زبان و بیماری‌های آن

لكنت زبان

لكنت زبان ممكن است از ترس ناگهانی یا شُك ناگهانی یا وحشت یا به علت خود كوچك بینی در برابر افراد و یا دوری از اجتماع، زیاد صحبت نكردن و یا به طور مادرزادی باشد، گاهی به دلایل دیگری نیز ممكن است لكنت ایجاد شود. توصیه می‌شود در هر موردی كه لكنت زبان ایجاد شده فرد نباید در برابر افراد دیگر چه هم سن و سال، چه كوچك‌تر و چه بزرگ‌تر، خود را كوچك شمارد و حتی گاهی اوقات با آن كه دیگران بزرگ‌تر یا رشیدتر یا مسن‌تر یا فهمیده‌تر یا عالم‌تر از او هستند، بدون این كه دست و پای خود را گم كند (هول شود) و كمبودی در خود احساس كند، با شجاعت كامل با آن‌ها روبرو شود تا به لكنت نیفتد و یا از شدت آن كاسته گردد. توصیه‌ی دوم این كه این افراد باید از آفتاب بیشتر استفاده كنند. توصیه سوم این كه از سبزیجات تازه‌ی چیده شده، میوه‌جات، آب میوه مخصوصاً از انگور زرد و كاملاً رسیده، آب سیب درختی، فلفل سبز، لوبیا، خردل، نیمرو با تخم كبوتر، تخم كبوتر با عسل، زرده‌ی تخم مرغ، مغز كله، مغز قلم، سوپ استخوان و خوراكی‌هایی كه طبیعت آن گرم است نیز بیشتر استفاده كنند.
• در صورت مبتلا بودن به عنوان درمان زیره‌ی سبز، زیره‌ی سیاه، آویشن شیرازی و نمك را به اندازه‌ی مساوی بجوشانید و آب صاف كرده‌ی آن را روزی چند مرتبه در دهان غرغره كنید و نگه دارید و بعد بخورید. این كار را تا رسیدن به نتیجه‌ی كامل تكرار نمایید.
• تخم گنجشك و تخم كبوتر را صبح با هم نیمرو كنید و با فلفل سبز یا پیاز بخورید.
• پنجاه گرم مغز تخم زبان گنجشك (لسان الاسافیر) را بسیار نرم بسایید. بعد با نیم كیلو عسل مخلوط كنید و هر صبح، ظهر و شب هر بار یك قاشق شربت خوری از آن بخورید.
• هر روز یك عدد جوز بویای كوچك را در دهان نگه دارید و هنگام خوردن غذا از دهان خارج ساخته، پس از تمام شدن غذا مجدداً آن را در دهان بگیرید.
• عاقرقرها، تخم گشنیز، تخم خرفه و مغز تخم زبان گنجشك را از هركدام 25 گرم مخلوط كرده و نرم بكوبید و با نیم كیلو عسل تركیب كنید. بعد نیم كیلو مویز را بدون ساقه و هسته‌هایش جداگانه بكوبید تا به صورت خمیر درآید. سپس همه را مخلوط كنید و هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یك قاشق شربت خوری از آن میل كنید.
• مقداری آویشن شیرازی را بجوشانید، و آب آن را با عسل مخلوط كنید. هر صبح، ظهر و شب هر بار یك فنجان از آن را بنوشید.
• مغز تخم زبان گنجشك، عاقرقرها، كندر خوراكی و اگیر تركی را از هركدام 10 گرم مخلوط كرده و نرم بسایید. با نیم كیلو مویز بدون ساقه و هسته مجدداً در هم بكوبید و هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه به اندازه‌ی یك فندق از آن را بخورید.
• هلیله‌ی سیاه، پوست هلیله‌ی كابلی، ریوند چینی، آمله‌ی مقشر، مسطكی رومی، كندر خوراكی، ریشه‌ی انجبار، ریشه‌ی اریسا، مخلصه، شاه‌تره، تخم نیلوفر، سنامكی، سه پستان، گل محمدی، زرآوند، مقل ازرق، مرمكی، قدومه، انیسون و صبر زرد از هركدام 20 گرم مخلوط كرده و نرم بسایید. سپس با 500 گرم مویز بدون ساقه و هسته كه قبلاً جداگانه كوبیده‌اید مخلوط كنید و درهم بكوبید. هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه به اندازه‌ی یك فندق از آن را بخورید.
• روزی سه چهار عدد تخم گنجشك را با روغن حیوانی یا روغن دنبه بپزید و بخورید. بعد از آن مقداری عاقرقرها را نرم بسایید و با نبات ساییده شده مخلوط و یك قاشق شربت خوری میل كنید.
• مغز تخم زبان گنجشك، تخم خرفه و تخم گشنیز را مخلوط كرده و بجوشانید. هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یك فنجان از آب صاف كرده‌ی آن را بنوشید.
• زنجبیل، دار فلفل، دارچین، جوز هندی و میخك از هركدام 10 گرم، مصطكی 20 گرم، صبر زرد 5 گرم همه را نرم بسایید و با 150 گرم پودر عصاره‌ی شیرین بیان مخلوط كرده و بعد همه را با 500 گرم عسل تركیب كرده و صبح، ظهر و شب هر مرتبه یك قاشق شربت خوری از آن را میل كنید.

