند که لباسی از پوست شتر بر تن داشت و به دست خود (گندم یا جو) آسیا میکرد و فرزند خود را نیز شیر میداد.
اشک از چشمان رسول خدا(ص) سرازی شد و فرمودند: دخت رجان، تلخی و سختی دنیا را پیشاپیش بچش تا شیرینی آخرت را پس از آن دریابی.
عرض کرد: ای رسول گرامی پروردگار، خدای بزرگ را بر نعمتهایش سپاس میگویم و به خاطر مواهب و بخشیده هایش شکر فراوان دارم. پس از این گفتگو بود که آیه ششم سوره ضُحی نازل شد: «وَلَسوفَ یُعْطیکَ رّبک فَتَرضی». « به زودی پروردگارت آن چنان بخششی برتو نماید که راضی و خشنود گردی» (10)
عذاب و دوری از رحمت الهی در کمین دشمنان
در تفسیر قمی درباره آیه ۵۷ سوره احزاب آنجا که خداوند متعال میفرماید:« انّ الذین یوذون الله و رسوله لعنم الله فی الدنیا و الاخره و أَعَّد لهم عذاباً مهیناً: آنان که خدا و پیامبرش را آزار میدهند، خداوند آنانرا از رحمت خود در دنیا و آخرت دور ساخته و برای آنها عذاب خوارکنندهای آماده کرده است.»
علی بن ابراهیم قمی با بیان اینکه این آیه درباره غصب حق امیرالمومنین علیه السلام و حق فاطمه زهرا (س) نازل شده است، روایتی ازپیامبر اکرم (ص) نقل میکند که در آن حضرت فرمودند: «هر کس فاطمه را در حیات و زنده بودن من آزار دهد گویی بعد از مرگ من نیز او را آزرده است و هر آنکه او را پس از رحلت من بیازارد مانند کسی است که در هنگام زندگی من ،او را بیازرده است، هر کس فاطمه را آزار دهد به من آزار رسانده و کسی که من را آزرده خاطر سازد خدای متعال را آزرده است و این قول خدای عزوجل است که فرمود: «ان الذین یوذون الله و رسوله .......... الخ» (11)
قیامت و دستگیری از شیعیان و دوستداران
در تفسیر آیات چهارم و پنجم سوره روم که در آن حق تعالی فرموده است: «... یَومئذٍ یفرح المومنون * بنصرالله ینصرمن یشاء ... : در آن روز مؤمنان بخاطر یاری خداوند خوشحال خواهند شد و او هرکس را بخواهد یاری میدهد.» شیخ صدوق از رسول خدا (ص) روایت میکند که حضرت از جبرئیل سئوال کرد: حبیب من جبرئیل ، چرا فاطمه در آسمانها به «منصوره» و در زمین به «فاطمه» نام گرفت؟ جبرئیل فرمود: «او در زمین فاطمه نامیده شد، زیرا که شیعیان او از آتش جهنم و دشمنانش از محبت او دور شدند و در آسمانها نیز منصوره نامیده شد (به خاطر یاری نمودن مومنان در قیامت) آنچنانکه مراد از قول خدا در آیات «یومئذ یفرح المومنون*بنصرالله ینصرمن یشاء» یاری فاطمه(س) به محبان و دوستدارانش در قیامت است. (12) همچنین شبیه به این روایت تفسیری را فرات کوفی نیز در تفسیر خود از حضرت صادق(ع) نقل کرده است. (13)
نعمت های ابدی پاداش محبت
فرات ابن ابراهیم در تفسیرش از رسول خدا(ص) روایت میکند که حضرت فرمود: دخترم فاطمه(س) با فرزندان و شیعیانش وارد بهشت میشوند و در این باره است که خدای متعال میفرماید: «لایحزنهم الفزع الاکبر * و هم فی ما اشتهت انفسهم خالدون » (14) «هرگز هول و هراس روز قیامت آنها را غمگین نمیسازد و بدانچه مشتاق و مایل آن هستند در بهشت تا ابد از نعمتها بهرهمندند.» به خدا سوگند آنها فاطمه و ذریه و شیعیانش هستند. (15)
