کویر مسیله

وسعت کویر مسيله بيش ازده هزار هکتار می باشد ودرحال حاضر قسمت های عمده آن پوشيده ازدرختان گز وتاغ می باشد ودرحقيقت يکی ازمراکز کويری جنگلی ايران محسوب می شوند بدليل ارتفاع پايين دشت مذکور ( حدود 800 متر ازسطح دريا) ازساير نقاط اطراف شيب ملايم دشتها وارتفاعات شهرقم واراضی شمالی دشت مذکور به طرف دشت می باشد هم چنين درياچه نمک و کویر مسيله مصب دو رودخانه مهم مرکزی ايران يعنی رودخانه قمرود ( اناربار) ورودخانه قره چای می باشد.درروزگار نه چندان دور حدود 50 سال پيش دشت مذکور دارای يکی ازبهترين مراتع استپی ودشتی بوده به گونه ای که محل چرای اسبهای دولتی درآن زمان بوده ونيز رمه های بزرگ گوسفند وشتر دردشت مذکور به چرا پرداخته اند علاوه برمراتع خوب درسال های گذشته دشت مسيله يکی ازبزرگترين توليد کنندگان غلات (گندم ، جو و...) دربخش مرکزی ايران بوده است.
ازنظر زيستگاهی دشت مسيله ازقديم الايام زيستگاه آهو وجبير وگوره خر آسيايی وايرانی بوده است اما درحال حاضر به علت شکار بی رويه ازبين رفتن زيستگاه ها ، تعداد اين گونه حيوانات بسيار کم ونادر است اما قابليت زيستگاهی منطقه جهت حيوانات ذکر شده هم چنان به قوت خود باقی است. منطقه کویر مسيله می تواند زيستگاه مناسبی برای هوبره که ازپرندگان حمايت شده وکمياب است ( خصوصا" درفصل زمستان) باشد ودرفصل پایيز وزمستان درآبگيرهای دشت انواع پرندگان مهاجر ازقبيل انواع مرغابی وحشی ، اردک ، غاز، فلامينگو ، بازهای شکاری وباقرقره و... ديده می شود درسال گذشته يک گله هفت تايی گورخر ايرانی درکنار درياچه حوض سلطان مشاهده شده است. وهم چنين مار، روباه وخرگوش نيز درمنطقه وجود دارد. مسيله وکوير قم دوزيستگاه استان وبخشی ازپارک ملی کوير است که مورد حفاظت قرار می گيرد وجود گونه های نادر جانوری نظير هوبره ، آهو، امکان زيست جانوری مانند يوزپلنگ به اهميت حفاظت وحراست اين منطقه می افزايد افزون براين که زيستگاه های زيبای موجود دراستان وجود سگ آبی ، انواع پرندگان ومهاجرت انواع غازها، اردکها وپرندگان به اطراف درياچه حوض سلطان ودرياچه نمک وآشيانه سازی دراطراف مسيل رود قم درنمای زيست بوم های استان بسيار موثر است.

