انواع روماتیسم و درمان آن ها

مشکلات مفصل‌ها

یکی از مهم‌ترین مشکلات مفصلی، تغییر و دگرگونی در سطح غضروف، مفصل و هم‌چنین در سطح انتهایی، استخوان مفصلی است که بلافاصله زیر سطح غضروف ایجاد می‌شود. سطح غضروف که در حالت عادی صاف و صیقلی است، در ابتدای بیماری به صورت ناصاف و ناهموار ظاهر می‌شود، سپس این غضروف نازک و سست شده و بعداً تجزیه و مضمحل می‌شود، به طوری که ممکن است کاملاً از بین برود. استخوان خودش ضخیم می‌شود و اندکی فرم و شکلش را تغییر می‌دهد، هم‌چنین تشکیل زایده‌هایی در لبه‌های مفصل می‌دهد و تا حدودی به علت تشکیل این زایده‌های استخوانی است که دست‌های بعضی از افراد مسن، گره‌دار یا ناصاف به نظر می‌رسند. به خصوص در مراحل پیشرفته، پوسته‌ی کپسول مفصلی و پرده‌ی داخلی از آن که مایع مفصلی را ترشح می‌کند، ضخیم شده و اندکی ملتهب می‌شود. موقعی که مفصل دچار آسیب شدید شده است می‌تواند شکل و قالب طبیعی خود را از دست داده و روی رباطات و سایر نسوج مفصل فشار وارد کند و به آن‌ها نیز ‌آسیب رساند. اگر دچار ورم مفصل شده‌اید، ضمن پرهیز از خوردن اسفناج باید کاسنی، تربچه و گل کلم زیاد میل کنید و برای درمان آن نیز می‌توانید بابونه‌ی شیرازی، بابونه‌ی گاو چشم، گل برنجاسب، مرزنجوش، آویشن شیرازی و مغز ناخنک را به نسبت مساوی بجوشانید و آب غلیظ آن را روی ورم بمالید. نرم کردن مفاصل:
اگر می‌خواهید مفاصل نرم شوند، باید پنیر را با روغن زیتون مخلوط کنید و بر آن ضماد گذارید.

انجماد مفصلی:

برای برطرف کردن انجماد مفاصل باید کنجد را بکوبید و در آب بجوشانید و جداگانه نیز مرزنجوش را در آب بپزید، بعد آب کنجد و مرزنجوش را با هم مخلوط کرده و دایم موضع را با آن ماساژ دهید.

التهاب مفصل (ارتریت) و روماتیسم:

استخوان‌ها و مفصل‌ها و عضلات، دستگاه حرکتی بدن را تشکیل می‌دهند و ارتباط آن‌ها با یکدیگر به ما امکان جا به جا شدن را می‌دهد. انواع گوناگون مشکلات به خصوص در سالخوردگی در این دستگاه به وجود می‌آید. اگرچه فقط 3% افراد کمتر از 60 سال به درد یا سفتی مفصل مبتلا می‌شوند اما این رقم در بالاتر از 75 ساله‌ها به 50% افزایش می‌یابد. التهاب مفصل انواع گوناگونی دارد که بعضی خفیف و برخی شدیدند و اگر معالجه نشوند همه‌ی آنها به تدریج بدتر می‌شوند. روماتیسم یک اصطلاح مبهم‌تر است که مفهوم پزشکی دقیق ندارد و عموماً به دردها و ناراحتی‌ها و مشکلات بافت‌های نرم مثل عضله و زردپی گفته می‌شود نه خود مفصل.
التهاب روماتیسمی مفصل تفاوت بسیار با التهاب مفصل و استخوان دارد. علت آن به وجود آمدن التهاب شدید در مفصل‌های Synovial است و در هر سنی، از نوجوانی گرفته تا سالخوردگی رخ می‌دهد که در زنان شایع‌تر است. عمدتاً بین 30 تا 50 سال سن عارض می‌شود که 1 تا 2% جمعیت به آن مبتلا هستند. با این حال کمتر از التهاب مفصل و استخوان که با افزایش سن تا درجه‌ای به همه دست می‌دهد شیوع دارد. درست این است که بیماری روماتیسمی خوانده شود زیرا مفصل درگیر آن نیست بلکه دیگر بخش‌های بدن درگیرند، مثل: پوست، شش و چشم و چون بیماری بسیار پیچیده‌ای است معمولاً تحت نظر متخصصان بیمارستان‌ها درمان می‌شود.
 
التهاب روماتیسمی مفصل جزء گروهی از بیماری‌هاست که بیماری‌های خودایمنی بافت‌های پیوندی نامیده می‌شوند. در این گروه بیماری‌ها سیستم ایمنی بدن بیش از معمول فعالیت دارد و به بافت‌های بدن حمله‌ور می‌شود. چیزی مثل یک ویروس یا سم باید آغازگر آن باشد ولی آن چیز در حال حاضر ناشناس است. پژوهش‌های گسترده برای یافتن آن چیز در دست انجام است، به این امید که آن را بیابیم و درمانش کنیم. اگر چه اکنون درمانی برای آن وجود ندارد ولی با دارو درمانی مؤثر جلو فعالیت بیش از معمول سیستم ایمنی گرفته می‌شود و از پیش روی بیماری جلوگیری به عمل می‌آید.
اگرچه علت این بیماری مشخص نیست، ولی بسیاری از تغییرات حاصل در بافت‌ها شناخته شده‌اند. ولی ما می‌دانیم که جایگاه التهاب Synovium لایه‌ی لغزنده‌ی مفصل زردپی‌هاست. Synovium باد می‌کند و ضخیم می شود و مایع Synovial را بیشتر تولید می‌کند. غضروف‌ها و رباط‌ها و استخوان‌ها آسیب می‌بینند و حفره‌هایی در آن‌ها به وجود می‌آید. در حالات شدید بیماری، التهاب به دیگر بافت‌های خارج از مفصل مثل چشم، پوست و شش نیز سرایت می‌کند.

