رگ‌های بدن و فشارخون

در بدن انسان دو نوع رگ وجود دارد: یك نوع از آن‌ها سرخرگ یا شریان (1) و نوع دیگر سیاهرگ یا ورید (2) نام دارند. سیاهرگ یا وریدها، رگ‌هایی هستند كه خون در آن‌ها از اعضا و بافت‌های مختلف بدن به طرف قلب جریان می‌یابد. سرخرگ‌ها یا شرائین، رگ‌هایی هستند كه خون را از قلب به اعضای بدن و به بافت‌های مختلف می‌رسانند. جدار یا دیواره‌ی سرخرگ‌ها خاصیت ارتجاعی داشته و خون تحت فشار معینی در این رگ‌ها حركت می‌كند.
به عبارت دیگر برای این كه خون بتواند راه خود را برای عبور از طول تمام رگ‌ها باز كند باید دارای فشار مناسبی باشد و مسلماً این فشار برای برطرف كردن مقاومت‌ها و عبور خون از مسیر تمام رگ‌ها و رسیدن به نسوج مختلف بدن، ورود به سیاهرگ‌ها و بالاخره برای بازگشت به قلب لازم و ضروری است. اگر سن شما زیر 65 سال می‌باشد، هدف شما باید این باشد كه فشار خون ماكزیمم را به زیر 14 و فشارخون مینیمم را به زیر 8/5 برسانید. اگر سن شما بالای 65 سال می‌باشد، عقاید پزشكان در مورد میزان فشار خون ایده آل متفاوت می‌باشد، بعضی از آن‌ها عقیده دارند: فقط در زمانی كه فشارخون این افراد از ماكزیمم 16 و مینیمم 9 بالاتر رفت باید درمان را شروع كرد. اما اخیراً انجمن فشارخون بریتانیا اعلام كرده است كه در تمام سنین فشارخون باید كمتر از 14 روی 8/5 باشد.
برای این كه تشخیص فشارخون بالا در شما داده شود باید سه بار فشار خون شما در زمان‌های مختلف اندازه گیری شود و اگر در هر سه بار فشارخون بالا بود، آن گاه اقدام به درمان آن خواهند كرد. هیچ گاه با یكبار اندازه‌گیری فشارخون به خصوص اگر شما در حالتی كه اضطراب دارید و به مطب پزشك می‌روید و ممكن است فشارخون بالایی را نشان دهید، تشخیص فشارخون بالا برای شما گذاشته نمی‌شود.

چگونگی تولید فشارخون:

فشارخون در اثر انقباض یا عمل فشاردهنده‌ی قلب و هم چنین در تنش دیواره‌ی رگ‌ها به وجود می‌آید. فشارخون در لحظه‌ی انقباض قلب (3) ‌به 110 تا 130 میلی متر ستون جیوه می‌رسد. این فشار را فشارخون حداكثر یا ماكزیموم یا فشارخون سیستولیك (4) می‌نامند. در لحظه‌ای كه قلب در مرحله‌ی استراحت و یا در مرحله‌ی انبساط (5) است، خون از قلب به شرائین وارد نمی‌شود و به همین جهت فشارخون به 70 تا 80 میلی متر ستون جیوه پایین می‌آید. این فشار را فشارخون حداقل یا مینیمم یا فشارخون دیاستولیك (6) می‌نامند.
برای بررسی فشارخون، قسمت سرخرگی از اهمیت بیشتری برخوردار است. سرخرگ‌ها در ساختمان دیواره‌های خود دارای لایه‌ای عضلانی می‌باشند كه به آن‌ها امكان می‌دهند تا در ارتباط با ضربان قلب، منقبض و منبسط شوند و به عبارت دیگر به صورت ضربان تپنده، گشاد و تنگ می‌شوند. به این معنی كه وقتی قلب منقبض می‌شود، خون با فشار زیاد به شكل یك موج به داخل سرخرگ فرستاده می‌شود. در اثر این موج، دیواره یا جداره‌ی سرخرگ در محلی كه موج خون به آن رسیده است، متسع و یا گشاد می‌شود و پس از عبور این موج و در فاصله‌ای كه قلب به حال استراحت یا انبساط درآمده و موج بعدی خون هنوز به سرخرگ فرستاده نشده است، سرخرگ به علت داشتن خاصیت ارتجاعی به حال انقباض یا جمع شدگی درمی‌آید. مجموعه‌ی این نوع حركات قلب و عروق باعث می‌شوند كه جریان خون در رگ‌ها كم و بیش دائمی شود. علاوه بر آن، به دلیل وجود مقداری خونِ جاری در شبكه‌ی عروقی، شریان‌ها هرگز به طور كامل بسته نمی‌شوند و همیشه مقداری فشارخون وجود خواهد داشت.