پروردگار متعال در آیه ۳۶ سوره نور میفرماید: «الله نورالسماوات و الارض مثل نوره کمشکاه فیها مصباح المصباح فی زجاجه الزّجاجه کأنّها کوکبٌ دّریٌّ ... : خداوند روشنی آسمانها و زمین است. داستان روشنایی حضرت او چونان چراغ دانی است که چراغی در آن است و آن چراغ در آبگینهای و آن آبگینه گویی ستاره ای است درخشان ... »
حافظ ابن المغازلی شافعی در کتاب مناقب (ص۳۱۷) با اسناد به علی بن جعفر نقل میکند که از امام کاظم(ع) مقصود این سخن خدا را پرسیدم (که در آیه فوق ذکر شد)، حضرت فرمود: منظور از چراغ دان فاطمه است و چراغ حسن و آبگینه حسین. مقصود از «گویی ستارهای است رخشان» فاطمه است که اختری بود فروزان در میان زنان جهان و «روغن آن چراغ دان گویی که میدرخشد» اشاره به دانش آن حضرت دارد که همواره میتراود. (16) از رسول خدا(ص) نیز روایت شده است که فرمودند: نور دخترم فاطمه از نور خداست. (17)
مژده به دوستداران
ابوذر غفاری صحابی بزرگ رسول خدا(ص) نقل میکند: به سلمان و بلال مینگریستم که به سوی پیامبر میآمدند، ناگهان سلمان خود را بر پاهای رسول خدا افکند و آن را غرق بوسه ساخت. پیامبر سلمان را از این کار بازداشت و فرمود: رفتاری که عجم ها با پادشاهان خویش دارند، بر ما روا مدار. من بندهای از بندگان خدایم. مانند سایر بندگان میخورم و همچون آنها مینشینم. سلمان گفت: مولای من، تو را به خداوند سوگند میدهم که از فضل و فرزانگی فاطمه در روز قیامت برایم سخن بگو. پیامبر خندان و شادان به سلمان فرمود: به خدایی که جانم در دست اوست سوگند او بانویی است که از پهنه رستاخیر، سوار بر ناقهای میگذرد، ناقهای که سرش را از خشیت خدا آفریدهاند و چشمانش را از نور حق تعالی ........ جبرئیل از سمت راست فاطمه ، میکائیل از سمت چپ و علی در پیش و حسن و حسین از ورای وی میروند .... در حالی که اینان هم نرم و آهسته بر پهنه رستاخیز میخرامند، بانگی از جانب خداوند برمیخیزد: ای گروه آفریدگان ،چشمانتان را فرو بندید و سرهایتان را فرو افکنید که این فاطمه دختر پیامبرتان محمد و همسر علی امام شما و مادر حسن و حسین است که میگذرد.
در این هنگام فاطمه با دو جامه سپید برتن از صراط میگذرد. وقتی بر بهشت قدم میگذارد کرامتهایی را مینگرد که خداوند برایش فراهم آورده است، زبان سپاس میگشاید و میفرماید: «الحمد الله الذی أذهب عنّاالحزن إنَّ ربّنا لَغفوَرٌ شکورٌ الذّی أحلَّنا دارَ المقامهِ منْ فَضْله لایمُّسنا فیها نصبٌ ولایمسّنا فیها لُغُوبٌ: سپاس خدایی را که اندوه را از ما زدود، راستی که پروردگار ما همواره میآمرزد و پاداش میبخشد ، پروردگاری که ما را در سرایی جاودان جا داده است سرایی که هیچ رنجی در آن به ما نرسد.»(سوره فاطر آیه ۳۴ و ۳۵)
در این حال خداوند به فاطمه وحی میکند: فاطمه از من بخواه تا برتو ببخشم و آرزو کن تا به برآوردنش، خرسندت سازم. فاطمه میگوید: پروردگار من، تو آرزوی منی و از آن هم فزونتری، از تو میخواهم که دوستداران من و عترت مرا به آتش نسوزانی. خدای تعالی به او وحی میفرستد: فاطمه، به عزت و جلال و بلندمرتبگی خود سوگند که دو هزار سال پیش از آن که آسمانها و زمین را بیافرینم، بر خویشتن پیمان بسته بودم تا دوستداران تو و عترت تو را در آتش عذاب نکنم. (18) این روایت در جلد سوم تفسیر برهان علامه بحرانی نیز نقل شده است.
