نویسنده: صمصام صانعی

 

نام علمی:

Operculina turpethum (L.) Silva Manse، نام فرانسه Turbith vegetal و نام انگلیسی آن Indian jalap می‌باشد. نام‌های دیگر آن در کتب طب سنتی، تُربِد، تِربِد، تُربید و تُربُد نامیده شده است.

تیره گیاه:

پیچک صحرایی Convolvulaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است چند ساله با ساقه‌ی پیچنده و بالارونده، برگ‌های آن قلبی شکل و پوشیده از کرک، در انتهای ساقه، گل دهنده و گل‌های آن به رنگ آبی کبود است. ساقه‌ی زیرزمینی گیاه که به سبب صمغ موجود در آن در طب سنتی مسعمل است به شکل قطعات استوانه‌ای شکل به قطر انگشت، ضخیم و به طول 10 الی 12 سانتی‌متر می‌باشد. سطح آن ناصاف دارای پستی و بلندی و یا پیچیده و دارای شیارهای طولی نامنظم است. رنگ قسمت بیرونی ساقه‌ی زیرزمینی، تیره کمی مایل به قرمز و مغز آن پس از شکستن سفید و روشن می‌باشد و سوراخ‌های متعدد کوچکی در مقطع آن دیده می‌شود که پر از ماده‌ی صمغی به شکل قطرات کوچک زرد رنگ است که همان ماده‌ی مسهلی آن می‌باشد. از نظر طعم ساقه‌ی زیرزمینی گیاه بی بو و بی طعم است ولی پس از چندین لحظه طعم تهوع‌آوری پیدا می‌کند. نوع مرغوب تربد مجّوف، سبک و شکننده است، به سهولت سائیده و نرم می‌شود و رنگ داخل آن سفید می‌باشد.

طبیعت تربد:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک می‌باشد.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نواحی کشورهای هندوستان، سیلان، مالزی و برخی از جزایر اقیانوسیه و استرالیا انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در ریشه‌ی تربد:

گلوکوزید تورپتین، صمغ رزینی، مواد جالاپین، تورپتن، جالاپیک اسید، ایپومئیک اسید، تامپی کولیک اسید و والریانیک اسید در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

ریزوم (ساقه‌ی زیرزمینی)

نحوه مصرف:

طبق دستور پزشک

خواص درمانی:

مسهل قوی بلغم و رطوبت‌های رقیق و تسکین دهنده دردهای مفاصل، صفرابر و خارج کننده اخلاط سوخته، مسکن سرفه‌های ناشی از رطوبت معده و مفید برای سیاتیک، آرام‌بخش و تقویت کننده اعصاب می‌باشد. در ضمن برای ناراحتی‌های اعصاب، نقرس، روماتیسم، فلج، کمردرد، سرفه‌های مزمن، تب و مالیخولیا نیز مفید است.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.