علل بالا رفتن فشارخون

فشارخون شریانی ممكن است به دلایل زیر افزایش پیدا كند:
1- به علت زیاد شدن ترشحات غدد داخلی. 2-به علت بیماری‌ها و اختلالات كلیوی. 3-به علت اختلالات عصبی.

1-زیاد شدن ترشحات غدد داخلی:

بعضی از غدد داخلی، هورمون یا مواد مخصوصی به داخل خون ترشح می‌كنند كه باعث انقباض رگ‌های خونی و در نتیجه باعث بالا رفتن فشارخون شریانی می‌شود. مثلاً هورمون هیپوفیزین (7) كه از غده‌ی هیپوفیز ترشح می‌شود و یا هورمون آدرنالین (8) كه از غدد فوق كلیوی ترشح می‌شوند می‌توانند باعث افزایش فشارخون گردند. زیاد شدن ترشح این نوع هورمون‌ها معمولاً به علت بیماری و اختلالات غدد فوق الذكر می‌باشد.

2-بیماری‌ها و اختلالات كلیوی:

در بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات مربوط به كلیه‌ها به خصوص در تورم شدید و مزمن كلیه، فشارخون شریانی بالا می‌رود. در این مورد، علت این است كه كلیه‌های مبتلا به بیماری، ماده‌ای ترشح می‌كنند كه باعث اسپاسم یا انقباض شریان‌های كوچك بدن و در نتیجه باعث بالا رفتن فشارخون می‌شوند. لازم به ذكر است كه افزایش فشارخون در اثر بیماری‌های كلیوی و اختلالات غدد مترشحه‌ی داخلی را به عنوان فشارخون واقعی تلقی نمی‌كنند، اگرچه نوعی ارتباط بین این بیماری‌ها وجود دارد.

3- فشارخون واقعی:

بیماری فشارخون واقعی در اثر تحریكات عصبی و در نتیجه‌ی فشارهای بیش از حد فكری، احساسات ناخوش‌آیند و منفی، همراه با درد و رنج آغاز شده و به تدریج پیشرفت می‌كند. در اثر مسائل فوق الذكر در وجود انسان، نوعی كانون تحریك عصبی تولید می‌شود به طوری كه تحت تأثیر آن، تسلط قشر سطحی مغز ضعیف شده و تدریجاً توانایی خود را برای كنترل بخش زیرین خود كه در آنجا اعصاب محرك رگ‌ها وجود دارند از دست می‌دهد. در نتیجه به علت اختلال فوق و تحریكات وارده، كار تنظیم فشارخون دچار نقص می‌شود.
لازم به ذكر است كه در اشخاص كاملاً سالم، تحت شرایط خاص، مثلاً در اثر هیجان، دویدن، سرما و غیره موقتاً فشارخون به میزان قابل ملاحظه‌ای بالا می‌رود و این نوع افزایش فشارخون پس از مدت كوتاهی و به سرعت به حال عادی و طبیعی بازمی‌گردد.
بررسی‌های پزشكی نشان می‌دهد كه در شرایط مساوی، بعضی افراد نسبت به دیگران فشارخون‌شان سریع‌تر و آسان‌تر بالا می‌رود و مدت بیشتری در سطح بالا باقی می‌ماند. این افراد را گرچه نمی‌توان بیمار نامید ولی به طور كلی آنان ممكن است آسان‌تر و زودتر به بیماری فشارخون مبتلا شوند. بنابراین در مورد این افراد لازم است با انجام اقدامات به موقع از پیشرفت بیماری و ایجاد عوارض خطرناك جلوگیری كرد. اگر اقدامات لازم و به موقع در جهت رفع ناراحتی‌های عصبی انجام نپذیرد، بیماری توسعه خواهد یافت، به طوری كه تدریجاً در آینده، در مواردی كه فشارخون بالا می‌رود، بیش از گذشته، دیرتر به حالت عادی باز خواهد گشت و مدت زیادی در سطح بالا باقی می‌ماند. در این مرحله معمولاً با معاینه‌ی پزشكی تغییر و یا اختلالی در رگ‌های قلب و در رگ‌های بدن پیدا نمی‌شود. در این مرحله تنها تمایل به نوسانات شدید در فشارخون است كه قابل توجه می‌باشد. بیمار مبتلا به ازدیاد فشارخون ممكن است ناراحتی‌های مختصری از قبیل سردرد خفیف، سبكی خواب، تپش قلب و سایر احساسات نامطلوب در ناحیه‌ی قلب داشته باشد. با ادامه‌ی بیماری و پیشرفت آن، فشارخون برای مدت طولانی‌تری در سطح بالا باقی می‌ماند. در مراحل بعدی و به علت تداوم و بقای ازدیاد فشار خون، تصلب شرائین حادث می‌شود. در نتیجه‌ی تصلب شرائین كه شریان‌های زیادی به آن مبتلا می‌شوند، ناراحتی و خطرات زیادی حادث می‌شود و تغییرات مشخصی در قلب نیز ظاهر و بالاخره آن شخص به بیماری تصلب شرائین گرفتار می‌شود.
لازم به ذكر است، حتی مواقعی كه به علت افزایش فشارخون عوارضی در رگ‌ها و در قلب ایجاد شده است، بدن از طریق تنظیم سیستم عصبی می‌تواند خود را با شرایط جدید تطبیق دهد، به طوری كه در این مرحله از بیماری نیز حتی بسیاری از بیماران كارآیی خود را حفظ می‌كنند. به طور كلی افرادی كه درگیر كار شدید فكری هستند و زندگی بی تحركی دارند، مستعد چاقی می‌باشند و غالباً به افزایش فشارخون مبتلا می‌شوند و بیماری آن‌ها زودتر به تصلب شرائین منجر می‌شود. میزان فشارخون در نقاط مختلف بدن متفاوت است و برحسب دوری از مبدأ حركت (یعنی با دور شدن از بطن‌های قلب) به تدریج كاهش می‌یابد. به این ترتیب كه فشارخون در بطن چپ قلب و در ابتدای شریان آئورت، حدود 130 تا 140 میلی متر جیوه می‌باشد، در حالی كه این فشار با منشعب شدن شریان‌ها و افزایش تعداد آن‌ها به تدریج كاهش می‌یابد. به این ترتیب، فشارخون در شریان‌ها با قطر متوسط حدود 120 میلی متر و در شریان كوچك 60 تا 70 میلی متر و در مویرگ‌ها 30 تا 40 میلی متر جیوه است. میزان فشارخون در سیاهرگ‌ها باز هم كمتر می‌شود تا جایی كه در وریدهای بزرگ، منفی و حتی پایین‌تر از فشار آتمسفر یا فشار جو می‌رسد. معمولاً میزان فشارخون سیستولیك یا فشارخون حداكثر، در شریان بزرگ بازوی یك انسان بالغ در حدود 110 تا 130 میلی متر جیوه و فشارخون دیاستولیك یا فشار خون حداقل، در همان شریان، حدود 70 تا 80 میلی متر جیوه است.

درمان بیماری فشار خون

برای پیش‌گیری و درمان بیماری فشارخون، پیاده‌روی‌های منظم در هوای آزاد (حداقل روزانه به مدت 1/5 تا 2 ساعت)، فعالیت‌های ورزشی مناسب، محدود كردن و یا كاهش مصرف نمك و غذاهای پر نشاسته و شیرین به خصوص برای افرادی كه مستعد چاقی هستند لازم و ضروری است. استعمال دخانیات و مصرف مشروبات الكلی نیز به علت تأثیر نامساعد بر روی سیستم عصبی زیان بخش است و حتماً باید كنار گذاشته شود.
برای درمان بیماری فشارخون، اقدام اساسی و بسیار مهم آرام كردن اعصاب بیمار و ایجاد شرایطی است كه مغز او قادر به استراحت باشد. بنابراین گاهی اوقات اجرای یك برنامه‌ی كاری و استراحت مناسب به تنهایی كافی است كه میزان فشارخون را به سطح عادی پایین آورد تا بهبودی اساسی حاصل شود. بیماری فشارخون نه تنها ناشی از كار شدید فكری و احساسات منفی مفرط مانند اندوه، اضطراب و ترس است بلكه در نتیجه‌ی كمبود فعالیت‌های عضلانی نیز می‌باشد. لذا تحرك، ورزش و تربیت بدنی در جلوگیری از بیماری فشارخون بسیار مؤثر است و به عنوان یك نوع روش درمانی نیز به كار گرفته می‌شود. در برخی موارد، ورزش و تمرینات بدنی باعث می‌شود كه مواد گشاد كننده‌ی عروق در خون ایجاد شود. برای درمان بیماری فشارخون ممكن است كه لازم باشد با تجویز پزشك از داروهای پایین آورنده‌ی فشارخون و یا از داروهای آرام كننده‌ی اعصاب استفاده شود. بالاخره این موضوع را به عموم عزیزانی كه ممكن است از نظر بالا بودن فشارخون نگران باشند یادآور می‌شوم كه حتی اگر بیماری فشارخون پیشرفت قابل ملاحظه‌ای كرده باشد، در بیشتر موارد و به شرط رعایت نكات ذكر شده، امكان بهبودی كامل وجود دارد.

عوارض ناشی از فشارخون:

بدیهی است هر اندازه فشارخون نسبت به میزان طبیعی بالاتر باشد، عوارض ضایعات و مرگ‌های ناهنگام ناشی از آن نیز زیادتر و سریع‌تر خواهد بود. به طور كلی بالا بودن فشارخون باعث می‌شود كه تمام سیستم‌های بدن دچار ناراحتی و آسیب شوند. اگر فشارخون به طور مزمن و یا ملایم بالا باشد، تدریجاً و خرده خرده روی قلب تأثیر نامناسب می‌گذارد و ممكن است پس از گذشت چندی باعث بزرگ شدن غیرعادی و خطرناك قلب شود و ایجاد نارسایی قلبی كند و مجاری رگ‌های غذا دهنده‌ی قلب دچار تنگی شوند كه در نتیجه، موجب دردهای قفسه‌ی سینه، آنژین صدری و سكته قلبی می‌شود. فشارخون بالا هم چنین ممكن است روی كلیه‌ها اثر گذارد و منجر به نارسایی آن‌ها شود. اما اگر فشارخون به طور ناگهانی به میزان زیاد بالا رود ممكن است روی رگ‌های مغز اثر گذارد و باعث خون ریزی مغز، سكته‌ی مغزی، ورم مغز، اختلالات بینایی و غیره شود.

علائم فشارخون بالا به طور معمولی یا مزمن:

بیشتر افراد كه دچار افزایش فشارخون می‌شوند ممكن است مدت‌های طولانی یا سالیان سال از شروع ایجاد این عارضه در آن‌ها بگذرد ولی در طی این مدت هیچ گاه نشانه‌ای از وجود بیماری را در خود احساس نكرده باشند. ولی همین افراد غالباً پس از پیدا شدن بعضی علائم از قبیل: سردرد، سرگیجه، ضعف و بی حالی، تنگی نفس، خون ریزی از بینی و غیره این علائم را به این بیماری نسبت می‌دهند كه تصور می‌شود احساس این حالات منشاء روانی داشته باشد. به این معنی كه یك شخص ممكن است بیش از 5 تا 6 سال از شروع ابتلایش به فشارخون بالا بدون احساس هیچ گونه نشانه‌ای بگذرد ولی زمانی متوجه‌ی بیماری خود می‌شود كه به وسیله‌ی پزشك یا به وسیله‌ی دستگاه فشارخون متوجه ابتلاء خود به افزایش فشارخون می‌گردد. در هر حال معمولاً تا زمانی كه عوارض قلبی، عروقی مهمی به وقوع نپیوسته است، در این بیماران ممكن است هیچ گونه علامت آگاه كننده‌ای بروز نكند، ولی موضوع خیلی مهم این است كه حتماً این عارضه را هرچه زودتر و در همان مراحل اولیه كه هنوز علامتی ندارد باید كشف و درمان كرد.