اجر رسالت
در تفسیر آیه ۲۳ سوره شوری که خداوند متعال میفرماید: «قل لاأسالکم علیه أجراً إلاالمّودهَ فی القُربی: (ای رسول ما به امت) بگو: من از شما اجر رسالت جز این نخواهم که موّدت و محبت مرا در حق خویشاوندان منظور دارید.»
ابن عباس نقل میکند هنگامیکه این آیه نازل شد، گفتند: ای فرستاده خدا، آنان که خداوند متعال ما را به محبت و دوستی شان امر فرمود، چه کسانی هستند؟ حضرت فرمودند: علی و فاطمه و دو پسران آنها (19)
پیامبر اسلام(ص) در جایی دیگر در این باره فرمودند: خدای تعالی پاداش و اجر مرا بر شما مهر ورزیدن نسبت به اهل بیتم قرار داده است و من فردای قیامت نسبت به محبت و دوستی شما با آنان ، شما را مورد سئوال قرار خواهم داد. (20) علی(ع) نیز در این باره میفرماید: در سوره شوری درباره ما آیه ای هست و وظیفه محبت به ما را جز مؤمن حفظ نمیکند. (21)
اهل بیت پیامبر
در آیه ۳۳ سوره احزاب خدای متعال میفرماید: «إنّما یریدالله لیذهب عنکم الرّجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیرا: خدا چنین میخواهد که پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملا شما را پاک و منزه سازد.»
در شأن نزول این آیه روایات متواتری نقل شده است که آیه تطهیر در خانه امسلمه نازل شده است و در آن هنگام رسول اکرم(ص)، حضرت فاطمه زهرا(س)، علی(ع) و حسنین(ع) حضور داشتهاند. ام سلمه نیز از پیامبر (ص) درخواست میکند که من نیز به جمع شما داخل شوم و زیر کساء در کنار شما خاندان نبوت باشم؟ حضرت او را نهی مینماید و میفرماید: «نه ! تو داخل مشو، هرچند تو برخیر هستی، زیرا این آیه مخصوص ما پنج تن است.»
این روایت توسط بسیاری از صحابه نقل شده است که از آن جمله میتوان به ابوسعید خدری ، عبدالله بن جعفر، ام سلمه، عایشه ، جابربن عبدالله انصاری و مقداد بن اسود اشاره کرد. در روایت آمده که بعد از نزول این آیه حضرت رسول(ص) هر روز هنگام خروج از خانه برای اقامه نماز صبح در مسجد ، به در خانه فاطمه زهرا (س) می آمد و میفرمود: «السلام علیکم یا اهل البیت، إنّما یریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ... »، «سلام بر شما اهل بیت(ع)، خداوند میخواهد آلودگی ها را از شما بزداید و پاک گرداند و .... » (22)
انفاق قرآنی و لباس نو
صفوری شافعی از ابن جوزی نقل میکند: رسول خدا(ص) در شب عروسی برای فاطمه زهرا(س) پیراهن تازهای دوختند و جامهای کهنه و وصلهدار نیز در نزدشان بود. در این هنگام سائلی در زد و گفت: از خانه رسول خدا جامهای کهنه میخواهم. فاطمه زهرا(س) خواست که جامه وصلهدار را به وی دهد، ولی فرموده خدا در قرآن را به یادآورد که «لن تنالوا البّر حتّی تنفقوا ممّا تحبّون » ۲۳ «به نیکوکاری نرسیدهاید مگر آن که از آن چه دوست میدارید، انفاق کنید.» پس جامه نو را به سائل داد.
