معرفی به و خواص درمانی آن

نام علمی:

Cydonia oblonga Mill.، نام فرانسه درخت Cognassier، نام فرانسه میوه (به) Coing، نام انگلیسی درخت Quince و نام انگلیسی میوه Quince می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و محلی، به، آبرود، سَفَرجَل و شال به نامیده شده است.

تیره گیاه:

گل سرخ Rosaceae

نوع گیاه:

درخت یا درختچه

مشخصات ظاهری:

درختی است به ارتفاع حدود 6 متر و رنگ پوست تنه و ساقه‌ی آن قهوه‌ای تیره می‌باشد. برگ‌های آن متناوب، ساده، صاف، بیضوی با کناره‌ی ناهموار، پوشیده از تار و به رنگ مایل به خاکستری می‌باشند. جوانه‌های درخت پرزدار و کرکدار و گل‌هایش درشت، منفرد، سفیدرنگ و در مواردی صورتی هستند. میوه‌ی رسیده درخت (به) زرد رنگ، مطبوع، کرکدار، کروی شکل و درشت است. قسمت مرکزی میوه تشکیل شده از 5 توده به هم چسبیده و در هر توده به هم چسبیده چند دانه‌ی لعابدار (به‌دانه) وجود دارد.  

طبیعت میوه:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و تر است.

رویش جغرافیایی:

در نواحی معتدل اغلب کشورها و در ایران به صورت پرورشی در بیشتر نواحی معتدل کاشته می‌شود و به حالت وحشی نیز در نواحی جنگلی استان‌های شمالی انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در به:

آب، مواد قندی، کربوهیدرات‌ها، خاکستر، کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم، تیامین، رایبوفلاوین، نیاسین، سدیم، مواد نشاسته‌ای، ویتامین ث و ویتامین‌های B3, B2, B1, A در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

میوه و دانه (به‌دانه). در ضمن برگ، گل و پوست درخت نیز خواص دارویی دارند.

نحوه مصرف:

میوه به صورت خام یا پخته مصرف خوراکی داشته و در صنایع غذائی نیز مصارف مختلفی دارد (به صورت کمپوت، ژله، شربت، مربا، شیره‌ی رقیق شده و...).

خواص درمانی به:

فعال کننده معده و روده‌ها و تقویت کننده اعصاب و قوای مغزی، مقوی قلب و نرم کننده سینه، ضد افسردگی و آرام کننده، دفع کننده اخلاط خونی و تحلیل برنده ورم حاد روده‌ها، باز کننده گرفتگی صدا و مولد کالری، انرژی‌زا و اشتهاآور، کاهنده ترشحات بزاق و رشد دهنده جنین، تقویت کننده اعمال دستگاه هضم و جلوگیری کننده از پیری زودرس، تقویت کننده رحم و بندآورنده استفراغ می‌باشد. در ضمن برای خاک‌خوری، سل ریوی، وسواس و خونروی‌های بواسیری و رحمی نیز مفید است. استفاده از جوشانده‌ی خلال خشک شده به، به صورت غرغره از بین برنده درد و التهابات گلو می‌باشد. خلال میوه‌ی به، به صورت جوشانده بندآورنده اسهال‌های ساده و خونی است. در استعمال خارجی ریختن چند قطره آب به در مهبل، برطرف کننده ترشحات مهبلی، التیام‌بخش جراحات مجرای ادراری و رفع کننده سوزش آن می‌باشد لازم به تذکر است که باید بهداشت رعایت شود. خوردن میوه‌ی بِه به صورت خام توصیه نمی‌شود و بهتر است به صورت مربا یا فرآورده‌های مختلف دیگر استفاده شود یک عدد بِه را به صورت خلال درآورده و در یک لیتر آب بجوشانید تا آب آن به نصف تقلیل یابد محلول مذکور به صورت تزریقات مهبلی برای افتادگی رحم و به صورت تنقیه برای افتادگی رکتوم (آخرین قسمت روده‌ی بزرگ) می‌تواند مؤثر باشد. پرزِ روی پوست میوه‌ی به نیز بسیار قابض و برای حلق و صدا مضر است.

تذکر:

خوردن میوه‌ی بِه به صورت خام توصیه نمی‌شود و بهتر است به صورت مربا یا فرآورده‌های مختلف دیگر استفاده شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.