علائم فشارخون بالا به طور حاد یا شدید:

برخلاف گروه قبل، اگر فشارخون به طور حاد و شدید بالا برود، علائم مشخصی بروز خواهد كرد كه علت آن تورم مغز و پرده‌های آن است. این علائم عبارتند از: درد شدید، سرگیجه، اختلال بینایی و استفراغ. لازم به ذكر است كه فشارخون‌های بالا كه به طور معمول در اجتماع شیوع دارند، از نوع مزمن می‌باشند. غالباً بیماران هنگامی به آن توجه می‌كنند كه عوارض خطیر و غیرقابل جبران آن ظاهر شده باشد.

فشارخون عادی و فشارخون بالا:

نظر به این كه هیچ گونه مرز معین و مشخصی بین فشارخون طبیعی و فشارخون افزایش یافته وجود ندارد، لذا به طور اختیاری مرز را جایی قرار می‌دهند كه در سطوح بالاتر از آن خطر وقوع حوادث قلبی، عروقی بیشتر است. به عبارت دیگر در چنین سطحی از فشارخون، انسان به طور وضوح از درمان پزشكی سود خواهد برد. برای اطلاع از حد ذكر شده نه تنها باید سطح فشارخون دیاستولیك (فشارخون حداقل) را در نظر بگیریم بلكه باید فشارخون سیستولیك (فشارخون حداكثر)، سن، جنس و حتی نژاد را نیز در نظر داشته باشیم. به طور مثال بیمارانی كه فشارخون حداقل آن‌ها بالاتر از 90 میلی متر جیوه است، باید درمان شوند تا از عوارض ناتوان كننده و خطر جانی آن دور شوند. اما اگر فشار خون حداقل، در یك فرد بالغ كمتر از 85 میلی متر جیوه باشد، این میزان فشارخون طبیعی و مناسب شناخته می‌شود.
اگر فشارخون حداكثر، بیشتر از 160 میلی متر و فشارخون حداقل بیشتر از 95 میلی متر جیوه باشد، غیرطبیعی تلقی خواهد شد و اقدامات درمانی لازم و ضروری خواهد بود. نوع درمان دارویی در بیماران مختلف متفاوت است و پزشك ممكن است برحسب نوع بیماری برای یك بیمار داروی ادرارآور تجویز كند و برای یك بیمار دیگر ممكن است از داروهایی كه روی سیستم عصبی تأثیر و فعالیت آن را كمتر می‌كنند، استفاده كند. در عده‌ای ممكن است از داروهای متسع كننده‌ی شریان‌ها و در عده‌ی دیگری ممكن است از مجموع چند دارو استفاده شود، هرگز نباید اهمیت و نقش جلوگیری از افزایش فشارخون را فراموش كنیم. در مورد فشارخون‌های بالا از نوع ثانوی، معمولاً با رفع عواملی كه باعث به وجود آمدن آن‌ها شده است، فشارخون برای همیشه بهبود خواهد یافت.
اگر در اندازه‌گیری‌های فشارخون معلوم شود كه شما حتی یك بار فشارخون بالا داشته‌اید لذا برای جلوگیری از بروز عوارض خطرناك، رعایت نكات زیر لازم و ضروری خواهد بود:
1-در فاصله‌های زمانی معین و حداقل هر 6 ماه یك بار برای اندازه گیری مجدد فشارخون به پزشك مراجعه كنید. 2-مصرف نمك روزانه را كاهش دهید و از غذاهای شور كمتر استفاده كنید. 3-از چربی‌ها یا روغن‌های حیوانی و هم چنین روغن‌های اشباع شده‌ی نباتی كمتر استفاده شود. (روغن‌های اشباع شده در حرارت معمولی هوا جامد هستند). 4-باید از غذاهایی كه حاوی كلسیم هستند از قبیل؛ شیر چربی گرفته، شیر پاستوریزه، پنیر كم چربی و كم نمك استفاده شود. 5-برای تغذیه‌ی روزانه بیشتر از غذاهای گیاهی و سبزیجات استفاده كنید. 6- باید روزانه و به طور مرتب ورزش كنید و یا به فعالیت‌هایی بپردازید كه تحركات لازم بدنی به طور مطلوب فراهم شود. 7-در صورتی كه عادت به مصرف دخانیات دارید، باید آن را ترك كنید.