وقتی که هنگام زفاف نزدیک شد، جبرئیل به محضر نبی اکرم(ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله(ص)، پروردگارت سلام میرساند و مرا نیز فرمان داده که به فاطمه سلام برسانم و برای فاطمه، توسط من جامهای از دیبای سبز از جامههای بهشتی فرستاده است. (23)
فضایل فاطمه زهرا(س) در قرآن به قدری است که شرح آن در این مقاله نمیگنجد، چه آنکه اهل بیت پیامبر که حجت الهی بر مردم هستند، خود قرآن ناطقاند و بیان و تفسیر و تأویل آیات الهی بر عهده آنان گذارده شده است. احادیث و روایات و آیاتی که به فضایل این بانوی بزرگ و یکتای اسلام اشاره دارد متعدد و فراوان است که تنها به گوشهای از آن اشاره شد.
مسأله مهم آن است که با همه این فضایل و تأکید و سفارشات پیامبر بر نگاه داشتن حرمت و حفظ جایگاه فاطمه زهرا(س)، متاسفانه نیتهای شیطانی و احقاد بدریه و حنینیه وکینههای رسوب شده، اجازه نداد امت اسلام از آن سرچشمه علم و ایمان و معرفت بهره مند شود و تنها چند روز پس از رحلت پیامبر (ص) بود که حرمتش را شکستند و جهان را از نعمت وجودش محروم ساختند.
فاطمه خود ذکر و حجت خدا و فرزندانش ائمه ای هستند که هدایت مردم را به سوی پروردگار متعال به عهده گرفتند ، فاطمه حقیقت لیله مبارکهای است که قرآن در آن نازل شد و هموست که سوره دهر، آیه مباهله و بسیاری از آیات و سور در شأنش نزول یافتند.
او خیر کثیر الهی بود که به پیامبر عطا شد و رسول خدا به شکرانهاش به درگاه پروردگار سجده شکر گذارد، با نام فاطمه و پدر و همسر و فرزندانش بود که خداوند توبه آدم(ع) را پذیرفت و او همان رحمت الهی است که خدای متعال در قرآن به آن اشاره کرده است. او تأویل و حقیقت همان احسانی است که حق تعالی در کتابش به آن اشاره فرموده و ذریه پاک رسول است که خدا شیعیان را به یاری او در قیامت کبری وعده داده است. (24)
با نور زهرا آسمان و زمین روشن و منور شد و به دست اوست که خداوند حزن و اندوه دوستدارانش را در محشر زایل میکند و تنها فاطمه است که حجت خدا بر معصومی(ع) نام گرفت، اما افسوس که قدر و منزلتش شناخته نشد و آن حجت الهی مهجور ماند.
