تأسیس خانه‌های فرهنگ برای اطرافیان معتادان

1.«ستاد مبارزه با مواد مخدر» غیر از مبارزه با قاچاق مواد مخدر وظایف مهمی در حوزه‌های پیشگیری از مصرف مواد و نیز جلوگیری از افزایش دامنه‌‌ی معتادان دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد افراد دارای ارتباط زیاد با معتاد، خصوصاً آن‌ها که در معرض روابط خانوادگی با او قرار دارند، بسیار بیش از دیگران در معرض ابتلا به مصرف موادمخدر و اعتیاد قرار دارند.
2. برنامه‌های مشاوره‌ای کنونی و نیز طرح‌های در دست اجرایی که با هدف پیشگیری از ابتلای نزدیکان معتاد عملیاتی می‌شود، به رغم سابقه‌‌ی نسبتاً طولانی و نیز دغدغه‌‌ی مسئولان و مشاوران، نتایج مورد انتظار را در پی نداشته است. سرعت ابتلای افراد دارای روابط نزدیک و خانوادگی با معتادان به اعتیاد همچنان زیاد است و جمعیت عمده‌ای از معتادان موجود همان کسانی هستند که از اطرافیان یا خانواده‌‌ی معتادان به شمار می‌آیند. خانواده و اطرافیان معتاد هم اولین و هم مهم‌ترین سنگری هستند که با مقاومت بهداشتی، فرهنگی و اجتماعی در قبال اعتیاد، خواهند توانست از تسری و توسعه‌‌ی این بلای خانمان‌سوز به دیگر حیطه‌های اجتماعی و خانوادگی جلوگیری کنند. بدین منظور لازم است که تمهیداتی بیش از پیش برای ارتقا و توانمندسازی اطرافیان معتادان صورت گیرد و پای ایده‌های پیشگیرانه‌‌ی جدیدتری به این عرصه باز شود.
3. طرح پیش‌رو تلاش دارد ضمن ارتقای کلیشه‌های توانمندسازی خانواده‌‌ی معتاد، الگوی کاملتری را پیشنهاد کند. الگوی سنتی مشاوره و راهنمایی، مبتنی بر تماس تلفنی یا مراجعه‌‌ی حضوری فرد در معرض اعتیاد به مراکز مشاوره یا پیشگیری است؛ الگوی جدید اما فعال‌تر از گذشته به دنبال تغییرات عملی در سبک زندگی و ارتباطی اطرافیان معتاد است. بدین ترتیب که در هر شهر یا منطقه‌‌ی شهری که به لحاظ تعدد معتادان و ضریب نفوذ اعتیاد در مرحله‌‌ی خطر و آسیب قرار دارد، باشگاهی برای ارتباط، هم‌افزایی، تفریح و سرگرمی، گذران اوقات فراغت، دردودل، گفت‌وگو، همدلی و تلطیف معنوی اطرافیان معتادان اعم از فرزندان یا همسران دایر می‌شود. فعالیت این باشگاه‌ها به لحاظ تفاوت جنسیتی اطرافیان معتادان می‌تواند تحت عناوین مجزایی مثل باشگاه دختران (دارای مادر، پدر یا برادر معتاد)، باشگاه پسران (دارای پدر یا مادر معتاد)، باشگاه زنان (دارای شوهر معتاد) و باشگاه مادران و پدران (دارای فرزندان معتاد) پی گرفته شود. طرح پیش رو بر این پیش فرض استوار است که مبارزه با توسعه‌‌ی اعتیاد و پیشگیری از درگیرشدن افراد سالم به اعتیاد، فقط از طریق هشداردادن یا مشاوره دادن به افراد در معرض خطر و نیز تحذیر و انذار ایشان از پیامدهای منفی و ویرانگر آن میسر نیست؛ بلکه لازم است در رهیافتی ایجابی‌تر و سازنده‌تر تلاش شود تا فرد در معرض خطر بتواند حداقل در مدت معینی از روز یا هفته، سبک زندگی به غایت متفاوت و دیگری را تجربه کند تا به اتکای مزیت‌های نشاط بخش، امیدآفرین و آگاهی دهنده‌‌ی زندگی از قبل از عهده‌‌ی چالش‌های بی شمار همزیستی با معتاد برآید. 