معرفی اوشق و خواص درمانی آن

گیاه اوشق گونه‌های مختلفی دارد که از سه گونه آنها صمغ استخراج می‌شود.
در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه اوشق که صمغ به دست آمده از آن خواص دارویی داشته و تجارتی نیز می‌باشد اشاره شده است.

نام علمی گیاه:

Dorema ammoniacum و نام‌های دیگر آن در کتب طب سنتی، اوشک، کندل، کَندال، کِما و شجرة الاوشق می‌باشد.
نام فرانسه صمغ Gomme ammoniaque، نام انگلیسی صمغ Gum ammoniac و نام‌های دیگر صمغ به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، بدرآن، وَشَج، لزاق الذهب، وُشَق، اوشه و وُشا نامیده شده است.

تیره گیاه:

جعفری Umbelliferae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری گیاه:

گیاهی است بوته مانند و چند ساله به ارتفاع حدود 2 متر، ساقه‌های آن باریک و پوشیده از تارهای ریز و پنبه‌ای رنگ و ریشه‌ی گیاه راست، مخروطی شکل و ضخیم است. برگ‌های آن دمبرگدار، نسبتاً بزرگ و دراز و گل‌هایی بسیار کوچک، سفید رنگ، عاری از دمگل و مجتمع در قسمت انتهائی یک محور کوچک و مشترک دارد. میوه‌اش دوفندقه، بیضی شکل و قهوه‌ای رنگ می‌باشد.

مشخصات ظاهری صمغ:

در ساقه و ریشه‌ی گیاه مذکور شیره‌ی شیری رنگی جریان دارد که خود به خود یا بر اثر گزش حشرات، ایجاد خراش تحت عوامل طبیعی و ایجاد شکاف با ابزارهای مخصوص توسط انسان از پوست ساقه و یا از ناحیه‌ی یقه‌ی گیاه مذکور به بیرون ترشح می‌شود و پس از مدتی که در مجاورت هوا قرار گرفت خشک شده و به صورت قطراتی شکننده در می‌آید و رنگ آنها سفیدِ شیری تا قهوه‌ای دارچینی می‌باشد و در بعضی مواقع به گیاه چسبیده یا اینکه بر زمین می‌افتد. چنانچه در مجاورت نور خورشید یا هوای گرم قرار گیرد نرم می‌شود. در ضمن بوی آن معطر و طعمش تند و تلخ است.

طبیعت صمغ:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در آسیا خصوصاً در هند و در ایران بیشتر در بعضی از نواحی استان‌های فارس، اصفهان، قزوین، سمنان، سیستان و بلوچستان و کرمانشاه انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در صمغ گیاه:

گالاکتوز، آرابینوز، رامنوز، گلوکورونیک اسید و یک کتون در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

صمغ (اوشق)

نحوه مصرف:

با دستور پزشک

خواص درمانی صمغ:

محرک، مقوی و انرژی‌زا، خلط‌آور و نرم کننده سینه، گشاد کننده مرضی حباب‌های ریوی و ضد عفونی کننده در موارد زکام، نزله و آسم می‌باشد. در ضمن برای برونشیت‌های مزمن، تنگی نفس و اشخاصی که مبتلا به بزرگ شدن کبد و طحال هستند نیز مفید است.  

تذکر:

استفاده از آن برای خانم‌های باردار و مادران شیرده ممنوع و زیاده‌روی در مصرف آن به سبب باز شدن دهانه‌ی عروق ممکن است تعادل جریان خون را مختل سازد و موجب ایجاد خون در ادرار می‌شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.