در تفسیر آیات چهارم و پنجم سوره روم که در آن حق تعالی فرموده است: «... یَومئذٍ یفرح المومنون * بنصرالله ینصرمن یشاء ... : در آن روز مؤمنان بخاطر یاری خداوند خوشحال خواهند شد و او هرکس را بخواهد یاری میدهد.» شیخ صدوق از رسول خدا (ص) روایت میکند که حضرت از جبرئیل سئوال کرد: حبیب من جبرئیل ، چرا فاطمه در آسمانها به «منصوره» و در زمین به «فاطمه» نام گرفت؟ جبرئیل فرمود: «او در زمین فاطمه نامیده شد، زیرا که شیعیان او از آتش جهنم و دشمنانش از محبت او دور شدند و در آسمانها نیز منصوره نامیده شد (به خاطر یاری نمودن مومنان در قیامت) آنچنانکه مراد از قول خدا در آیات «یومئذ یفرح المومنون*بنصرالله ینصرمن یشاء» یاری فاطمه(س) به محبان و دوستدارانش در قیامت است. (12) همچنین شبیه به این روایت تفسیری را فرات کوفی نیز در تفسیر خود از حضرت صادق(ع) نقل کرده است. (13)
نعمت های ابدی پاداش محبت
فرات ابن ابراهیم در تفسیرش از رسول خدا(ص) روایت میکند که حضرت فرمود: دخترم فاطمه(س) با فرزندان و شیعیانش وارد بهشت میشوند و در این باره است که خدای متعال میفرماید: «لایحزنهم الفزع الاکبر * و هم فی ما اشتهت انفسهم خالدون » (14) «هرگز هول و هراس روز قیامت آنها را غمگین نمیسازد و بدانچه مشتاق و مایل آن هستند در بهشت تا ابد از نعمتها بهرهمندند.» به خدا سوگند آنها فاطمه و ذریه و شیعیانش هستند. (15)
پروردگار متعال در آیه ۳۶ سوره نور میفرماید: «الله نورالسماوات و الارض مثل نوره کمشکاه فیها مصباح المصباح فی زجاجه الزّجاجه کأنّها کوکبٌ دّریٌّ ... : خداوند روشنی آسمانها و زمین است. داستان روشنایی حضرت او چونان چراغ دانی است که چراغی در آن است و آن چراغ در آبگینهای و آن آبگینه گویی ستاره ای است درخشان ... »
حافظ ابن المغازلی شافعی در کتاب مناقب (ص۳۱۷) با اسناد به علی بن جعفر نقل میکند که از امام کاظم(ع) مقصود این سخن خدا را پرسیدم (که در آیه فوق ذکر شد)، حضرت فرمود: منظور از چراغ دان فاطمه است و چراغ حسن و آبگینه حسین. مقصود از «گویی ستارهای است رخشان» فاطمه است که اختری بود فروزان در میان زنان جهان و «روغن آن چراغ دان گویی که میدرخشد» اشاره به دانش آن حضرت دارد که همواره میتراود. (16) از رسول خدا(ص) نیز روایت شده است که فرمودند: نور دخترم فاطمه از نور خداست. (17)
مژده به دوستداران
ابوذر غفاری صحابی بزرگ رسول خدا(ص) نقل میکند: به سلمان و بلال مینگریستم که به سوی پیامبر میآمدند، ناگهان سلمان خود را بر پاهای رسول خدا افکند و آن را غرق بوسه ساخت. پیامبر سلمان را از این کار بازداشت و فرمود: رفتاری که عجم ها با پادشاهان خویش دارند، بر ما روا مدار. من بندهای از بندگان خدایم. مانند سایر بندگان میخورم و همچون آنها مینشینم. سلمان گفت: مولای من، تو را به خداوند سوگند میدهم که از فضل و فرزانگی فاطمه در روز قیامت برایم سخن بگو. پیامبر خندان و شادان به سلمان فرمود: به خدایی که جانم در دست اوست سوگند او بانویی است که از پهنه رستاخیر، سوار بر ناقهای میگذرد، ناقهای که سرش را از خشیت خدا آفریدهاند و چشمانش را از نور حق تعالی ........ جبرئیل از سمت راست فاطمه ، میکائیل از سمت چپ و علی در پیش و حسن و حسین از ورای وی میروند .... در حالی که اینان هم نرم و آهسته بر پهنه رستاخیز میخرامند، بانگی از جانب خداوند برمیخیزد: ای گروه آفریدگان ،چشمانتان را فرو بندید و سرهایتان را فرو افکنید که این فاطمه دختر پیامبرتان محمد و همسر علی امام شما و مادر حسن و حسین است که میگذرد.