نقاط دیدنی کویر مسیله آفتاب

راه‌هاى ارتباطى تهران به قم: راه شوسهٔ کنونى تهران - قم در سال ۱۸۸۳ ميلادى توسط اتابک ساخته شد و انگيزهٔ پى‌ريزى آن پيدايش درياچهٔ حوض سلطان بود. در مسير اين راه ارتباطى، پل‌هاى تاريخى و کاروان‌سراهايى قرار داشت که به مرور زمان يا تخريب شد يا به کلى از ميان رفتند. از قم‌رود به سوى شمال شرقى و به موازات درهٔ قم‌رود، «پل دلاک» قرار داشت که پس از اتصال قم‌رود به قره‌چاى ايجاد شد و منزل اول نيز به نام پل‌ دلاک بود. اين پل ۱۶ دهنه داشت که چند دهنه آن ويران شده است. بناى پل از آجر و مربوط به دورهٔ‌ صفويه است و براى برقرارى ارتباط ميان قم و مشهد ساخته شده بود. يک راه قديمى از پل دلاک به طور مستقيم از حاشيهٔ غربى مسيله به سوى ورامين و گرمسار مى‌رود. نام پل برگرفته از اسم يکى از شخصيت‌هاى دورهٔ صفوى است. در شمال اين پل، دو ساختمان ويرانه قرار دارد که سابقاً اقامتگاه کاروا‌ن‌ها بود، اوّلى از خشت و گل و شبيه به کاروان‌سراست و دومى از آجر بنا شده و مانند قلعه است. از پل دلاک به سمت شمال، يک راه ارتباطى از بلندى‌هاى باقرآباد مى‌‌گذشت و با عبور از ميان چال سلطان، به منزل دوم که کاروان‌سراى حوض نام داشت مى‌رسيد. کاروان‌سراى حوض، قلعه‌اى محکم دارد و از آجر بنا شده و در زمان گذشته چند رشته قنات و آب‌‌انبار بزرگ آن را پر مى‌کرد. کاروان‌سراى حوض چندين بار تعمير شده و هم اينک مسکونى است.
کاروان‌سراى دير: در مسير راه تهران به قم، پس از حسن‌آباد، راهى به سمت چپ جدا مى‌شود که به بند على‌‌خان و ورامين مى‌رود. اين راه در جهت شمال غربى به جنوب شرقى و در شمال رودشور قرار دارد.
۱۲ کيلومتر پيش از بند على‌خان راهى ديگر از جنوب به شمال آن را قطع مى‌کند. اگر راه را به سوى جنوب دنبال کنيم به کاروان‌سراى دير مى‌رسيم و امتداد آن به طرف شمال از طريق دولت‌آباد به ورامين مى رسد؛ اين همان راه قديمى ساسانى است که اصفهان را به رى وصل مى‌کرد.
کاروان‌سراى کنونى دير روى ويرانه‌هاى ديرالجص يا دير گجين يا دير کردشير که در تاريخ معروف است، ساخته شده است، ظاهر ساختمان قديمى به نظر نمى‌رسد. در کناره‌هاى دروازه ورودى کاروان‌سرا، دو برج دو طبقه قرار دارد. داخل اين بنا، حياطى بزرگ است با اتاق‌هاى کوچک که يک در دارد و بدون پنجره است؛ اتاق‌ها روى سکويى قرار دارند، جرزهاى آن آجرى و سقف آن‌ها ضربى است. وسط بدنه‌ها در سه سمت حياط ايوان‌هايى بزرگ شبيه ايوان‌هاى داخل مسجد قرار دارد که معلوم نيست به چه منظور ساخته شده‌‌اند.
کاروان‌سراى حوض: اين کاروان‌سرا از اقامت‌گاه‌هاى بين راهى مسير تهران - قم محسوب مى‌شد که علاوه بر کاروان‌سرا، قلعهٔ محکمى نيز در آنجا قرار داشت. در شمال کاروان‌سرا، بقاياى قلعه ديگرى که از گل ساخته شده است، وجود دارد.
مجموعهٔ کاروان‌سرا، قلعهٔ اربابى و قلعهٔ روستايى به نام حوض، درگذشته به دليل آمد و شد زياد بين تهران - قم و اصفهان از رونق بسيار برخوردار بود. امروزه کاروان‌سرا و قلعهٔ حوض به علت اين که در محل خروج از مسير راه اصلى قرار دارد، کارکرد سابق خود را از دست داده است.
کاروان‌سراى پل دلاک: اين کاروان‌سرا نزديک پلى که روى رودخانه قره‌چاى در محل اتصال آن به قم‌رود ساخته شده است قرار دارد، از جندق به سوى شمال در ۳۵ کيلومترى منطقه، نخستين‌ کاروان‌سرا ديده مى‌شود که خرابه‌هاى آب‌انبار آن هنوز باقى است.
راه‌هاى قديمى و پل‌ها: راه‌ها و پل‌هاى قديمى اين منطقه، عموماً از سه دورهٔ تاريخى بر جاى مانده‌اند. هر چند که بيش‌تر اين راه‌‌ها در دوره‌هاى بعدى روى همان مسيرهاى قبلى بازسازى و مرمت شده‌اند، اما هنوز شواهد و نشانه‌‌هاى بارز اين راه‌ها بر جاى مانده است.
قديمى‌ترين نشانه‌هاى برجاى مانده از راه‌هاى گذشته، راه‌ها و پل‌هاى متعلق به دورهٔ ساسانى است. اين‌ها، راه‌هايى بوده‌اند که اصفهان را به رى وصل مى‌کردند.
از بقاياى راه ساسانى بر جاى مانده در اين ناحيه، راهى است که از جنوب حوض سلطان - بين دلاک و محمدآباد کاج مى‌گذشته است. اين راه، با پلى که روى رودخانهٔ‌ مسيله در دورهٔ ساسانى ساخته شده بود، از راه‌هاى مهم ارتباطى ميان رى و اصفهان محسوب مى‌شد. بقاياى پل مزبور که به پل شکسته معروف است در نزديکى روستاى کاج هنوز باقى است. ادامه اين راه در شمال، از سنگ ساخته شده و به نام سد معروف است و از زمين‌هاى اطراف، دو تا سه متر بلندتر است و ظاهراً سنگ‌فرش بوده است.
پل دلاک نيز که روى رودخانه قره‌چاى بنا شده، داراى ۱۶ دهانه است و بقاياى آن هنوز در اين محل پابرجاست. بناى اين پل را به دورهٔ صفوى نسبت مى‌دهند که گويا عمدتاً براى برقرارى ارتباط ميان قم و مشهد ساخته شد.
يک راه قديمى ديگر که در شمال سياه کوه هنوز نشانه‌هاى آن بر جا است، سنگ‌فرشى گسترده است به عرض ۶ تا ۱۰ متر که در زمان خود، از خطوط ارتباطى مهم ميان اصفهان و سواحل درياى مازندران بوده است و آن را به دورهٔ صفوى يا اوايل قاجار نسبت مى‌دهند.
نقشه هوایی کویر مسیله :

منبع:www.irandeserts.com
/س