علامات روماتیسم مفصل

- تعداد زیادی از مفصل‌ها هم زمان درگیر می‌شوند و متورم، گرم و حساسند.
- مفصل‌های کف دست و پا و انگشتان بیشتر درگیر می‌شوند و گاهی مچ دست، مچ پا، زانو، شانه و گردن.
- وقتی التهاب فعال است، تب، بی‌اشتهایی و کاهش وزن به بیمار دست می‌دهد.
- بسیاری از افراد به خاطر کم‌خونی خسته و بدون انرژی می‌شوند.
- صبح‌ها مفصل‌ها سفت می‌شوند و با گذشت روز بهبود می‌یابند، اما این امکان وجود دارد که سفتی مفاصل ساعت‌ها طول بکشد.
خصوصیت این بیماری آن است که غالباً پس از چند هفته یا چند ماه بهبود می‌یابد، ولی بیشتر بیماران به درمان نیاز دارند. اکثراً بیماری پس از مدتی دیگر ظاهر می‌شود و هدف از درمان، عقب انداختن بازگشت است.

تشخیص:

آگاهی از سابقه‌ی بیمار، معاینه‌ی دقیق بدنی و چند آزمون ساده‌ی خون به پزشک کارآزموده امکان تشخیص را می‌دهد. یک آزمون کامل خون نشان خواهد داد که بیمار، مبتلا به کم‌خونی می‌باشد یا نه (که در التهاب روماتیسمی مفصل شایع است)‌ و یک آزمون ته‌نشین شدن گلبول‌های قرمز وجود التهاب را روشن می‌کند. عکس اشعه‌ی X از دست‌ها و پاها بسیار سودمند است.

درمان:

هدف از درمان التهاب روماتیسمی مفصل، تخفیف دادن در علامات مرضی، حفظ قدرت عضلات و حرکات مفصل و حفظ آنها از آسیب بیشتر است تا بیمار به تعادل و زندگی عادی بازگردد.

دارو درمانی:

برای درمان این بیماری داروهای گوناگونی وجود دارند. در درجه‌ی اول ضدالتهاب‌های غیر استروئیدی و مسکن‌ها هستند. این داروها درد و سفتی و تورم را کم می‌کنند، اما مسکن‌ها در صورت لزوم بهتر درد را از بین می‌برند. اگر چه دارو درمانی در کاهش علامات مرضی مؤثر است ولی بر پیشرفت بیماری در دراز مدت اثر ندارد. این کار را گروه دوم از داروها انجام می‌دهند، مانند: متوترکسات، سولفاسالازین، آزاتیوپرین، املاح طلا،‌ مینی سیلامین و هیدروکسی کلروکویین. همه‌ی این‌ها به ضدروماتیسم و تغییردهنده‌ی بیماری معروف هستند. استروییدها چون قدرت ضد التهابی زیادی دارند سودمند واقع می‌شوند و به صورت خوراکی یا تزریق در مفصل‌های پر درد به کار می‌روند.
   

درمان ورم مفصلی:

اگر دچار ورم مفصل شده‌اید، ضمن پرهیز از خوردن اسفناج باید کاسنی، تربچه و گل کلم زیاد میل کنید و برای درمان آن نیز می‌توانید بابونه‌ی شیرازی، بابونه‌ی گاو چشم، گل برنجاسب، مرزنجوش، آویشن شیرازی و مغز ناخنک را به نسبت مساوی بجوشانید و آب غلیظ آن را روی ورم بمالید.
* پوست ریشه‌ی رازیانه، پوست ریشه‌ی کبر، ریشه‌ی کرفس، تخم کرفس، رازیانه، انیسون، نانخواه و سورنجان را به نسبت مساوی بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را با عسل یا نبات شیرین کنید و به مرور بنوشید.
* صبر زرد، زنجبیل، مقل ازرق، دانه‌های اسفند درونج، زرمباد، زنیان و بادیان از هرکدام 5 گرم پوست هلیله‌ی زرد، تخم کرفس، گل بنفشه، گل زوقا، مغز تخم زبان گنجشک و سورنجان از هرکدام 10 گرم، همه را نرم بسایید، بعد مقداری مربای بالنگ را با آن مخلوط کنید و صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک قاشق شربت‌خوری از آن را میل فرمایید.

   

ورم مفاصل همراه با درد:

اگر دچار ورم مفاصل شده‌اید و آن با درد توأم است ضمن پرهیز از خوردن سرکه، ترشی‌جات، ترشک، اسفناج و هندوانه، باید از خوراکی‌هایی که ورم و درد را کاهش می‌دهند بیشتر استفاده کنید، مانند: توت‌فرنگی، لیمو، زنجبیل با آب ترب خام، تخم مرزه و آب جوشانده‌ی ریشه‌ی خشخاش.
برای درمان آن نیز می‌توانید تخم گشنیز، مقل ازرق، جوز هندی، عود، شقاقل و جدوار از هرکدام 5 گرم و سورنجان، زنیان، گل محمدی، پودینه، تخم شوید و تخم شنبلیله از هرکدام 10گرم، همه را نرم بسایید، بعد با 20 گرم کنجد کوبیده شده و مقداری گلاب و سرکه مخلوط کنید و روزی سه بار بر موضع مالش دهید.
* بوزیدان، بومادران و بابونه‌ی شیرازی از هرکدام 20 گرم و بادرنجبویه 30 گرم، همه را نیم کوب کرده و 10 قسمت کنید و هر قسمت از آن را یک روز صبح بجوشانید، بعد آب آن را صاف و شیرین ساخته و بنوشید و تفاله‌ی آن را نیز مجدد بخیسانید و عصر همان روز باز هم بجوشانید، سپس آب آن را صاف و شیرین کرده و بنوشید.
* میخک، زنجبیل، دارچین، سورنجان، خولنجان و جوز هندی را به نسبت مساوی نرم بسایید، بعد در روغن زیتون بریزید و روی آتش ملایم گذاشته و پس از گرم شدن مقداری موم در آن حل کنید و پس از آماده شدن روزی سه مرتبه بر موضع بمالید.
* بیست گرم، برگ جعفری خشک را در نیم لیتر آب جوش 15 دقیقه دم کنید و هر روز سه تا پنج مرتبه و هر بار نیم فنجان از آب آن را بنوشید.
* روغن گل را بر موضع ضماد کنید و مقداری هم بخورید و موضع را خیلی گرم نگه دارید.
* تخم ترب کوبیده شده را بر موضع ضماد کنید.
* پودر زنجبیل را با نفت مخلوط کنید و در ته ظرف آلومینیومی بزرگی بجوشانید تا به شکل مرهم نرمی درآید، بعد بر موضع ضماد کنید.
* مغز گردوی تازه را با شیره‌ی خشخاش نرم کنید و با سرکه مرهم سازید و روی موضع بمالید.
* آرد سبوس برنج، روغن زیتون و سرکه را با هم مخلوط کرده و به صورت مرهم درآورید و بر موضع ضماد کنید.
* تخم مرزه‌ی کوبیده را با کمی آب خمیر کرده و ضماد کنید.
* سوسن زرد تازه یا رُب اصل سوس را بر موضع مالش دهید.
* اسفناج تازه‌ را کوبیده و بر آن ضماد کنید.
* معیه سایله، پیه مرغ، موم، روغن گل را مخلوط کنید و روی آن بمالید.
* مقل ازرق، شهم حنظل، جاوشیر خشک، انزروت، دانه‌های اسفند و اوشق از هرکدام 10 گرم، تخم مورد و پوست هلیله‌ی زرد از هرکدام 20 گرم، سکبینج 30 گرم و عاقرقرها، سنبل‌الطیب و اسطوخدوس هندی از هرکدام 5 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با گل قند عسلی مخلوط کنید تا به صورت خمیری درآید و صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک قاشق چای خوری از آن را میل کنید.

