معرفی بوزیدان یا ریشه‌ی گیاه پنیربند خواب‌آور و خواص درمانی آن

بوزیدان یکی از نام‌هایی است که بیشتر مقرون به صحت است و به ریشه‌ی گیاه پنیربند خواب‌آور داده‌اند.

نام علمی:

Withania somnifera (L.) Dun. و نام انگلیسی گیاه Withania می‌باشد. نام‌های دیگر ریشه‌ی گیاه به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی بوزیدان، سم الفار و شکران نامیده شده است.

تیره گیاه:

سیب زمینی Solanaceae

نوع گیاه:

درختچه

مشخصات ظاهری:

درختچه‌ای است به ارتفاع حدود دو متر با شاخه‌های ایستاده و گاهی خمیده، زیکزاکی و پوشیده از کرک‌های پولکی سفید و برگ‌های آن تخم مرغی شکل، سرنیزه‌ای، پهن، نوک تیز با دمبرگ و با قاعده باریک می‌باشند. گل‌های آن زرد و میوه‌اش سته و زرد رنگ که پس از خشک شدن سیاه می‌شود. میوه در داخل کاسه‌ی چسبناکی مخفی می‌باشد و تخم‌های آن داخل میوه قرار دارد.

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در نواحی گرم برخی از کشورهای آفریقایی، اروپایی، خاورمیانه، جزایر قناری و در ایران بیشتر در استان‌های فارس، بوشهر، کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان یافت می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در قسمت‌های مختلف درختچه:

آلکالوئیدها، سمنیفرین، سمنین، ویتانین، میتانانین، ویتانانین، نیکوتین، ایزوپلتیرین، کاسکوهیگرین، آناهیگرین، انافرین، رزین، ویتانی اول، سمنینال، روغن فرار، مواد رنگی، اسید ویتانیک کومارین، ویتافرین و فیتوسترول در آنها تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

ریشه. در ضمن برگ، میوه و پوست درختچه نیز خواص دارویی دارند.

نحوه مصرف ریشه:

معمولاً به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی:

ضد التهاب و آنتی بیوتیک، آنتی اکسیدان و ضد تومورهای سرطانی، ضد اسپاسم و تقویت کننده قوه باه، شیرافزا و منعقدکننده شیر، کاهنده ضربان قلب و محافظت کننده کبد، پاک کننده معده و ضد قارچ، ضد تب و خارج کننده سموم بدن، کاهنده فشار خون و تقویت کننده حافظه، مسکن اعصاب و خواب‌آور، مخدر و بازکننده انسداد مجاری عروقی می‌باشد. در ضمن برای دردهای مفاصل و نقرس، روماتیسم، سل ریوی، ضعف در اشخاص پیر و سالخورده و لاغری مفرط نیز مفید است.
تذکر:
زیاده‌روی در مصرف آن برای بیضه‌ها مضر و باعث سقط جنین می‌شود. مصرف این گیاه باید با احتیاط و در حد مجاز زیر نظر پزشک تجویز شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.