خوانسار؛ شهر طلبگی

1. «خوانسار» زمینه‌ی آن را دارد که در زمره‌ی یکی از شهرهای فرهنگی و مذهبی راهبردی کشور قرار بگیرد. این شهر به واسطه‌ی برخی مزیت‌های جغرافیایی، فرهنگی، جمعیتی و حوزوی، قابلیت تبدیل شدن به شهری حوزوی و طلبگی را دارد. «شهر طلبگی» معادلِ حوزوی شهرِ دانشجویی است. «شهر دانشجویی» به شهری اطلاق می‌شود که وجه بارزفرهنگی و جمعیتی آن، حضور انبوه دانشجویان غیربومی است که علاوه بر دانشجویان محلی شهر در آنجا سکنی گزیده‌اند؛ مثلاً طی دو دهه‌ی اخیر، بومهن در استان تهران به دلیل داشتن یکی از واحدهای بسیار بزرگ دانشگاه آزاد و پذیرش تعداد فراوانی دانشجو از شهر تهران، به شهر دانشگاهی تمام عیاری تبدیل شده است. این رویداد، نه تنها نظامات اجتماعی فرهنگی، بلکه حتی نظام اقتصادی شهر را تحت تأثیر قرار داده است. بخش قابل توجهی از اهالی بومی بومهن ترجیح داده‌اند به سوی اشتغالاتی حرکت کنند که درآمد آن از ناحیه تعامل اقتصادی با دانشجویان مهاجر است؛ چنانچه تدارک خانه‌های کوچک برای اجاره دادن به دانشجویان به یکی از راه‌های پایای تأمین منافع اقتصادی تبدیل شده است. همچنین، رونق درآمدهای ناشی از حمل و نقل دانشجویان بسیاری از اهالی را به سوی شغل مسافرکشی کشانده است. بزرگ‌ترین چالش آینده‌ی شهر خوانسار رشد منفی جمعیت آن است. این شهر که به لحاظ میراث تاریخی و فرهنگی، از فربه‌ترین بوم زیست‌های فرهنگی کشور است. به دلیل کاهش روزافزون جمعیت، به مرور در حال پیر شدن جمعیت و تضعیف هویت است؛ و این در حالی است که روند مهاجرت خوانساری‌های ساکن به سوی بیرون از آن همچنان ادامه دارد. 2. خوانسار، به لحاظ وضعیت راه و ترانزیت، به نسبت سایر شهرهای هم‌جوارش در استان اصفهان، کمتر در دسترس است و به نوعی در حاشیه مانده محسوب می‌شود.
وضعیت جغرافیایی خوانسار که شهری در میانه‌ی کوهستان را تداعی می‌کند، به غلظت در حاشیه‌ماندگی آن افزوده است. این واقعیت باعث می‌شود وضعیت فرهنگی هنجاری شهر نسبتاً دست نخورده و سنتی بماند و بنابراین، آرامشی فوق العاده کم نظیر و روستایی را برای این شهر فراهم کند. آرامش و طمأنینه‌ی موجود در خوانسار در کمتر شهر مهم و معروفی مثل آن محسوس و تجربه کردنی است.
3. خوانسار، شهر به غایت کم جمعیتی است. کمبود جمعیت که بعضاً به رشد منفی آن نیز تنه می‌زند، هم نتیجه‌ی در حاشیه ماندگی جغرافیایی و هم پیامد مهاجرت پی در پی بسیاری از جوانان و خانواده‌های این شهر به پایتخت است. بدنه‌ی غالب چند صنف اقتصادی مهم کشور را خوانساری‌ها تشکیل می‌دهند. این موقعیت اقتصادی برتر منجر شده که به تدریج، بسیاری از خوانساری‌های ساکن خوانسار، با تشویق همشری‌های پایتخت‌نشین خود، این شهر را به مقصد تهران ترک کنند. در تابستان که مهاجران برای استراحت در طبیعت مصفای آن و نیز صله‌ی رحم به خوانسار برمی‌گردند، جمعیت شهر حداقل دو برابر فصول دیگر سال است. تعداد مدارس خوانسار بیش از انگشتان یک دست نیست و جالب اینکه کم بودن تراکم جمعیتی، خوانسار را به یکی از معدود شهرهای بدون ترافیک ایران تبدیل کرده است؛ برسر چهار راه‌های این شهر حتی یک چراغ قرمز وجود ندارد.