درد مفاصل از رطوبت و بلغم:

برای درمان دردهای مفصلی که در اثر رطوبت و غلبه‌ی بلغم به وجود آمده باشد، باید هندوانه‌ی ابوجهل، صبر زرد و دارچین از هرکدام 10 گرم، زعفران 2 گرم، مصطکی، اسارون، حب بلیسان، سه پستان و قاریقون از هرکدام 20 گرم و افتیمون شامی 30 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با 500 گرم عسل مخلوط کنید و صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را بخورید.

درد مفاصل با تورم و تب و حرارت:

این گونه دردها بیماری‌های حاد و مفصلی را تشکیل می‌دهند که با بررسی آزمایشگاهی و تجویز داروهای مؤثر قابل درمان هستند، ولی می‌توان به عنوان کمک در تسریع بهبودی از داروهای گیاهی نیز به طریق زیر استفاده کرد:
* سه پستان 5 گرم، عناب و گل بنفشه از هرکدام 10 گرم و ریشه‌ی کاسنی 20 گرم، همه را نیم‌کوب کرده و چهار قسمت کنید و هر قسمت را یک روز بجوشانید، بعد 10 گرم ترنجبین و 10 گرم تمرهندی بی‌هسته را با آب آن مخلوط و میل کنید و روز پنچم گل بنفشه و ریشه‌ی کاسنی از هرکدام 10 گرم و تاج‌ریزی، گل محمدی و گل شب بو از هرکدام 5 گرم را بجوشانید، بعد 5 گرم پولک‌های مغز فلوس را ساییده و با آب صاف کرده‌ی آن مخلوط کنید و آن مقدار را سه روز میل کنید و در مدت زمان نیز آرد جو، گل خطمی، گل بنفشه، گل شقایق، برگ شقایق و عدس از هرکدام 10 گرم را نرم بسایید و در روغن گل و سفیده‌ی تخم مرغ خمیر کرده و ضماد کنید، یا اسپرزه، آب کدو، آب خیار، آب گشنیز، آب کاهو و گل همیشه بهار را با کمی کافور مخلوط کرده و ضماد گذارید و یا با محلول جوشانده‌ی آن‌ها محل را شستشو و مالش دهید.
* با آب جوشانده‌ی گل بابونه، شوید، مغز ناخنک، سداب، نعناع، مرزنجوش، ریشه‌ی کبر و جو مرتباً مفصل را بشویید؛ بعد سورنجان را نرم بسایید و با پیه مرغ و مغز ساق گاو مخلوط کنید و با آن موضع را مالش دهید. هم چنین سورنجان، زیره‌ی کرمانی، هلیله‌ی زرد و مقل ازرق را به نسبت مساوی بسایید و صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق چای‌خوری از آن را کفلمه کنید.
*سورنجان 20 گرم و پودینه، دار فلفل و زیره از هرکدام 10 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با کمی عسل مخلوط کنید و صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت‌خوری از آن را میل فرمایید.

درد مفاصل در افراد چاق:

در این مورد باید ریشه‌ی کاسنی، سه پستان، عناب، گل گاوزبان، تاج‌ریزی و شاه‌تره را به نسبت مساوی مخلوط کرده و به مدت سه روز، هر مرتبه مقداری از آن را بجوشانید و آبش را بنوشید و از روز چهارم هر روز صبح ناشتا سورنجان 3 مثقال، مویز بی‌دانه 10 مثقال و پوست هلیله‌ی زرد و پولک‌های مغز فلوس از هرکدام 2 مثقال، همه را بکوبید و با 10 مثقال تمرهندی و داروهای قبلی که زیاد آمده است مخلوط کنید و هر روز مقداری از آن را بجوشانید و آبش را میل کنید و از روز اول که مصرف داروها را شروع می‌کنید، پوست خشخاش، صندل سرخ و سورنجان را نرم بسایید، بعد با گلاب و سرکه مخلوط کنید و روزی سه مرتبه بر موضع بمالید.