ثقل زبان

ثقل زبان آن است كه در گفتار و كلام وقفه ایجاد شود. برای درمان آن می‌توانید آب جوشانده‌ی گل بنفشه یا شیره‌ی مغز تخم كدو یا روغن بادام شیرین یا لعاب گل ختمی یا شیره‌ی تخم خرفه را بر زبان و سر و گردن و بیخ گوش‌ها مالش دهید و مقداری از آن را در دهان نگه دارید.
• گل نیلوفر یا آب گشنیز یا آب تاج‌ریزی یا روغن بنفشه یا همه‌ی آن‌ها را در شیر حل كنید و هر بار مقداری از آن را در دهان بگیرید.
• از ایارج فیقرا و داروهای مقوی اعصاب استفاده كنید.
• فلفل سیاه، خردل و عاقرقرها را مخلوط كرده و نرم بسایید بعد كمی گرد غوره و نمك و نشادر را با آن‌ها مخلوط كنید و روزی چند مرتبه روی زبان بمالید.
• روزی سه مرتبه پودر آویشن یا پودر خردل یا پودر عاقرقرها یا آب جوشانده‌ی ریشه‌ی كبر یا پودر كندش را بر زبان بمالید.
اگر تكلم خیلی مشكل باشد، فرفیون و كندش را با هم مخلوط كرده و بسایید و شب‌ها مقداری از آن را با آب خمیر كرده و بر پشت گردن ضماد كنید.

ورم زبان

ورم زبان در افراد پر خون و دموی مزاج با سرخی زبان و آب ریزش از دهان و بدی طعم دهان همراه است كه باید به عنوان اولین اقدام حجامت یا خون‌گیری كنند. برای درمان آن نیز می‌توانید چهار عرق خنك بنوشید و با هلیله و ایارج قیقرا بدن را پاكسازی كنید.
• آب كاهوی تازه یا آب كاسنی یا آب تاجریزی یا آب بارهنگ یا آب سماق یا آب كلم یا آب كاكنج یا لعاب كتان یا گلاب یا آب جوشانده‌ی عدس یا آب جوشانده‌ی پوست انار یا آب جوشانده‌ی شیرین بیان یا آب جو پوست كنده را روزی چند مرتبه در دهان نگه دارید و غرغره كنید.
• آب جوشانده‌ی گل بنفشه و بابونه‌ را روزی سه مرتبه بنوشید و هر صبح و شب هر بار یك لیوان آب انار را با سكنجبین مخلوط كرده و بنوشید. غذای‌تان سوپ جو، آش كدو، آش انار و آش سماق باشد.
• چندین مرتبه پنبه‌ای را در گلاب فرو برده و در دهان بگیرید. آب كاهو، آب كاسنی یا عرق كاسنی را روزی سه بار بنوشید.
• كمی كافور را در روغن بنفشه مخلوط كرده و پنبه‌ای را به آن آغشته كنید و در دهان بگیرید.
• آب جوشانده‌ی گل بنفشه یا آب جوشانده‌ی بابونه و یا آب خیار را گه گاهی در دهان غرغره كنید.
اگر عفونت زیاد باشد با مخلوط آب جوشانده‌ی انجیر و تخم مرو و مقداری روغن بنفشه چندین بار در روز دهان شویه كنید.
اگر ورم سخت و دشوار است روزی چند مرتبه آب جوشانده‌ی شنبلیله یا آب انجیر یا لعاب تخم كتان یا آب كاهوی تازه یا آب دم كرده‌ی گل محمدی یا گلاب یا آب جوشانده‌ی پوست انار یا لعاب اسپرزه یا لعاب بِه دانه را در دهان غرغره كنید.

