معرفی بادام کوهی و خواص درمانی آن

نام علمی درختچه:

Amygdalus Lycioides Spech می‌باشد. نام‌های دیگر بادام کوهی در کتب طب سنتی، بادامک، بیو، ارجن، ارژن، بادامچه، بوخورک، ارجنک، بیف، آقچالی، قره چالی و تنگرس نامیده شده است.

مشخصات ظاهری:

درختچه‌ای است با شاخه‌های جوان و خاردار که رنگ شاخه‌ها قهوه‌ای روشن و پس از مدتی خاکستری رنگ می‌شوند. برگ‌های آن چرمی شکل، باریک و نوک تیز با ابعادی مختلف و میوه‌اش کرکدار، مخملی و ابعاد میوه در گونه‌های مختلف متغیر است.

طبیعت مغز بادام:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

بادام کوهی و خواص درمان آن
خواص بادام کوهی فراوان است. بادام کوهی از درختچه‌ای به نام Amygdalus Lycioides Spech می‌روید و بومی ایران است. این درختچه شاخه‌های جوان و خاردار دارد و رنگ شاخه‌هایش با گذر زمان از قهوه‌ای روشن به خاکستری تبدیل می‌شود. میوه‌های درخت (یعنی بادام کوهی)، مخملی و کرک‌دار است و اندازه میوه، در گونه‌های مختلف متفاوت است.

این درخت، از درخت‌های بسیار قدیمی است که در دامنه‌های زاگرس به دوران چهارم زمین‌شناسی (میوسن) نسبت داده شده است و تا به امروز ارزش خود را حفظ کرده و استفاده‌های زیادی از آن می‌شود.

بادام کوهی، در واقع هم به گروه میوه‌ها و هم به گروه آجیل‌ها تعلق می‌گیرد. از آنجایی که این بادام، به صورت خام مصرف نمی‌شود، بسیاری از مردم با آن آشنایی ندارند. در این نوشتار قصد داریم با خواص بادام کوهی، ویژگی‌ها و خصوصیات آن آشنا شویم.

خواص صمغ بادام کوهی

صمغ بادام کوهی، به زدو یا جدو نیز معروف است. شاید برای‌تان سؤال ایجاد شود که صمغ چیست؟ در فصل گرما، با افزایش فشار و سیلان شیره گیاه، به طور طبیعی صمغ از تنه درخت تراوش می‌شود.

خواص بادام کوهی در این قسمت، خوشبویی آن است که در تهیه مواد خوشبو‌کننده دهان و دندان و در صنایع آرایشی کاربرد دارد.

خواص آن عبارت است از:

• تحریک اشتها
• رفع درد دندان
• جوهر‌سازی
• آهار پارچه
• لیتوگرافی
• کاغذ‌سازی
• چسب

 

خواص برگ‌های بادام کوهی

از برگ‌های این درختچه، برای کاهش تپش قلب و بیماری‌های قلبی استفاده می‌کنند. برگ‌ها باعث برانگیخته شدن تمایلات جنسی و افزاینده اسپرم هستند. در استعمال خارجی نیز از این برگ‌ها، ضماد تهیه می‌کنند که به عنوان مسکن درد گودی کمر می‌باشد.

 

رویش جغرافیایی:

در نواحی معتدل و معتدله سردِ ارتفاعات و دامنه کوه‌ها خصوصاً در استان‌های چهارمحال و بختیاری، کردستان، گلستان، زنجان، البرز و تهران می‌روید.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در بادام کوهی:

آب، انرژی، پروتئین، روغن‌های اشباع نشده، نشاسته، کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم و ویتامین‌های B3, B2, B1 در آن تشخیص داده شده است.  

بخش مورد استفاده:

مغز بادام. در ضمن برگ درختچه نیز خواص دارویی دارد.

نحوه مصرف:

معمولاً مغز بادام کوهی مصرف خوراکی داشته ولی طعم و مزه آن مثل بادام‌های دیگر خوشایند نیست.

خواص بادام کوهی

خواص این بادام، تقریباً همانند سایر بادام‌ها است، ضمن اینکه تنها از مغز بادام استفاده نمی‌شود، بلکه برگ‌ها، ریشه‌ها، ساقه‌ها و صمغ آن، خاصیت‌های ویژه‌ای دارند.

از میوه این درخت، به صورت مستقیم استفاده نمی‌شود چون مزه بسیار تلخی دارد که بیشتر در تهیه روغن یا ضماد کاربرد دارد. اما وقتی در کارخانه‌ها بادام کوهی را شیرین می‌کنند، قابل خوردن است و طرفدارن خود را دارد، به طوری که بسیاری افراد آن را به تخمه ترجیح می‌دهند.

بادام کوهی به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی همچون انرژی، آب، پروتئین، نشاسته، روغن‌های اشباع نشده، کلسیم، پتاسیم، فسفر، آهن و ویتأمین‌های B۳، B۲، B۱ میوه‌ای مقوی محسوب می‌شود.

تنگی نفس، سرفه و ورم‌های سینه و ریه را درمان می‌کند. برای درد کلیه، می‌توانید بادام تلخ را با نشاسته و نعناع ترکیب کرده و استفاده کنید. افرادی که سنگ کلیه دارند نیز می‌توانند از خواص بادام کوهی بهره‌مند شوند، ضمن اینکه این افراد باید بادام کوهی را با شیره انگور میل کنند.

اگر بادام کوهی را آسیاب کنید و با سرکه مخلوط کنید، یک مسکن عالی برای سردردتان تهیه کرده‌اید. البته این مخلوط را می‌توانید دور چشم بمالید و بینایی‌تان را تقویت کنید.

با استفاده کردن از این ضماد روی لکه‌های صورت، می‌توانید لکه‌ها را از بین ببرید، همچنین زخم‌های کهنه، خارش و مخملک را درمان کنید. اگر بادام تلخ را با عسل میل کنید، سلامتی کبد و طحال‌تان را تضمین کرده‌اید. این ترکیب برای افراد دچار به قولنج نیز مؤثر است.

از این بادام، خمیری تهیه می‌کنند که بوی بد پا و زیر بغل را از بین می‌برد و اگزما را درمان می‌کند. خاصیت ضد سرطانی یکی از خواص بادام کوهی است که مورد بررسی قرار گرفته شده اما تا به حال قطعی نشده است.

خواص درمانی:

تقریباً خواص مغز بادام کوهی با مغز بادام‌های دیگر مشابه است. دم کرده برگ‌ها باعث برانگیخته شدن تمایلات جنسی، افزاینده اسپرم، ضد طپش قلب و مفید برای بیماری‌های قلبی می‌باشد. در استعمال خارجی استفاده از برگ‌ها به صورت ضماد مسکن درد گودی کمر می‌باشد.
 

نتیجه‌گیری

در این نوشتار با خواص بادام کوهی آشنا شدید. همانطور که می‌دانید، مزیت این بادام نسبت به سایر بادام‌ها این است که از همه قسمت‌های درختچه این بادام می‌توانید استفاده کنید که خواص زیادی هم دارد. حتی از ساقه این گیاه هم در صنایع دستی استفاده می‌شود.

اما نکته قابل توجه این است که بادام کوهی خام و تلخ را نخورید و سعی کنید خودتان آن را شیرین کرده و میل کنید یا فرآوری شده آن را خریداری کنید.


منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.
نویسنده: صمصام صانعی