درد موضعی از ضعف و بی‌قوگی:

گاهی می‌شود که انسان در حال سلامتی و تندرستی احساس ناراحتی کرده و به هر عضوی از اعضاء خود دست می‌زند، درد و ضعف حس می‌کند، مانند کسی که در اثر ورزش بدنش خسته شده باشد یا کسی که در اثر عرق داشتن بدن خود را باد داده و تخته‌بند شده باشد. در صورتی که نه ورزش کرده و نه خود را در معرض باد قرار داده و نه کارهای فشاردار و زوردار کرده است، ولی به قدری بدن ناراحت و ضعیف است که به خود مشکوک می‌شود.
این نوع حالت هیچ مرض نیست مگر ضعف عمومی بدن و به اصطلاح معروف کم‌بنیگی و بی‌بنیگی و یا به عبارت دیگر کم‌خونی، زیرا خون که کم شد از حرکت شدید خود می‌کاهد و قدرت و توانایی ندارد که با سرعت معمولی از رگ‌های مویی عبور کند، لذا ضعف عمومی در بدن مستولی می‌شود و بدن احساس ناراحتی کرده و گاهی در پشت گوش‌ها یا نوک بینی (دماغ) یا پیشانی عرق می‌کند که می‌گویند عرق بی‌بنیگی می‌باشد. برای جلوگیری از چنین حالت باید متوسل به دارو و اغذیه و اشربه‌ی مقوی شد و همه نوع ویتامین و میوه‌جات سرشار از ویتامین را زیاد مصرف کرد. خوردن آب هویج روزی دو لیوان بسیار مفید است.
* خوردن غذایی که محتویات آن 250 گرم گوشت سفید ران گوسفند نر و 50 گرم لوبیا چیتی (که مملو از ویتامین است) و هم‌چنین مغز پسته، گردو، بادام و فندق از هرکدام 50 گرم باشد، بسیار مؤثر در درمان خواهد بود که بهتر است به جای آب، آن مواد را با گلاب بپزید و به جای زردچوبه در آن به اندازه‌ی 3 نخود زعفران بریزید. پس از پخته شدن و آماده شدن، نصف را ناهار و نصف دیگر آن را شام میل کنید. این عارضه مرتفع خواهد شد.
* هسته‌ی تمرهندی را نرم بسایید و با روغن زیتون مخلوط کرده و در آفتاب گرم یا حمام گرم، به بدن بمالید و بدن را کاملاً ماساژ دهید.
* بادیان، زنیان، زیره‌ی سبز، صبر زرد، صبر سیاه، جوهر آهن، کف دریا، دارفلفل، سورنجان مصری، قولنجان، زنجبیل، دارچین، زیره‌ی سیاه، جوزبویا، جوزهندی، پوست هلیله‌ی زرد، هلیله‌ی سیاه، میخک، عودالصلیب، دل‌دل، مقل‌ازرق، مرک‌باد، مرمکی، زعفران، نبات لاهوری، نبات مصری، چوب عود، عنبر، گل محمدی، گل زرد، کندر، مرزنجوش، مسطکی، دانه‌ی گندم بوداده و سنبل‌الطیب از هرکدام 5 گرم، همه را نرم بسایید، سپس با گلاب خمیر کرده و هم‌وزن همه‌ی آن‌ها عسل مخلوط کنید و حب بسازید و شبی دو حب میل کنید. برای ضعف عمومی بدن بسیار نافع است. هم‌چنین عرق‌النساء، روماتیسم را مرتفع کرده و به بدن نیروی جدید می‌بخشد.
* 10 گرم روغن بادام تلخ و 6 نخود گنه گنه را با هم مخلوط کنید و در حمام به بدن بمالید، به وضع عمومی بدن بسیار کمک کرده و اعصاب را تحریک می‌کند.
* شیرین بیان، بهارنارنج، پونه، اکلیل کوهی، اسطوخدوس، آویشن شیرازی، بابونه، برگ تیول، دارچین، فرنجمشک و مریم نخودی، از هرکدام 30 گرم و هم‌وزن آن‌ها نبات بکوبید و بسیار نرم بسایید و روزی یک قاشق غذاخوری از آن را صبح و شب میل کنید. جهت ضعف عمومی بدن و ناراحتی‌های معده بسیار مؤثر و مفید است.
* شربت بهارنارنج را با عرق بیدمشک مخلوط کرده و تا 40 روز، روزی 2 مرتبه و هر مرتبه یک لیوان از آن را میل کنید و اگر عرق نسترن را هم با گلاب میل کنید نافع است.
*روغن بادام تلخ و گنه گنه را با هم مخلوط کرده و بر بدن بمالید.
* روغن سبز را 3 روز، روزی 4 مثقال به تمام بدن بمالید.
* روغن سبز را در روغن خوراکی حل کرده و به تمام بدن بمالید.
* برگ‌های تازه‌ی درختان کاج را بکوبید و آب آن را بگیرید و به بدن بمالید.
* نخود الوند را به میزان 5 سیر بجوشانید که 5 سیر از آب آن باقی بماند و بر روی آن 5 سیر مغز پسته بریزید و پس از 24 ساعت که مغز پسته در آب نخود خیسانده شد، 5 سیر مغز فندق خشک و 5 سیر نبات را بکوبید و با آن‌ها مخلوط کرده، حب‌هایی درست کنید به اندازه‌ی یک گردو و روزی سه عدد از آن میل کنید.
* هفت سیر آرد گندم را در گلاب خمیر کنید و مقدار 6 نخود زعفران ساییده را با آن خمیر مخلوط و به قدر کافی عسل در آن ممزوج کنید، با روغن زیتون برشته کرده و روزی 8 مثقال از آن را میل فرمایید. ضعف عمومی بدن مرتفع خواهد شد.
* آمله‌ی پررده را روزی 5 دانه با یک قاشق از شربت آن میل کنید.
* جوزبویا و فوفل سرخ و سفید از هرکدام 1 دانه را نرم بسایید سپس 100 گرم پودر نارگیل بر آن افزوده و روزی یک زرده‌ی تخم مرغ را با یک قاشق چای خوری از نرم شده‌ی آن‌ها مخلوط کنید و میل فرمایید.