4. باشگاههای مذکور از طریق اجرای برنامه‌های روزانه‌‌ی آموزشی، تفریحی، مذهبی، کارآموزی، مشاوره‌ای، ورزشی، گردشگری و... علاوه بر اینکه به دنبال افزایش دانش و تجربه‌‌ی مواجهه‌‌ی اعضای باشگاه با معتاد است، می‌تواند به پناهگاهی معنوی و انسانی برای تسکین آلام اطرافیان معتادان، هم‌افزایی روحی و نشاط روزانه‌‌ی ایشان تبدیل شود. باشگاه، از طریق خارج کردن زندگی روزانه‌‌ی اطرافیان معتاد از بن بست‌های روحی و عاطفی و فراهم کردن امکان تجربه‌‌ی ولو چندساعته یک زندگی به کلی متفاوت از آنچه در خانه می‌گذرد، می‌تواند در ارتقای امید اطرافیان معتاد به آینده و افزایش ضریب صحت تصمیم‌های روزمره‌‌ی ایشان مؤثر باشد؛ در عین حال که، امکان برنامه‌ریزی پیشگیرانه‌‌ی متمرکزتر، دقیق‌تر، منسجم‌تر و عملیاتی‌تر دستگاه‌های مسؤول را فراهم می‌کند. پرداختن به ابعاد سازنده‌‌ی زندگی اطرافیان معتاد مثل ازدواج، ادامه‌‌ی تحصیل، اشتغال مناسب و... می‌تواند از مأموریت‌های باشگاه به شمار آید. این باشگاهها اگر بتوانند حداقل 50 درصد از اطرافیان معتادان را در نقاط اعتیادخیز شهرها و شهرستان‌ها و حتی روستاهای کشور، جذب و مدیریت کنند، پیش بینی می‌شود که اتفاق بزرگی در پیشگیری مؤثر، دقیق و همه جانبه از رشد اعتیاد رخ دهد.
5. طرح پیش رو بر این پیش فرض استوار است که مبارزه با توسعه‌‌ی اعتیاد و پیشگیری از درگیرشدن افراد سالم به اعتیاد، فقط از طریق هشداردادن یا مشاوره دادن به افراد در معرض خطر و نیز تحذیر و انذار ایشان از پیامدهای منفی و ویرانگر آن میسر نیست؛ بلکه لازم است در رهیافتی ایجابی‌تر و سازنده‌تر تلاش شود تا فرد در معرض خطر بتواند حداقل در مدت معینی از روز یا هفته، سبک زندگی به غایت متفاوت و دیگری را تجربه کند تا به اتکای مزیت‌های نشاط بخش، امیدآفرین و آگاهی دهنده‌‌ی زندگی از قبل از عهده‌‌ی چالش‌های بی شمار همزیستی با معتاد برآید. اطرافیان معتادان، خصوصاً همسران و فرزندان ایشان، بعضاً به قدری در چنبره‌‌ی محدودیت‌ها و آشفتگی‌های ناگزیر زندگی با معتاد گرفتارند که نهایتاً هیچ راهی جز شبیه شدن به معتاد و از بین بردن دوگانگی با او نمی‌تواند ایشان را از این کهنه آشفتگی‌ها رهایی بخشد. باشگاههای معرفی شده در این طرح راه مطمئن‌تر و بسیار سالم‌تری را برای ارضای نیاز رهاشدگی و فراغت از زندگی سیاه با معتاد، پیش‌روی اطرافیان قرار می‌دهد و ایشان را تا جدایی زندگی از معتاد و تشکیل زندگی و خانواده‌‌ی جدید همراهی می‌کنند. تا امروز هنوز هیچ مرجع رسمی، متمرکز و کارآمدی، مسئولیت پناه‌دهی و توانمندسازی اطرافیان معتادان را به عهده نگرفته است.
منبع مقاله :
جعفری، علی؛ (1396)، فرهنگ ایده‌پردازی و ایده‌پردازی فرهنگی، اصفهان: نشر آرما، چاپ دوم.