در این هنگام فاطمه با دو جامه سپید برتن از صراط میگذرد. وقتی بر بهشت قدم میگذارد کرامتهایی را مینگرد که خداوند برایش فراهم آورده است، زبان سپاس میگشاید و میفرماید: «الحمد الله الذی أذهب عنّاالحزن إنَّ ربّنا لَغفوَرٌ شکورٌ الذّی أحلَّنا دارَ المقامهِ منْ فَضْله لایمُّسنا فیها نصبٌ ولایمسّنا فیها لُغُوبٌ: سپاس خدایی را که اندوه را از ما زدود، راستی که پروردگار ما همواره میآمرزد و پاداش میبخشد ، پروردگاری که ما را در سرایی جاودان جا داده است سرایی که هیچ رنجی در آن به ما نرسد.»(سوره فاطر آیه ۳۴ و ۳۵)
در این حال خداوند به فاطمه وحی میکند: فاطمه از من بخواه تا برتو ببخشم و آرزو کن تا به برآوردنش، خرسندت سازم. فاطمه میگوید: پروردگار من، تو آرزوی منی و از آن هم فزونتری، از تو میخواهم که دوستداران من و عترت مرا به آتش نسوزانی. خدای تعالی به او وحی میفرستد: فاطمه، به عزت و جلال و بلندمرتبگی خود سوگند که دو هزار سال پیش از آن که آسمانها و زمین را بیافرینم، بر خویشتن پیمان بسته بودم تا دوستداران تو و عترت تو را در آتش عذاب نکنم. (18) این روایت در جلد سوم تفسیر برهان علامه بحرانی نیز نقل شده است.
اجر رسالت
در تفسیر آیه ۲۳ سوره شوری که خداوند متعال میفرماید: «قل لاأسالکم علیه أجراً إلاالمّودهَ فی القُربی: (ای رسول ما به امت) بگو: من از شما اجر رسالت جز این نخواهم که موّدت و محبت مرا در حق خویشاوندان منظور دارید.»
ابن عباس نقل میکند هنگامیکه این آیه نازل شد، گفتند: ای فرستاده خدا، آنان که خداوند متعال ما را به محبت و دوستی شان امر فرمود، چه کسانی هستند؟ حضرت فرمودند: علی و فاطمه و دو پسران آنها (19)
پیامبر اسلام(ص) در جایی دیگر در این باره فرمودند: خدای تعالی پاداش و اجر مرا بر شما مهر ورزیدن نسبت به اهل بیتم قرار داده است و من فردای قیامت نسبت به محبت و دوستی شما با آنان ، شما را مورد سئوال قرار خواهم داد. (20) علی(ع) نیز در این باره میفرماید: در سوره شوری درباره ما آیه ای هست و وظیفه محبت به ما را جز مؤمن حفظ نمیکند. (21)
اهل بیت پیامبر
در آیه ۳۳ سوره احزاب خدای متعال میفرماید: «إنّما یریدالله لیذهب عنکم الرّجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیرا: خدا چنین میخواهد که پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملا شما را پاک و منزه سازد.»
در شأن نزول این آیه روایات متواتری نقل شده است که آیه تطهیر در خانه امسلمه نازل شده است و در آن هنگام رسول اکرم(ص)، حضرت فاطمه زهرا(س)، علی(ع) و حسنین(ع) حضور داشتهاند. ام سلمه نیز از پیامبر (ص) درخواست میکند که من نیز به جمع شما داخل شوم و زیر کساء در کنار شما خاندان نبوت باشم؟ حضرت او را نهی مینماید و میفرماید: «نه ! تو داخل مشو، هرچند تو برخیر هستی، زیرا این آیه مخصوص ما پنج تن است.»