روماتیسم

اکثر مردم تصور می‌کنند که نشانی و آثار بیماری روماتیسم فقط بر روی مفاصل ظاهر می‌شود، در صورتی که واقعیت امر این است که اولاً درد و ناراحتی در مفاصل دست و پا مُنحصر به بیماری روماتیسم نیست و در اثر بسیاری از بیماری‌های دیگر از جمله نقرس، سل، اسهال خونی، سرخچه، اوریون و غیره نیز ممکن است درد و ضایعه در مفاصل ایجاد شود. ثانیاً در روماتیسم واقعی، ضایعه محدود به مفاصل نبوده بلکه همواره به قلب و عروق و همچنین به سلسله‌ی اعصاب و بعضی اوقات به سایر اعضای بدن نیز شاید صدمه رساند. نتیجه این که اغلب اوقات در مفاصل افراد مبتلا به روماتیسم هیچ‌گونه تغییری دیده نمی‌شود، در صورتی که این بیماری به قلب آن‌ها صدمه وارد می‌سازد.

دوام و بقای جراحات روماتیسمی

به طور کلی حملات روماتیسمی باعث پیدایش تغییرات دایمی در مفاصل نمی‌شوند به این معنی که پس از خاتمه‌ی حمله‌ی روماتیسم، مفاصل هم به حالت اولیه و سلامتی بر می‌گردند، در حالی که تغییرات و ضایعات مهمی را برای مدت‌های خیلی طولانی و یا حتی برای تمام مدت عمر در قلب باقی می‌گذارند. در شوروی گروهی از محققین ثابت کرده‌اند که در اثر حمله‌ی روماتیسمی به طور حتم و بدون استثنا بر عضلات قلب صدمه وارد می‌شود، به این ترتیب که بین دستجات سلول‌های عضلانی قلب، گروه‌های روماتیسمی پیدا می‌شود. علاوه بر آن بافت‌های هم‌بند و بین سلولی قلب متورم می‌شوند و رگ‌های اکلیلی یعنی رگ‌هایی که قلب به وسیله‌ی آن‌ها تغذیه می‌شوند نیز دچار تغییر و دگرگونی می‌گردند و به این ترتیب التهاب روماتیسمی در ماهیچه‌های قلب توسعه می‌یابد. معمولاً در اثر حمله‌ی روماتیسمی علاوه بر ملتهب شدن عضلات قلب، درون شامه‌ی قلب و هم‌چنین دریچه‌های قلب که هم جنس درون شامه و ادامه‌ی آن هستند ملتهب می‌شوند. در بعضی موارد نیز در اثر حمله‌ی روماتیسمی برون شامه یا پرده‌ی خارجی قلب و یا گاهی تمام قسمت‌های قلب دچار التهاب و بیماری می‌شوند.

آثار و علایم حملات روماتیسمی

موقعی که در اثر حمله‌ی روماتیسمی ماهیچه‌ی قلب و یا این که درون شامه‌ی قلب ملتهب می‌شود، شخص مبتلا حتی اگر در حال استراحت باشد دچار تپش سریع قلب و هم‌چنین دچار دردهای زُق زُق و تیر کشیدن درد در ناحیه‌ی قلب می‌شود و این بیمار در اثر کوچک‌ترین کار بدنی دچار تنگی نفس شده و به علت ضعف عمومی خیلی زود خسته می‌شود و غالباً از سردرد و سرگیجه نیز رنج می‌برد. هم زمان با پیدایش نشانی‌های فوق که شامل ضعف و کسالت، تپش سریع قلب و درد در ناحیه‌ی قلب است، حرارت بدن در شب و هم‌چنین در روز اندکی افزایش می‌یابد و به 37/2 تا 37/5 درجه می‌رسد. اگر مبتلا به روماتیسم کهنه و مزمن هستید، باید در مکان‌های گرمسیر زندگی کنید و خود را گرم نگه دارید و از خوراکی‌هایی مانند: لیمو، پرتقال، سیب درختی با پوست، انجیر، انگور زرد و رسیده، سبزیجات تازه، گوجه‌فرنگی، عسل، مربای به و مربای بالنگ بیشتر استفاده کنید گاهی اوقات در اثر حمله‌ی روماتیسم علاوه بر التهاب قلب، مفاصل نیز دچار درد و التهاب می‌شوند، ولی غالباً این بیماری بدون وارد ساختن صدمه به مفاصل به سیر خود ادامه می‌دهد. ناگفته نماند که همواره وجود التهاب در قسمت‌های مختلف قلب را پزشک می‌تواند تشخیص دهد و این در حالی است که بیمار ممکن است متوجه بروز این خطر نشده باشد.

حملات مخفی یا حملات نامحسوس روماتیسم:

بروز التهاب روماتیسمی قلب در عده‌ی زیادی از افراد ممکن است بدون وجود نشانی‌های مشخص یعنی به صورت مخفی و به صورت نامحسوس روی دهد. در این گونه موارد بیمار در اواخر روز احساس خستگی بیش از حد معمول می‌کند و یا بعضی اوقات در ناحیه‌ی قلب احساس درد خفیف و یا احساس تپش سریع می‌کند. علاوه بر آن حرارت بدن این بیماران اندکی بیشتر از حرارت عادی و معمولی می‌باشد. متأسفانه در این حالت عده‌ی زیادی از بیماران متوجه روماتیسم نمی‌شوند و غالباً این نشانی‌ها را به کوفتگی یا گریپ و سرماخوردگی نسبت می‌دهند. به همین جهت حتی ممکن است که به استراحت در بستر نپردازند و به پزشک نیز مراجعه نکنند، در صورتی که این نوع نشانی‌های مختصر و خفیف ممکن است عواقب وخیم و خطرناکی داشته باشند، به خصوص ممکن است به بروز نارسایی و نقص قلبی منجر شوند. باید دانست که در زمان‌های گذشته به علت عدم داروهایی مؤثر بدون استثنا صد در صد افرادی که مبتلا به بیماری روماتیسم می‌شدند گرفتار ضایعه و نقص قلب می‌گردند، اما در حال حاضر به علت اکتشاف داروهای ضدروماتیسم و استفاده‌ی به موقع و صحیح آن‌ها از تعداد افرادی که در اثر روماتیسم مبتلا به نقص قلب و نارسایی آن می‌شوند خیلی کاسته شده است، به طوری که مثلاً آمار یکی از بیمارستان‌ها در کشور شوروی نشان می‌دهد که در حال حاضر نسبت این‌گونه مبتلایان فقط 10% می‌باشد، یعنی از هر 100 نفر که به روماتیسم مبتلا می‌شوند تنها 10 نفر از آن‌ها دچار نارسایی یا نقص قلبی می‌گردند. بدیهی است که این نتیجه‌ی موفقیت‌آمیز و درخشان فقط در پرتو درمان به موقع و صحیح به دست می‌آید.
 