4. خوانسار، یکی از طبیعت‌های شهری بسیار زیبای ایران به شمار می‌رود. این شهر در دامنه‌ی سرسبز و پر از چشمه سار کوهستان نه چندان بزرگی شکل گرفته است. تعداد فراوانی از چشمه‌های طبیعی آب معدنی و جوی‌های شفاف آب کوهستان در نقاط مختلف و محله‌های گوناگون آن همچنان جوشان و زنده است. طبیعت شهری خوانسار، در تاریخ نیم قرن اخیرش، همچنان دست نخورده و بکر نشان می‌دهد. جغرافیای طبیعی خوانسار شبیه جغرافیای طبیعی شمیرانات تهران در سال‌های پیش از دهه‌ی 40 شمسی است. این طبیعت سرسبز، پرآب، عسل‌خیز و در عین حال کوهستانی، خوانسار را به یکی از شهرهای بسیار مصفای ایران تبدیل کرده است.
5. خوانسار، شهری به غایت مذهبی است. این شهر فارغ از سابقه‌ی تاریخی آن که به شخصیت و حیثیت برخی از علمای شیعه‌ی بسیار بزرگ خوانساری گره خورده است، از سابقه‌ای طولانی در داشتن حوزه‌های علمیه‌ی فعال و استعداد خیز و نیز مساجد کهن برخوردار است. خوانسار علاوه بر سابقه‌ی مذهبی سترگش، هم‌اکنون نیز صورت بندی مذهبی مقبولی دارد.
6. خوانسار یکی از شهرهای حوزوی ایران است که با وجود جمعیت اندک 15 هزار نفری، سه حوزه علمیه‌ی کهن و زنده دارد. حوزه‌ی علمیه «مرحوم آیت الله ابن الرضا» (1)، که در زمان خود از بزرگ‌ترین علمای شیعه بود، یکی از حوزه‌های علمیه‌ی صاحب سبک و اعتبار در مجموعه حوزه‌های علمیه‌ی کشور به شمار می‌آید.
7. بزرگ‌ترین چالش آینده‌ی شهر خوانسار رشد منفی جمعیت آن است. این شهر که به لحاظ میراث تاریخی و فرهنگی، از فربه‌ترین بوم زیست‌های فرهنگی کشور است. به دلیل کاهش روزافزون جمعیت، به مرور در حال پیر شدن جمعیت و تضعیف هویت است؛ و این در حالی است که روند مهاجرت خوانساری‌های ساکن به سوی بیرون از آن همچنان ادامه دارد. در این اوضاع، رمز پایایی و پویایی این شهر، پذیرش مهاجر متناسب است. با توجه به وضعیت فرهنگی، مذهبی، سنتی و حوزوی این شهر، چه جمعیتی با کیفیت‌تر و همگن‌تر از طلاب علاقه‌مند به تحصیلات و مطالعات حوزوی و علوم اسلامی؟
8. یکی از چالش‌های هماره‌ی شورای عالی مدیریت حوزه‌ی علمیه‌ی قم در مدیریت حوزه‌های علمیه‌ی شهرستان‌ها، پراکندگی نامنظم بسیاری از آن‌ها در سطح کشور، بدون کیفیت‌های لازم آموزشی و پژوهشی است. بسیاری از حوزه‌های علمیه‌ی شهرستان‌ها و شهرهای کوچک که حداکثر چند پایه‌ی محدود و کم کیفیت از تحصیلات حوزوی را ارائه می‌کنند، عملاً فقط عنوان حوزه‌ی علمیه را یدک می‌کشند. عمده‌ی طلّاب برآمده از آن‌ها به دلیل قرار نگرفتن در دیسیپلین‌های تعلیمی و تهذیبی استاندارد و روان نکردن دروس پایه و از همه مهمتر، عدم تجربه‌ی فضای معنوی در خوریک مدرسه علمیه، قدم‌های اولیه آموزشی و پرورشی را ناقص و سست برمی دارند. از طرف دیگر، ظرفیت حوزه‌ی علمیه‌ی قم به دلیل تراکم روبه رشد طلاب سطوح عالی و طلاب خارجی و مؤسسه‌های گوناگون مذهبی و حوزوی، کمتر یارای پذیرش طلاب پایه‌های اول تا ششم است. در این اوضاع، خوانسار از این زمینه برخوردار است که به یکی از کانون‌های ملی تجمیع و تحصیل و تهذیب طلاب نوجوان در پایه‌های مقدماتی اول تا ششم تبدیل شود. بدیهی است که قرابت جغرافیایی نسبی خوانسار به شهر قم، تبدیل شدن خوانسار به کانون ملی تحصیل استاندارد مقدمات را تسهیل خواهد کرد.

پی‌نوشت‌ها:

1. هم دوره‌ی امام خمینی و آیت‌الله گلپایگانی و آیت الله اراکی.

منبع مقاله :
جعفری، علی؛ (1396)، فرهنگ ایده‌پردازی و ایده‌پردازی فرهنگی، اصفهان: نشر آرما، چاپ دوم.