این روایت توسط بسیاری از صحابه نقل شده است که از آن جمله میتوان به ابوسعید خدری ، عبدالله بن جعفر، ام سلمه، عایشه ، جابربن عبدالله انصاری و مقداد بن اسود اشاره کرد. در روایت آمده که بعد از نزول این آیه حضرت رسول(ص) هر روز هنگام خروج از خانه برای اقامه نماز صبح در مسجد ، به در خانه فاطمه زهرا (س) می آمد و میفرمود: «السلام علیکم یا اهل البیت، إنّما یریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ... »، «سلام بر شما اهل بیت(ع)، خداوند میخواهد آلودگی ها را از شما بزداید و پاک گرداند و .... » (22)
انفاق قرآنی و لباس نو
صفوری شافعی از ابن جوزی نقل میکند: رسول خدا(ص) در شب عروسی برای فاطمه زهرا(س) پیراهن تازهای دوختند و جامهای کهنه و وصلهدار نیز در نزدشان بود. در این هنگام سائلی در زد و گفت: از خانه رسول خدا جامهای کهنه میخواهم. فاطمه زهرا(س) خواست که جامه وصلهدار را به وی دهد، ولی فرموده خدا در قرآن را به یادآورد که «لن تنالوا البّر حتّی تنفقوا ممّا تحبّون » ۲۳ «به نیکوکاری نرسیدهاید مگر آن که از آن چه دوست میدارید، انفاق کنید.» پس جامه نو را به سائل داد.
وقتی که هنگام زفاف نزدیک شد، جبرئیل به محضر نبی اکرم(ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله(ص)، پروردگارت سلام میرساند و مرا نیز فرمان داده که به فاطمه سلام برسانم و برای فاطمه، توسط من جامهای از دیبای سبز از جامههای بهشتی فرستاده است. (23)
فضایل فاطمه زهرا(س) در قرآن به قدری است که شرح آن در این مقاله نمیگنجد، چه آنکه اهل بیت پیامبر که حجت الهی بر مردم هستند، خود قرآن ناطقاند و بیان و تفسیر و تأویل آیات الهی بر عهده آنان گذارده شده است. احادیث و روایات و آیاتی که به فضایل این بانوی بزرگ و یکتای اسلام اشاره دارد متعدد و فراوان است که تنها به گوشهای از آن اشاره شد.
مسأله مهم آن است که با همه این فضایل و تأکید و سفارشات پیامبر بر نگاه داشتن حرمت و حفظ جایگاه فاطمه زهرا(س)، متاسفانه نیتهای شیطانی و احقاد بدریه و حنینیه وکینههای رسوب شده، اجازه نداد امت اسلام از آن سرچشمه علم و ایمان و معرفت بهره مند شود و تنها چند روز پس از رحلت پیامبر (ص) بود که حرمتش را شکستند و جهان را از نعمت وجودش محروم ساختند.
فاطمه خود ذکر و حجت خدا و فرزندانش ائمه ای هستند که هدایت مردم را به سوی پروردگار متعال به عهده گرفتند ، فاطمه حقیقت لیله مبارکهای است که قرآن در آن نازل شد و هموست که سوره دهر، آیه مباهله و بسیاری از آیات و سور در شأنش نزول یافتند.
او خیر کثیر الهی بود که به پیامبر عطا شد و رسول خدا به شکرانهاش به درگاه پروردگار سجده شکر گذارد، با نام فاطمه و پدر و همسر و فرزندانش بود که خداوند توبه آدم(ع) را پذیرفت و او همان رحمت الهی است که خدای متعال در قرآن به آن اشاره کرده است. او تأویل و حقیقت همان احسانی است که حق تعالی در کتابش به آن اشاره فرموده و ذریه پاک رسول است که خدا شیعیان را به یاری او در قیامت کبری وعده داده است. (24)
با نور زهرا آسمان و زمین روشن و منور شد و به دست اوست که خداوند حزن و اندوه دوستدارانش را در محشر زایل میکند و تنها فاطمه است که حجت خدا بر معصومی(ع) نام گرفت، اما افسوس که قدر و منزلتش شناخته نشد و آن حجت الهی مهجور ماند.