اگر دچار روماتیسم و درد مفاصل شده‌اید باید پرهیز کنید از خوردن گردو، فندق، بادام درختی، بادام زمینی، نخود، لپه، باقلا، لوبیا، لوبیاسبز، عدس، جو، ارزن، ذرت، قارچ، دارچین، زیره، فلفل، خردل، مارچوبه، زعفران، ادویه‌جات، بلوط، نان گرم، کشک، شکلات، چای، قهوه، نوشابه‌های الکلی، سرکه، ترشی‌جات، ترشک، مرغ، خروس، کبوتر، مرغابی، غاز، قرقاول، دل و قلوه، گوشت گوسفند و گاو، تخم مرغ سفت، دنبلان، آبگوشت چرب، غذاهای سرخ کرده، سوسیس، کالباس، کنسرو و سس غلیظ. در مقابل از غذاهایی که ضدروماتیسم هستند باید بیشتر استفاده کنید، مانند: تمشک، موز، خرما، گیلاس، آلبالو، انگورفرنگی، گرمک، طالبی، هلو، زردآلو، گلابی، آلو، توت‌فرنگی، سیب سرخ، آب خربزه با آب انار، انگور زرد و رسیده، آب لیمو، آب پرتقال با آب خربزه، آب پرتقال با خرما، آب هویج (صبح ناشتا)، آب انگور فرنگی سبز با عسل، گوجه‌فرنگی، آب غوره، رب غوره، سیب‌زمینی، قلقاسی (سیب‌زمینی ترشی)، گل کلم، تره فرنگی، پیاز، سیر، ترخون، کرفس، ترب سیاه، عسل، انجیر، شیر، ماست، ماهی، میخک، رازیانه، سوپ سبزی رقیق، گل قند با سکنجبین، آش آب غوره‌ی زیاد، نان با دوغ و گل محمدی، مربای به، مربای بالنگ و آب دم‌کرده‌ی برگ باباآدم.
* برای درمان آن می‌توانید پوست ریشه‌ی کبر، رازیانه، تخم کرفس، پوست ریشه‌ی رازیانه، انیسون، نانخواه، سورنجان و ریشه‌ی کرفس، همه را به نسبت مساوی مخلوط کنید و نیم‌کوب کرده، هر روز یک مشت از آن را بجوشانید و آب آن را صاف و با عسل یا نبات شیرین کرده، آن مقدار را در طول روز به مرور بنوشید.
* جندبیداستر، قاریقون، سکبینج، انقوزه، جاوشیر، اوشق، مرمکی، چدروا، پوست هلیله‌ی زرد، پوست هلیله‌ی کابلی، هلیله‌ی سیاه،‌ ریوند چینی، آمله‌ی مقشر، سنامکی و گل محمدی از هرکدام 1 مثقال را بکوبید، بعد با کمی گلاب به صورت خمیر سفتی درآورید، سپس قرص‌هایی به اندازه‌ی 1 عدد نخود درست کرده و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه 3 عدد از آن را میل کنید.
* نیم مشت جعفری خشک را در نیم لیتر آب بجوشانید و تا گرم است آب آن را بخورید.
* سی گرم مغز تخم زبان گنجشک را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب آن را روزی سه استکان، قبل از هر غذا بنوشید.
* پنجاه گرم پوست شاخه‌ی بیدمشک را در آب جوش 2 دقیقه بجوشانید، بعد 12 دقیقه دم کرده، سپس صاف کنید و قبل از هر غذا یک فنجان از آب آن را بخورید.
* هر 2 ساعت به 2 ساعت مقداری عسل روی یک قطعه تنظیف بمالید و روی آن موضع بگذارید و صبح‌ها ناشتا هم دو قاشق سوپ‌خوری عسل بخورید.
* هر روز صبح ناشتا یک حبه سیر را بجوید و فرو برید و تا بهبودی کامل ادامه دهید.
* اولاً زیاد به حمام بروید، ثانیاً 15 هفته، هر روز صبح ناشتا آب لیموشیرین تازه را با کمی آب مخلوط کرده و میل فرمایید و تا ظهر هیچ چیز دیگری نخورید.
بدین ترتیب: هفته‌ی اول یک لیمو، هفته‌ی دوم دو عدد و تا هفته‌ی هفتم که به هفت عدد برسد و از هفته‌ی هشتم برعکس مصرف کنید تا به یک عدد برسد. در ضمن ممکن است پایین شکم درد بگیرد، اعتنا نکنید، چون علامت بهبودی است و مداوا را تکرار کنید و هر روز سبزی و میوه‌ی زیاد بخورید.
* سی گرم، برگ یا پوست سبز گردو را در یک لیتر آب جوش بریزید و 12 دقیقه دم کنید و قبل از هر غذا یک فنجان از آب صاف کرده‌ی آن را بنوشید.
*بابونه‌ی شیرازی، بابونه‌ی گاو چشم، مرزنجوش، برنجاسف و مغز ناخنک را به نسبت مساوی بجوشانید و آب غلیظ آن را بر موضع درد مالش دهید.
* هر روز دو لیوان آب انگور بخورید، یک لیوان بین صبحانه و ناهار و یک لیوان بین ناهار و شام.
* در حمام پس از شستشو، کمی در وان بنشینید و بعد از بیرون آمدن از وان تفاله‌های انگور را به بدن بمالید و دوباره مدتی بنشینید، بعد خود را بشویید.
* پنجاه گرم برگ انگور فرنگی را در یک لیتر آب جوش دم کنید و هر روز سه فنجان از آب آن را به نوبت بنوشید.
* شصت گرم گل باقلا را در یک لیتر آب بجوشانید و در فاصله‌ی هر دو غذا یک فنجان از آب آن را بنوشید.