ورم زبان از صفرا:

اگر ورم زبان در اثر غلبه‌ی صفرا باشد باید رفع صفرا شود. ضمناً خوردن آلوی بخارا، آلوچه‌ی براقانی، آش تمرهندی، آب لیمو با شكر مفید می‌باشد.
• برای درمان آن آب كاهوی تازه یا آب كاسنی یا عرق كاسنی را روزی چند مرتبه غرغره كنید و پنبه‌ای را در گلاب آغشته و در دهان بگیرید.
• آب خیار را روزی چند مرتبه در دهان غرغره كنید. و كمی كافور را با روغن بادام شیرین یا روغن بنفشه یا روغن بابونه مخلوط كنید و پنبه‌ای را بر آن آغشته كرده، در دهان بگیرید.

ورم زبان از بلغم:

اگر ورم زبان در اثر غلبه‌ی بلغم ایجاد شده است هر روز گل قند میل كنید. روزی چند مرتبه نیز نعنای ساییده شده یا آب جوشانده‌ی نعنا یا آب نعنای تازه یا عرق نعنا را با عسل مخلوط كرده و در دهان نگه دارید و غرغره كنید.

سنگینی زبان

برای رفع این بیماری باید دارچین، زنجبیل، هلیله‌ی سیاه، شیطرج، فلفل سیاه، بابونه‌ی شیرازی و نخود الوند از هركدام 5 گرم، آمله‌ی مقشر، ثعلب و تخم‌های مغز میوه‌ی كاج از هركدام 10 گرم. همه را نرم بسایید بعد با 20 گرم پودر نارگیل و یك كیلو مویز بی دانه‌ی كوبیده شده و یك كیلو عسل مخلوط كرده و و هر روز صبح، ظهر و شب هر مرتبه یك قاشق شربت خوری از آن را میل كنید.

لك زبان

اگر بر گوشت زبان لك یا لك‌هایی پدید آید كه تقریباً قهوه‌ای رنگ و مانند خون مردگی باشد، برای درمان آن 20 گرم عاقرقرها را نرم بسایید، سپس با 500 گرم عسل مخلوط كرده و هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یك قاشق شربت خوری از آن را میل كنید.
• یك مثقال برات دو سود و مقداری گلسیرین براته را به سطح و جوانب زبان بمالید و آب دهان را بیرون بریزید. یا گلسیرین خالص را با پنبه به سطح و جوانب زبان بمالید.
• عاقرقرها، بسفایج و آویشن شیرازی را به مقدار مساوی مخلوط كرده و بجوشانید و آب آن را صاف كنید و هر صبح، ظهر و شب مقداری بنوشید.
• عاقرقرها را نیم كوب كرده و بجوشانید و در طول روز چند مرتبه مقداری از آب آن را در دهان بگردانید، بعد ببلعید.

بثورات زبان

منظور از بثورات دانه‌هایی است كه در بیماری‌های خونی، قارچی، حساسیت‌ها، بیماری ویروسی و غیره روی زبان خودنمایی می‌كنند كه گاهی نیز باعث سوزش و ناراحتی می‌گردند.
برای درمان آن باید هر بار تخم گشنیز، گل محمدی و عدس از هركدام 10 گرم و ریشه‌ی كاسنی 40 گرم همه را مخلوط كرده، نیم كوب كنید و بجوشانید. آب صاف كرده‌ی آن را با آب برگ تاجریزی تازه و آب برگ شنگ تازه و سركه از هركدام نصف لیوان مخلوط كرده و روزی چند مرتبه هر بار مقداری از آن را در دهان غرغره كنید.
• مسطكی، مازو، گلنار فارسی و پوست خشك انار را نیم كوب كرده و در مقداری آب و مقداری سركه بجوشانید و روزی چند بار هر مرتبه مقداری از آن را در دهان غرغره كنید.
• كلپوره، آویشن شیرازی و گل ختمی سفید را به اندازه‌ی مساوی مخلوط كرده و بجوشانید. روزی چند مرتبه هر بار مقداری از آن را در دهان نگه دارید.

ورم زبان كوچك

اگر زبان كوچك ورم كرده یا دراز شده است و ایجاد مزاحمت می‌كند و باعث حالت تهوع می‌شود، بِه دانه، گل ختمی سفید و اسپرزه را به طور مساوی در مقداری آب جوش بریزید و نگه دارید و روزی چند مرتبه آب آن را در دهان بگیرید و در گلو هم غرغره كنید.
• روزی چند مرتبه آب جوشانده‌ی گزنه را در گلو غرغره كنید و از خوردن فلفل و ادویه‌جات و خوراكی‌هایی كه طبیعت آن گرم است پرهیز كنید و از خوراكی‌هایی كه طبیعت آن خنك است بیشتر استفاده كنید.

سوزش زبان

برای درمان سوزش زبان روزی چند مرتبه، هر بار مقداری لعاب بِه دانه را مدتی در دهان بگیرید، بعد آن را بخورید.

زخم زبان

برای درمان زخم زبان باید پیه آب كرده را روزی سه بار روی آن بمالید و شیر مادر دختردار یا شیر گاو را هم دایم در دهان غرغره كنید و بعد بخورید.

قارچ زبان

گاهی ممكن است روی زبان بثوراتی ایجاد شده و چركین شده باشد و حالت قارچی به خود گیرد و باعث آزار شخص گردد. بهتر است اول بدن را از خلط غالب پاك سازی كنید و بعد حجامت كنید كه در این مورد بسیار مفید خواهد بود.
برای درمان آن هم مقداری میوه‌های كاج را نیم كوب و پس از شستن در آب سرد بجوشانید. آب آن را در طول روز چندین مرتبه در دهان غرغره كنید.
• گل محمدی، عدس، تخم گشنیز، سماق و تاجریزی را مساوی بجوشانید و روزی چند مرتبه و هر بار مقداری از آب آن را در دهان بگردانید.
• روزی چند مرتبه سركه را در دهان بمالید.
• پنج گرم نشادر، 5 گرم نمك و 10 گرم زاج سفید همه را نرم بسایید و با یك لیوان سركه مخلوط و روزی چند مرتبه در دهان مزمزه كنید یا روی قارچ‌های زبان بمالید.
• سی گرم گل محمدی را بجوشانید و آب آن را با یك لیوان آب برگ تاجریزی تازه و یك لیوان آب برگ كاسنی تازه مخلوط و روزی چند بار هر مرتبه مقداری از آن را در دهان بگیرید.
• صندل سفید، نشاسته و عدس بدون پوست (مقشر شده)، سماق، تخم گشنیز، تخم خرفه، سنامكی، گل محمدی، گلنار فارسی، تباشیر هندی و شكر همه را مساوی مخلوط و نرم بسایید و روزی چند مرتبه هر بار مقداری از آن را در دهان بپاشید. پس از كمی صبر كردن بیرون كنید و 15 دقیقه بعد مقداری گلاب و سركه را مخلوط و در دهان غرغره كنید.
• هر صبح، ظهر و شب مقداری پوست هلیله‌ی زرد كوبیده را در آب خیسانده‌ی تمر هندی مخلوط و قبل از غذا بخورید و بعد از هر غذا نیز شربت گل بنفشه بنوشید.
• رب اصل سوسس، نشادر و مرمكی را به طور مساوی مخلوط و بسیار نرم بسایید. روزی سه مرتبه روی قارچ زبان بپاشید و 20 دقیقه بعد از آن، آب توت سیاه یا آب جوشانده‌ی سماق یا آب جوشانده‌ی برگ زیتون و یا آب جوشانده‌ی عدس مقشر شده یا آب جوشانده‌ی گلنار فارسی، گل محمدی و گز مازوج و یا حنا را با گلاب مخلوط و در دهان گرفته و غرغره كنید.
• سماق، تخم گشنیز، عدس مقشر، صندل سرخ، فوفل و برگ حنا را بسایید و با گلاب مخلوط و روزی چند مرتبه در دهان غرغره كنید.
• كتیرا و تباشیر از هركدام 5 گرم، نشاسته 10 گرم و شكر 15 گرم همه را مخلوط كرده، بسایید و روزی چند مرتبه هر بار مقداری از آن را روی قارچ زبان بپاشید.
• تكمه‌های گل محمدی و گل بوددران از هركدام 2 مثقال، جو مقشر شده و برگ مورد از هركدام 20 گرم همه را مخلوط و بجوشانید. هر صبح، ظهر و شب هر بار مقداری از آن را در دهان بگیرید و غرغره كنید.
• گل محمدی، آمله مقشر و پوست هلیله‌ی زرد از هركدام 1 مثقال، مغز ناخنك، گل بومادران، گل بنفشه و برگ مورد از هركدام 2 مثقال مخلوط و نیم كوب كنید. سپس آن را به هفت قسمت تقسیم و هر قسمت را یك روز بجوشانید. آب صاف كرده‌ی آن را چند مرتبه در طول روز در دهان گرفته و غرغره كنید.

شقاق زبان

برای درمان شقاق لسان و یا دریدگی زبان مقداری توت كال را بكوبید و با سركه مخلوط كنید و بر آن ضماد نمایید.
• گاه‌گاهی خیار بزرگی را دو نیم كرده و وسط آن را بر هم بمالید تا كف كند و آن كف را روی زبان بمالید.
• روزی چند مرتبه هر بار مقداری سه پستان و یا دانه‌های اسپرزه را در دهان بگیرید و مزمزه كنید.
• غذاهای ملین بخورید و دایم ماءالشعیر یا آب جوشانده‌ی جو را بنوشید.
منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرةالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.