پی نوشت ها:
۱- ما نزل من القرآن فی شأن فاطمةالزهراء (س)، ص ۶، سیدمحمدعلی الحلو ، به نقل از مائه منقبه من مناقب الامام علی(ع)، للفضل بن شاذان
۲- بیت الاحزان، شیخ عباس قمی، ترجمه سیدمحمدرضا طباطبایی، ص ۵۴ به نقل از بشاره المصطفی لشیعه المرتضی ص ۵۱ و ۵۰
۳- مانزل من القرآن فی شأن فاطمه الزهرا(س)، ص ۱۲۰ ، به نقل از تفسیر فرات کوفی ص ۵۸۱
۴- مانزل من القرآن فی شأن فاطمه الزهرا(س)، ص۱۲۱ ،به نقل از تفسیر برهان، ج ۴ ص ۴۸۹
۵- رجوع کنید به صفحات ۱۲۱ و ۱۲۲ همان مأخذ
۶- همان مأخذ ص ۱۲۲
۷- فاطمه الزهراء من المهد الی اللّحد ،سیدمحمدکاظم قزوینی، ترجمه حسین فریدونی، ص ۲۰۹ ، به نقل از تفسیر ثعلبی و تفسیر برهان ، ج ۳ ،ص ۱۹۳
۸- همان مأخذ، ص ۲۱۰ ، به نقل از کشف الغّمه
۹- همان مأخذ، ص ۲۵۱، به نقل از مناقب ابن المغازلی، ص ۳۶۴
۱۰- همان مأخذ، ص ۲۶۵ ،به نقل از بحارالانوار ،ج ۴۳ ، ص ۸۶
۱۱- مانزل منالقرآن فی شأن فاطمه الزهرا، ص ۷۷، به نقل از تفسیر قمی، ج ۲ ، ص ۱۶۲ و تفسیر برهان، ج ۳ ، ص ۳۳۷
۱۲- معانی الاخبار ، شیخ صدوق ، ص ۳۹۷ و ۳۹۶
۱۳- به نقل از ما نزل من القرآن فی شأن فاطمه الزهراء (س) ، ص ۶۵
۱۴- آیات ۱۰۳ و ۱۰۲ سوره انبیاء
۱۵- تفسیر فرات کوفی ص ۱۶
۱۶- فاطمه الزهراء (س) منالمهد الیاللّحد ، ص ۲۴۸ و ۲۴۹ به نقل از حافظ ابن المغازلی شافعی درکتاب
مناقب ، ص ۳۱۷
۱۷- فاطمه الزهراء (س) ، ص ۲۴۹ ،به نقل از بحارالانوار ، ج ۱۵ ، ص ۱۰
۱۸- بیتالاحزان ، ص ۵۷، ۵۶، ۵۵ ، به نقل از بحارالانوار ، ج ۲۷ ، ص ۱۳۹
۱۹ – مانزل من القرآن فی شأن فاطمه الزهراء (س) ، ص ۸۶ ، به نقل از شواهد التنزیل.
۲۰- فاطمه الزهرا(س) من المهد الی اللّحد ، ص ۲۳۴
۲۱- فاطمه الزهرا(س) من المهد الی اللّحد ، ص ۲۳۵
۲۲- مسند احمدبن حبنل ، ج ۲ ، ص ۲۵۹، شواهد التنزیل، حاکم نیشابوری، جلد دوم
۲۳- سوره آلعمران، آیه ۹۲
۲۴- فاطمه الزهراء (س) من المهد الی اللّحد ، ص ۱۹۲، به نقل از نزهه المجالس، جلد ۲، ص ۲۲۶
۲۵- درباره این اشارات مراجعه کنید به کتاب مانزل من القرآن فی شأن فاطمه الزهراء سلام الله علیها
منبع:
روزنامه کیهان
نویسنده : حامد علی اکبر زاده
این مقاله در تاریخ 1403/11/14 بروز رسانی شده است.
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}