* سی گرم ریشه‌ی علف هفت‌بند را بجوشانید و آب آن را دور بریزید و دوباره در یک لیتر آب بجوشانید و پس از 12 دقیقه جوشیدن، 4 گرم عصاره‌ی شیرین بیان کوبیده را با یک عدد پوست لیمو در آن بیندازید و 2 دقیقه بعد بردارید و بگذارید تا خوب سرد شود، بعد روزی سه بار و هر مرتبه نیم فنجان از آب آن را بنوشید و چند ماه ادامه دهید.
* تره فرنگی تازه را دوبار بجوشانید و هر بار آبش را دور بریزید، بعد خود آن را بخورید.
* سی گرم گل‌های خشک تیول را در یک لیتر آب جوش 10 دقیقه دم کنید، بعد آب صاف کرده‌ی آن را با عسل شیرین سازید و روزی سه تا پنج فنجان به نوبت بنوشید.
* صد گرم برگ سوسنبر را در دو لیتر آب جوش بخیسانید، بعد تفاله‌ها را در پارچه‌ای بپیچید و اول محل درد را با آب آن کمپرس کنید، بعد آن پارچه را با محتویاتش روی موضع ناراحت بگذارید.
* برگ‌های تازه‌ی آرتیشو را بکوبید و آبش را بگیرید و هم وزن آن نوشابه‌ی کومبوچا اضافه کنید و هر روز پنج تا شش قاشق غذاخوری از آن را در فاصله‌ی غذاهای روزانه بخورید.
* بیست گرم بنفشه‌ی فرنگی را در نیم لیتر آب سرد، 2 ساعت بخیسانید، بعد 2 دقیقه هم بجوشانید و بعد 10 دقیقه دم کنید و روزی سه فنجان از آب آن را در فاصله‌ی غذاهای اصلی میل کنید.
* پنجاه گرم گل ریش بز را در یک لیتر آب جوش دم کنید و روزی سه فنجان از آب آن را به نوبت بنوشید.
* هر روز صبح ناشتا یک استکان آب پوست لوبیاسبز را بگیرید و بخورید.
*سی گرم برگ و گل سیب‌زمینی را در یک لیتر آب بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را بنوشید.
*پانصد گرم آویشن را در کیسه‌‌ای بریزید، بعد آن را در مقداری آب انداخته و 15 دقیقه بجوشانید، سپس آب آن را با خود کیسه در آب وان حمام که 35 تا 40 درجه گرم است بریزید و 20 دقیقه در آن آب استراحت کنید، و بلافاصله بعد از آن خود را خشک کرده و لباس‌های گرم بپوشید و از حمام خارج شوید و در رختخواب بخوابید و روی خود را هم بپوشانید تا خوب عرق کنید.
* دو یا سه عدد سیب درختی را با پوست چهار قسمت کنید و در یک لیتر آب 15 دقیقه بجوشانید، بعد کمی عصاره‌ی شیرین بیان کوبیده را به آن اضافه کنید، سپس آب آن را صاف کرده و بخورید.
* برگ خشک درخت فندق و برگ خشک درخت گردو را به میزان مساوی با کمی خاکستر سیگار و نمک نرم بسایید و همه را در روغن زیتون بپزید، سپس جاهای دردناک را با آن ماساژ دهید.
* کمی سیر کوبیده را با روغن زیتون مخلوط کرده و به موضع درد مالیده و ماساژ دهید و پس از یک ساعت بشویید، روزی دو یا سه مرتبه این کار را تکرار کرده و هر روز تخم کرفس را مثل چای دم کنید و آبش را بنوشید.
* روزی دو تا سه بار، هر مرتبه برگ کلم را به وسیله‌ته بطری یا وسیله‌ی دیگری بکوبید، سپس روی آتش بگذارید تا پخته شود، بعد روی عضو دردناک قرار دهید و آن را با پارچه‌ی پشمی ببندید.
* سی گرم سیر رنده شده را در یک ربع لیتر الکل 90 درجه به مدت یک و نیم ماه بخیسانید و مدت شش ماه هر روز قبل از ناهار و شام، هر بار شش قطره از این مخلوط کنید و بنوشید.
* شصت گرم ریشه‌ی شنگ را در یک لیتر آب، نیم ساعت بجوشانید و آب آن را صبح ناشتا و بین غذاهای اصلی بخورید.
* فقط یک روز یک قاشق چای‌خوری گل طاووسی را در یک لیوان آب جوش دم کنید و در یک روز سه بار و هر مرتبه یک سوم از آب آن را بنوشید.
* چهل گرم شاه پسند طبی را در یک لیتر آب، 10 دقیقه بجوشانید، بعد آب آن را صاف کنید و بنوشید.
* یک قاشق شربت‌خوری مریم نخودی خشک را در یک لیتر آب جوش دم کنید و روزی چهار فنجان از آب آن را صاف کرده و با عسل شیرین و مصرف کنید.
* بیست و پنج گرم کاکوتی را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب آن را بنوشید.
* سی گرم ریشه و برگ خشک توت‌فرنگی و یا دُم گیلاس را در یک لیتر آب بجوشانید و آب آن را بنوشید.
* مدت 21 روز، هر روز کرفس را قطعه قطعه کرده، بجوشانید و آب جوشانده‌ی آن را بنوشید تا روماتیسم را به کلی ریشه کن کنید.
* هر روز آب جوشانده‌ی ریشه‌ی باباآدم یا آب دم کرده‌ی برگ باباآدم را بنوشید.
* هر روز 20 تا 60گرم بادآورد را در یک لیتر آب بجوشانید سپس آب صاف کرده‌ی آن را شیرین کرده و بنوشید.