گرفتگی قلب

اگر دچار گرفتگی قلب شده‌اید، باید از استعمال دخانیات، هم چنین خوردن شیرینی‌های قنادی، چربی‌جات، روغن‌های جامد، كره، خامه، سرشیر، تودلی‌های حیوانات و كله پاچه پرهیز كنید و از خوراكی‌هایی كه برای رفع گرفتگی قلبی مفید است بیشتر استفاده كنید. مانند شیر بی چربی، دوغ بی‌نمك، آب سیب درختی، آب بِه شیرین و رسیده و خام، مربای بِه، كمپوت سیب، شربت بِه لیمو، گلابی.
برای درمان آن هر روز مقداری گل گاوزبان را با یك عدد لیموعمانی شكسته شده مانند چای دم كنید، آب آن را شیرین كرده و بنوشید.
* قرص كافوری بخورید و یا از بازوی سمت چپ خون كم كنید.
* بهارنارنج، بادرنجبویه، گل گاوزبان، سنبل الطیب، مغز ناخنك، پرسیاوش، گل نیلوفر، گل محمدی، انیسون، تخم كاسنی، تخم گشنیز و سنامكی از هركدام 10 گرم همه را نیم كوب كرده و به 10 قسمت مساوی تقسیم كنید. هر قسمت آن را روزانه، هر صبح بجوشانید و آب آن را صاف و شیرین كرده، قبل از صبحانه بنوشید.
* گل نیلوفر، گل محمدی و تباشیر هندی از هر كدام 4 مثقال؛ تخم خرفه، مغز تخم كدو و مغز تخم خیار از هركدام 3 مثقال؛ تخم كاسنی، تخم گشنیز، تخم كاهو و صندل سفید از هركدام 2 مثقال، همه را با هم ساییده و صبح، ظهر و شب هر مرتبه یك قاشق شربت خوری از آن را با مقداری آب سیب مخلوط كرده و بخورید.
* زعفران 5 گرم، قرنفل، سنبل الطیب، اسارون، جوز هندی، بسباسه، هیل قرابی، زرنب، ریشه‌ی كبر و صبر زرد از هركدام 10 گرم، سعد كوفی و قرفه از هركدام 20 گرم، آمله مقشر و مصطكی رومی از هركدام 40 گرم همه را نرم بسایید و با 2 كیلو عسل مخلوط كنید. هر روز صبح، ظهر و شب هر مرتبه یك قاشق شربت خوری از آن را میل كنید.

تنگی نفس در بیماری قلبی

تنگی نفس گاهی به خاطر بیماری قلبی ایجاد می‌شود. این حالت اغلب هنگام فعالیت بدنی رخ می‌دهد. اما در بیماران شدید قلبی ممكن است حتی در حال استراحت نیز رخ دهد. چون افزایش بازگشت خون وریدی كه در وضعیت خوابیده رخ می‌دهد موجب تنگی نفس خواهد شد. بیماران مبتلا به نارسایی قلب هنگام خواب، سر خود را بر روی دو بالش یا بیشتر و به طور كلی روی بلندی قرار دهند تا از تنگی نفس رنج نبرند یا لااقل رنج كمتری به آنان برسد.

خفقان قلب از حرارت

برای رفع خفقان قلب كه در اثر حرارت ایجاد شده است، باید روزی سه مرتبه، هر بار مقداری عرق بید را با آب مخلوط كنید و بنوشید.

روماتیسم قلبی

اگر دچار روماتیسم قلبی شده‌اید، هر روز مقداری آب لیمو را با نبات یا عسل شیرین سازید و بنوشید.

سنكوپ

سنكوپ یك اصطلاح پزشكی است كه برای توصیف از حال رفتن یا غش كردن بیماران به كار می‌رود و هنگامی كه خون به اندازه‌ی كافی به مغز نمی‌رسد ایجاد می‌شود. شایع‌ترین نحوه‌ی ایجاد سنكوپ به صورت یك حمله‌ی وازوواگال (9) در پاسخ به مواردی مثل دیدن چیزی ناخوشایند (مثلاً دیدن خون)، دردهای شدید یا ایستادن به مدت طولانی در فضایی محصور و گرم ایجاد می‌شود و گاهی اوقات سنكوپ به علت اختلالی در قلب (مثلاً نامنظم بودن ضربان قلب) ایجاد می‌شود. از حال رفتن (غش كردن) برای همه‌ی ما موضوعی شایع و شناخته شده است و نباید آن را با حملات صرع اشتباه گرفت. در هنگام غش كردن شخص احساس سرگیجه، گرما و تهوع می‌كند. صورتش كاملاً رنگ پریده و سفید می‌شود. چشم‌هایش سیاهی رفته، سپس به طور ناگهانی به زمین سقوط می‌كند. وقتی فرد به زمین می‌افتد خون بیشتری به مغزش خواهد رسید و خیلی سریع دوباره حالش خوب خواهد شد. هنگام سنكوپ ممكن است مقداری پرش اندام دیده شود. این پرش اندام‌ها معمولاً‌ طول خواهند كشید اما به ندرت مشابه تشنج تونیك كلونیك خواهند بود. در بعضی از حملات پارسیل، شخص ممكن است همان حالت‌هایی را كه در هنگام سنكوپ دیده می‌شود را احساس كند و در چنین مواقعی تشخیص این دو وضعیت از یكدیگر آسان نخواهد بود.

علت سنكوپ كردن:

هر زمان كه خون كافی به مغز نرسد انسان هوشیاری خود را موقتاً از دست می‌دهد كه به این حالت سنكوپ می‌گویند. یكی از دلایل سنكوپ بیماری قلبی است. سنكوپ قلبی می‌تواند هنگام ورزش، زور ورزی، بلند كردن بار سنگین، حول دادن اتومبیل و بالا رفتن از پله‌ها یا كوه نوردی و حتی هنگام سرفه و غیره رخ دهد.

مرگ ناگهانی قلبی

مرگ قلبی معمولاً به صورت ناگهانی و غیرمنتظره رخ می‌دهد. شایع‌ترین علت آن بیماری قلبی است كه باعث مرگ در مردان 20 تا 60 ساله می‌شود.

راه مقابله:

بسیاری از موارد مرگ ناگهانی قلبی در بیمارستان رخ نمی‌دهند. بنابراین درمان طبی فوری امكان پذیر نیست. بیش از دو سوم این بیماران قبل از رسیدن به بیمارستان می‌میرند. اقدامات نجات بخش اطرافیان بیمار باید ظرف مدت 2 تا8 دقیقه اجرا شود. فرد نجات دهنده ابتدا باید مشخص كند كه بیمار نفس می‌كشد یعنی نفس دارد یا خیر؟ اگر بیمار نبض نداشته باشد، ایست قلبی رخ داده است. در این صورت با زدن مشت به ناحیه‌ی جلوی قلب، ممكن است قلب احیاء شود. سپس با خم كردن سر به عقب و بالا آوردن چانه، زبان را از پشت حلق كنار زد. در صورتی كه بیمار هیچ نفسی نداشته باشد تنفس مصنوعی دهان به دهان با استفاده از وسیله‌ای بین دهان بیمار و فرد احیاء كننده شروع می‌شود. دوبار به بیمار تنفس داده شود و اگر مجدداً فاقد نبض بود فشردن خارجی قلب با سرعت 80 تا 100 بار در دقیقه موردنیاز است.

سكته‌ی قلبی یا انفاركتوس

علت اصلی سكته‌ی قلبی كمبود یا نرسیدن اكسیژن و موادغذایی به قسمتی از عضله‌ی قلب در مدت نسبتاً طولانی است. این عارضه نیز به علت وجود اختلال شدید در عروق اكلیلی قلب (10)‌ و نتیجتاً به علت عدم امكان عبور و وصول خون به میزان لازم به عضله‌ی قلب برای مدت نسبتاً طولانی اتفاق می‌افتد. بنابراین وقوع سكته‌ی قلبی به علت برهم خوردن ناگهانی شدید تغذیه‌ی ماهیچه‌ی قلب روی می‌دهد. در بعضی موارد سكته‌ی قلبی در نتیجه‌ی مسدود شدن یكی از عروق اكلیلی ایجاد می‌شود. در سكته‌ی قلبی نارسایی یا اختلال وصول خون به عضله‌ی قلب، نسبت به آنژین صدری طولانی‌تر و شدیدتر است.
بنابر مطالب فوق چون در اثر سكته‌ی قلبی قسمتی از ماهیچه‌ی قلب در طی مدت نسبتاً طولانی از غذا و اكسیژن و انجام تبادلات لازم محروم می‌شود، لذا صدمات وارده به آن بیشتر از آنژین صدری می‌باشد، به طوری كه در سكته‌ی قلبی تعدادی از رشته‌های عضلانی قلب حیات خود را از دست می‌دهند. در بیشتر موارد، قبل از بروز سكته‌ی قلبی ممكن است انسان تحت تأثیر خستگی شدید، بحران‌های روحی، فشارهای ممتد عصبی و یا تحت فشار كارهای جسمانی بیش از حدِ تحمل، قرار گرفته باشد.

عواملی كه مقدمات تولید آنژین صدری و سكته‌ی قلبی را فراهم می‌آورند:

عواملی كه در سطور زیر به ذكر آن‌ها می‌پردازم، اگرچه علت بیماری آنژین صدری و سكته‌ی قلبی نیستند ولی به پیدایش آن‌ها كمك می‌كنند. این عوامل كه در سال‌های اخیر توجه متخصصین به آن‌ها مبذول شده عبارتند از:
-وجود مقدار بیش از حد كلسترول در خون.
-زیاد بودن فشارخون شریانی.
- چاقی و بیش از حد بودن وزن.
-عدم فعالیت‌های جسمانی و نداشتن تحركات روزانه به حد كافی.
-ابتلاء به بیماری دیابت یا قند و اختلال در سوخت و ساز كربوهیدرات‌ها.
-وجود بحران و فشارهای روحی و حالاتی كه باعث ناراحتی‌های فكری و عصبی می‌شوند.
-عادت به استعمال دخانیات و مصرف مشروبات الكلی.
-همان طور كه در سطور بالا ذكر شده است، وجود هریك از عوامل فوق می‌توانند خطر پیدایش بیماری‌های قلب و عروق را افزایش دهند. ولی اگر چند عامل خطر (مثلاً 4-5 عامل) یك جا در یك فرد وجود داشته باشد، خطر بروز بیماری‌های آنژین صدری و سكته‌ی قلبی به مراتب افزایش می‌یابد.
سازمان بهداشت جهانی تحقیقاتی را در زمینه‌ی عوامل بیماری‌زای قلبی، عروقی در كشورهای مختلف انجام داده كه نتیجه‌ی این تحقیقات عوامل زیر را نشان داده است:
1-چربی خون بالا. 2-مصرف دخانیات. 3-فشارخون بالا. 4-قند خون. 5-وزن اضافی. 6-اسید اوریك. شانس سكته‌ی قلبی در شخصی كه 2 یا 3 عامل فوق را دارد، نه تنها دو تا سه برابر معمول افزایش می‌یابد بلكه اضافه شدن هر فاكتور باعث بالا رفتن فزاینده‌ی بیماری می‌شود. افرادی كه سه عامل بیماری‌زا (قند، چربی خون، مصرف دخانیات) را دارند، 10 برابر افرادی كه این فاكتورها را ندارند دچار سكته‌ی قلبی می‌شوند. فاكتورهای بیماری‌زای فوق ناشی از روش زندگی و تغذیه‌ی غلط می‌باشد و قابل اصلاح و كنترل است.
چربی، قند و اسیداوریك را می‌توان به وسیله‌ی تغذیه كنترل كرد.
دخانیات را می‌توان ترك كرد.
كاهش نمك، زندگی سالم و مصرف دارو می‌تواند فشارخون را كنترل كند.
طبق بررسی انجام شده از افراد، علت بروز سكته‌ی قلبی به شرح زیر می‌باشد:
مصرف دخانیات 51%، چاقی و وزن زیاد 123%، استرس 22%، كم تحركی 22%، مصرف چربی جات زیاد 22%، مصرف مشروبات الكلی یا فعالیت زیاد 18%، بیماری قند و بالا بودن فشار خون و عصبانیت 8%.

پی‌نوشت‌ها:

1.Artery
2.Vein
3.Systole
4.systolic Blood pressure
5.Diastole
6.Diastolic Pressure
7.Hypophysin
8.Adrenaline
9.Vasovagal
10.Coronary

منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرةالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.