مترجم: رزیتا ملکی‌زاده
منبع:راسخون
 

کمبود هموگلوبین وضعیتی است که در آن میزان هموگلوبین موجود در خون به پایین‌تر از حد طبیعی خود می‌رسد. این مقاله اطلاعاتی را در اختیارتان قرار می‌دهد که به شما در درک بیشتر درمان این عارضه کمک می‌نمایند.
حتماً با اصطلاح هموگلوبین در طول آزمایش معمول خون برخورد داشته‌اید. پزشک ممکن است به شما اطلاع دهد که دچار کمبود آن شده‌اید. بنابراین سئوال این است که هموگلوبین دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد؟ هموگلوبین در اصل متالوپروتئین حاوی آهن است که اکسیژن را در سلولهای قرمز خون انتقال می‌دهد. اکسیژن مولکول حیات، با کمک هموگلوبین قادر است به تک تک سلوها و نیز بافتهای بدن برسد. هموگلوبین از پروتئینی تحت عنوان هِم (heme) تشکیل شده است که به اتصال مولکول اکسیژن کمک می‌کند. محدوده‌ی طبیعی آن به قرار ذیل است:
• مردان: 8ر13 تا 2ر18 گرم در دسی‌لیتر
• زنان: 1ر12 تا 1ر15 گرم در دسی‌لیتر
• زنان باردار: 11 تا 12 گرم در دسی‌لیتر
• کودکان: 11 تا 16 گرم در دسی‌لیتر
چنانچه سطوح نرمال آن کاهش پیدا کند، نشان دهنده آنمی یا کم خونی فقر آهن یا هموگلوبین است. کمبود آهن در خون موجب بروز کم خونی شده که به نوبه خود موجب کاهش سطوح هموگلوبین در خون می‌شود. این امر مشکلات زیادی را برای سلامت مانند احساس خستگی یا ماندگی و تنگی نفس به همراه دارد. کم خونی به طور کلی یک وضعیت موقت بوده که می‌تواند با افزودن مواد غذایی حاوی آهن بیشتر در رژیم غذایی رفع شود. با این حال، در برخی موارد، کم خونی چنانچه بلافاصله تحت درمان قرار نگیرد، می‌تواند به یک مشکل مزمن و تهدید کننده زندگی تبدیل شود.

علل

علل بسیاری موجب پایین آمدن سطوح هموگلوبین می‌شوند که دلیل اصلی آن کمبود آهن غذایی است. عوارض بسیار دیگری وجود داشته که می‌توانند به کم خونی بیانجامند. زنان باردار، مادران شیرده و یا کودکان در حال رشد همچنین نوجوانان، افزایش در تولید سلولهای قرمز خون را تجربه می‌کنند. این افزایش در تولید سلول خونی، نیاز بدن به آهن را افزایش می‌دهد. چنانچه فردی آهن غذایی کافی را برای بدن تأمین نسازد، می‌تواند به کمبود هموگلوبین منجر شود. کمبود آهن غذایی احتمالاً عامل اصلی کمبود در کودکان است.
افراد مبتلا به مشکلات دستگاه گوارش قادر به جذب آهن از طریق روده کوچک خود نیستند. این اختلال موجب افت قابل توجه در جذب آهن و سطح هموگلوبین در بدن می‌شود. از دست دادن بیش از حد خون ناشی از جراحت، خونریزی گوارشی و یا قاعدگی شدید ممکن است همچنین به این کمبود منجر شود. عوارض دیگری همچون کم خونی سلول داسی شکل، خونریزی در حین زایمان، خونریزی زخم گوارشی نیز می‌تواند به این مشکل بیانجامد. چند مشکل دیگر پزشکی که می‌توانند علل این کمبود باشند عبارتنداز:
• سرطان مثانه
• سرطان کولورکتال
• پولیپ کولون
• خونریزی فتق هیاتال
• سرطان کلیه
• فیبروم رحم

علائم

علائم آن در بعضی افراد می‌تواند بسیار مبهم یا خفیف باشد. گاهی اوقات علائم کم خونی کمبود آهن نشان دهنده وجود یک بیماری نهفته می‌باشد. علائم آن به قرار ذیل است:
• ضعف
• خستگی
• کسالت عمومی
• سرگیجه
• تنگی نفس
• افسردگی
• رنگ پریدگی پوست، ناخن و لثه
• شکنندگی ناخن‌ها
• درد قفسه سینه
• سرد بودن دستها و پاها
• کاهش تمرکز ذهنی
کمبود هموگلوبین در کودکان می‌تواند موجب ایجاد ضعف عصبی، اختلالات رفتاری، عملکرد ضعیف تحصیلی و افزایش خطر بروز مسمومیت شود.

درمان

نخستین گام درمان تغییر در رژیم غذایی است. مواد غذایی مناسب این وضعیت به قرار ذیل می‌باشند:
• سبزیجات برگ سبز همچون کلم بروکلی، اسفناج، برگ شلغم، کلم کولارد، کلم و غیره
• لوبیا لیما (نوعی باقالی)، لوبیا چیتی، لوبیا چشم بلبلی، لوبیا سبز و لوبیا پخته شده کنسروی
• خمیر ترش نان گندم کامل
• ماکارونی، برنج و غلات غنی شده از آهن
• صدف، ماهی ساردین و ماهی آنچووی
• مرغ، اردک، بوقلمون، جگر و غیره
• گوشت گاو و گوسفند
مرحله بعد، درمان توسط استفاده از مکملهای آهن است. پزشک ممکن است قرص آهن یا تونیک را به مدت چند هفته یا چند ماه جهت درمان هموگلوبین پایین تجویز نماید. این مکملهای آهن به افزایش سطوح آهن در خون کمک می‌کنند. با این حال، مکملهای آهن می‌توانند موجب بروز یبوست شوند. شما بایستی این مکملها را با شکم خالی همراه با آب پرتقال مصرف کنید. این کار به جذب بهتر آهن کمک خواهد کرد.
چنانچه آزمایش خون شما سطوح پایین هموگلوبین را نشان داد، پزشک از شما می‌خواهد اقدامات اصلاحی را انجام دهید. سطوح اکسیژن خون به دلیل کمبود هموگلوبین کاهش یافته و موجب خستگی شما در اغلب اوقات می‌شود. در نتیجه اطمینان یابید که همچنین مواد غذایی همچون خرما، اسفناج و غیره را وارد رژیم غذایی خود سازید.