درد روماتیسم از رطوبت:

اگر درد روماتیسم در اثر رطوبت باشد، برای تسکین درد باید از عسل، مربای بالنگ، زنجبیل پرورده، روغن زیتون، کمپوت توت، سوپ هویج و جعفری، شوید پلو، آش گل سرخ و خورشت کرفس استفاده کنید.

درد روماتیسم از حرارت خون:

اگر درد روماتیسم در اثر حرارت خون باشد، برای برطرف کردن حرارت خون و برقراری تعادل خون کم کنید، اگر طرف چپ درد می‌کند، از طرف راست و اگر طرف راست درد می‌کند از طرف چپ خون‌گیری کنید، هم‌چنین شربت آب لیمو یا سکنجبین را با آب انار مخلوط کرده و بنوشید.

درد روماتیسم از تنبلی کبد یا کلیه:

اگر درد روماتیسم به علت تنبلی کبد یا کلیه باشد، باید از بعضی خوراکی‌ها بیشتر استفاده کنید، مانند: پرتقال، نارنگی، آب انار، سیب درختی با پوست، انجیر، موز، هویج‌فرنگی، زردک، چغندر، برگ چغندر، آب ترب سیاه، آش شلغم، آش آب غوره، برنج با گشنیز، برنج با زرشک، برنج با سبزی، آش عدس، گشنیز، ترخان کوهی و تره‌ی کوهی.

روماتیسم کهنه و مزمن:

اگر مبتلا به روماتیسم کهنه و مزمن هستید، باید در مکان‌های گرمسیر زندگی کنید و خود را گرم نگه دارید و از خوراکی‌هایی مانند: لیمو، پرتقال، سیب درختی با پوست، انجیر، انگور زرد و رسیده، سبزیجات تازه، گوجه‌فرنگی، عسل، مربای به و مربای بالنگ بیشتر استفاده کنید و برای درمان آن نیز می‌توانید مرک باد، سورنجان، مقل ازرق، قولنجان، تخم ترب، سنبل‌الطیب، پوست نارنج، پوست هلیله‌ی زرد، هلیله‌ی سیاه، سنامکی، انقوزه، هل و پرهای گل محمدی از هرکدام 10 گرم را نرم بسایید، بعد با کمی عسل به صورت خمیر سفتی درآورده و قرص‌هایی به اندازه‌ی 1 عدد نخود درست کنید و صبح، ظهر و شب و هر مرتبه دو عدد از آن‌ها را میل کنید.
*فلفل سیاه، فلفل قرمز، میخک، جوزبویا، نارگیل، زنجبیل، دارچین، هل رسمی، هل قراب، بسبایج و مغز گردوی کهنه از هرکدام به مقدار مساوی را نرم بسایید، بعد نصف آن را با کمی گلاب و زرده‌ی تخم‌مرغ ممزوج کرده، بر بدن مالش دهید و سر تا پا لباس کهنه‌ای بپوشید و بخوابید، صبح در داخل حمام گرمی بروید، ابتدا توسط شخص دیگری چهاربند (مهره‌های پشت) را به وسیله‌ی انگشتان و شصت، محکم مالش داده شود، سپس یک ساعت صبر کنید تا عرق‌ریزی شروع شود. هرچه عرق‌ریزی زیادتر شد، حوصله کنید و او مشغول مالش و ماساژ باشد، پس از 1 ساعت خود را شستشو دهید، سپس کاملاً بدن را خشک کرده، لباس‌های کرکی و پشمی بپوشید و از حمام خارج شوید، تا 15 روز بعد باز بقیه‌ی داروها را به همان قسم عمل کنید. روماتیسم مزمن و کهنه به کلی مرتفع خواهد شد.
* عصاره‌ی ژانسیان (حسن لبه)‌3 گرم، عصاره‌ی بلادن 3گرم، عصاره‌ی ژوسکیام 3 گرم و روغن بم ترانکیل 60 گرم، همه را مخلوط کرده و به موضع درد بمالید. برای درد مفاصل و روماتیسم کهنه و نقرس و عرق‌النساء بسیار نافع است. در هر موقع که می‌خواهید مالش دهید باید شیشه را تکان دهید که اگر ته‌نشین شده و رسوب کرده مجدداً مخلوط شود.
*سالسیلات دو سود و بی‌کربنات دوسود از هرکدام 1 گرم و اورتروپین 30 سانتی برای یک بسته، از این قرار 21 بسته تهیه کرده و روزی 3 بسته در 7 روز میل کنید.
* سیر را بکوبید و سفل آن را به موضع درد بمالید و 1 ساعت بعد بشویید و هر روز تکرار کنید. روماتیسم مزمن را از بین می‌برد.
* مرغ سیاه پیری را بکشید و داخل شکم آن زیره‌ی سیاه و زیره‌ی سبز بریزید و بپزید، روغن و چربی آن را گرفته و به موضع درد چندین بار بمالید و گوشت آن را نیز بخورید.
* چند عدد زنبور زردرنگ را بر سر مفاصل روماتیسمی قرار دهید تا آن موضع را نیش بزنند. روماتیسم مفصلی کهنه مرتفع خواهد شد.
در روماتیسم کهنه باید از خوردن کشک، سرکه و ترشیجات اجتناب کرد، اما برای درمان روماتیسم خوردن مربای به، مربای شقاقل، مربای بالنگ و عسل مصفی بسیار مفید است.

نبودن قدرت حرکت در اثر روماتیسم:

برای درمان آن باید مغز گردوی کهنه را با دانه‌های اسفند روی آتش گذاشته و سرخ کنید، بعد نرم بسایید و با برگ مورد ساییده شده و روغن زیتون مخلوط کنید و در محل گرمی رفته و آن را بر بدن بمالید و بگذارید تا مدت 3 روز روی بدن بماند و بعد بشویید و حداقل هفت مرتبه این عمل را انجام دهید.
پوست درخت چنار را بسوزانید، بعد سوخته‌ی آن را با آب مخلوط کنید و بر بدن بمالید و پس از 30 دقیقه بشویید و پس از خشک کردن، بدن را با روغن زیتون چرب کنید.
منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرةالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم