معرفی باریجه یا قاصنی و خواص درمانی آن

باریجه صمغ رزینی است که از گیاهی با نام علمی و مشخصات زیر گرفته می‌شود.

نام علمی:

Ferula galbaniflua Boiss. Et Buhs، نام فرانسه و انگلیسی باریجه Galbanum و نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، باریجه، بالیجه، بالنبو، قنه، بارزَد، قاسی و قاصنی نامیده شده است.

تیره گیاه:

جعفری Umbelliferae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری گیاه:

گیاهی است پایا با ساقه‌ای ضخیم به ارتفاع 80 سانتی‌متر گاهی موارد بیشتر، رویش برگ‌ها در قاعده‌ی ساقه، برگ‌ها به رنگ سبز مایل به خاکستری و پوشیده از تارهای ریز و کوتاه و پهنک برگ‌ها منقسم به قطعاتی است که بر اثر چند بار تقسیم شدن به صورت قطعات باریک و فشرده به هم درآمده است. در طول ساقه، گل دهنده و گل‌های آن زرد رنگ و مجتمع به صورت خوشه‌های مرکب متعددی می‌باشند. میوه‌اش بیضوی، دراز و دارای کناره‌ای باریکتر از نصف قسمت محتوی دانه است.  

مشخصات ظاهری باریجه:

باریجه دو نوع متفاوت دارد اشکی و توده مانند. نوع اشکی آن بر اثر گزش حشرات و یا پیدایش خراش به طور طبیعی از قاعده ساقه و برگ گیاه مذکور به خارج ترشح می‌شود و نوع توده مانند که همان نوع تجارتی و صادراتی آن می‌باشد به این روش به دست می‌آید که ابتدا خاک قسمت قاعده‌ی ساقه را از دور گیاه عقب زده و سپس در 3 سانتی‌متری ناحیه‌ی یقه شکاف ایجاد می‌کنند که به سرعت شیره‌ای از محل شکاف خارج شده و سفت می‌شود. پس از چند روز شیره سفت شده را از گیاه جدا کرده و به خارج از کشور صادر می‌کنند. در ضمن مقداری از آن هم در طب سنتی استفاده می‌شود.

مشخصات ظاهری باریجه اشکی:

نوع اشکی آن به رنگ سفید مایل به زرد یا زرد مایل به سبز و یا مایل به قرمز و به ابعاد یک نخود معمولی می‌باشد و چنانچه شکسته شود تکه تکه و به مرور زمان شکننده و پس از مدتی به صورت گرد در می‌آید.

مشخصات ظاهری باریجه توده‌ای:

نوع توده‌ای باریجه که از قطعات نامنظم و خمیری شکل تشکیل شده به صورت قطعاتی به ابعاد مختلف در بازار و طب سنتی عرضه می‌شود. در ضمن رنگ آن متفاوت، غالباً مایل به سبز، سبز قهوه‌ای، سبز مایل به زرد و یا تیره است. باریجه‌ی توده‌ای بوی قوی و طعم گس، تلخ، معطر، گزنده و ناپسند دارد.

طبیعت باریجه (قاصنی):

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن خیلی گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

اغلب در آسیای مرکزی، افغانستان و در ایران بیشتر در استان‌های خراسان، همدان، فارس، قزوین، زنجان، تهران، اراک و مازندران انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در صمغ باریجه:

رزین، اسانس و غیره در آن تشخیص داده شده است.

نحوه مصرف:

معمولاً صمغ باریجه را ابتدا در آب گرم حل کرده تا باز شود سپس قسمت‌های شفاف آن که روی آب جمع می‌شود را برداشته و از آن استفاده می‌کنند.

خواص درمانی باریجه (قاضنی):

ضدعفونی کننده و تقویت کننده معده، ضد باکتری و ضد خیز عمومی بدن، محرک و شیرافزا، برطرف کننده یبوست و ضد اسپاسم، ضد نفخ و مسکن دردهای شکم، ضد قولنج و انرژی‌زا، آنتی‌بیوتیک و قاعده‌آور، تقویت کننده عمومی بدن و رحم و برطرف کننده تنگی نفس و آسم، ضد سرفه و نرم کننده سینه، خارج کننده سنگ کلیه و مثانه و بازکننده لوله‌های تنفسی می‌باشد. در ضمن برای تشنج، نزله، بیماری‌های عصبی، درد معده، برونشیت مزمن، سوزش ادرار و درد و سوزش بواسیر نیز مفید است. امروزه باریجه کمتر مصارف داخلی داشته و بیشتر مصارف صنعتی دارد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.