اقیانوس اطلس

اقیانوس اطلس یا آتلانتیک، دومین پهنه آبی بزرگ در جهان به حساب می‌آید. این اقیانوس حدود یک چهارم آب سطحی زمین را تشکیل می‌دهد. در طول قرون گذشته اقیانوس اطلس مسیری مهم جهت اکتشاف و تجارت بوده است.
اقیانوس اطلس مابین غرب آمریکا و قاره‌های اروپا و آفریقا در شرق قرار دارد.
اقیانوس اطلس شمالی دارای دریاهای کوچکتر فراوانی است که بخشی از آن را تشکیل می‌دهند که از جمله بزرگترین آنها می‌توان به خلیج مکزیک بین آمریکای مرکزی و شمالی و دریای شمال بین جزایر بریتانیا و سرزمین اصلی اروپا اشاره کرد. اقیانوس اطلس از طریق تنگه جبل‌الطارق با عرض 14 کیلومتر به دریای مدیترانه متصل می‌شود. اقیانوس اطلس زمانی شکل گرفت که ابَر قاره پانگه‌آ در حدود 200 میلیون سال پیش از هم تفکیک شد به طوریکه اروپا و آفریقا شروع به دور شدن از آمریکای کنونی کردند.
این اقیانوس به سه ناحیه تقسیم می‌شود. فلات قاره چند صد کیلومتر به درون اقیانوس آزاد گسترش یافته و حدود 100 تا 200 متر عمق دارد. بعد از فلات قاره، شیب قاره‌ای قرار دارد که به آرامی به عمق حدود 4000 متری منتهی می‌شود، در انتها با همین عمق بستر اقیانوس قرار دارد که وسعت آن بخش عمده اقیانوس اطلس را شامل می‌شود. بیشتر نقاط اقیانوس اطلس دارای آب و هوایی معتدل است به این دلیل که آب اقیانوس دارای اثری متعادل کننده بر دما است. هنگامی که هوای سرد با آب گرم درمی‌آمیزد، موجب بوجود آمدن مه شده که گاهی مشکل بزرگی برای کشتی‌ها ایجاد می‌کند. جزایر زیادی در اقیانوس اطلس واقع شده‌اند. بزرگترین آنها کوبا، بریتانیای کبیر، ایرلند و نیوفاندلند بوده که در نزدیکی مناطق ساحلی قرار دارند.
سلسله جبال بسیار بزرگی تحت عنوان شیار میانی اقیانوس اطلس در جهت شمالی ـ جنوبی در امتداد میانه اقیانوس اطلس سربرافراشته است. این سلسله جبال مرز میان صفحات اروپا و آمریکا است. بستر جدیدی در این دریا به طور مداوم با ماگما ایجاد می‌شود که از طریق پوسته زمین بالا می‌آید. بستر دریا به سمت بیرون گسترده شده و آمریکا را از یک طرف و اروپا و آفریقا را از طرف دیگر از یکدیگر دور می‌سازد. این صفحات با سرعت حدود 3 سانتی‌متر در سال حرکت می‌کنند.
منطقه اطراف این شیار تحت تأثیر فعالیتهای آتشفشانی و زمین لرزه قرار دارد. هنگامی که این سلسله جبال بالای سطح اقیانوس ظاهر می‌شود، جزایری را تشکیل می‌دهد. ایسلند بزرگترین این جزایر آتشفشانی است که 20000 سال پیش بوجود آمد.

شرایط جوی

بیشتر نقاط اقیانوس اطلس دارای آب و هوایی معتدل است به این دلیل که آب اقیانوس دارای اثری متعادل کننده بر دما است. هنگامی که هوای سرد با آب گرم درمی‌آمیزد، موجب بوجود آمدن مه شده که گاهی مشکل بزرگی برای کشتی‌ها ایجاد می‌کند. در اقیانوس اطلس شمالی، توده‌های یخ شناور از صفحات یخ جدا شده و به سمت جنوب حرکت می‌کنند. به طور مداوم در تمام نقاط اقیانوس اطلس باد می‌وزد. بادهای بسامان از مدار رأس السرطان و رأس الجدی به طرف استوا می‌وزند. مابین 35 و 60 درجه عرض جغرافیایی، بادهای غربی به طور مداوم در جهت شرقی در حال وزیدن هستند. آنها بر شرایط آب و هوایی اروپا و سایر قاره‌ها تأثیر می‌گذارند.
طوفانهای گرمسیری در نزدیکی خط استوا شکل گرفته و موجب ایجاد تندباد دریایی و گردباد شده که به سمت ساحل حرکت کرده و می‌توانند خرابی زیادی بوجود آورند.
آب اقیانوس
جریانهای بزرگ، جریان آب در اقیانوس اطلس را کنترل می‌کنند. گلف استریم یا جریان خلیج، از خلیج مکزیک آغاز و آب گرم سرتاسر شمال اقیانوس اطلس را به سواحل غربی و اروپای شمالی حمل می‌کند. آبگشت یا جریان لابراتور، آب سرد را از مناطق قطبی در امتداد کرانه‌ی شرقی کانادا و ایالات متحده به سوی واشنگتن می‌آورد. جریان بنگوئلا از قطب جنوب سرچشمه گرفته و آب سرد را به ساحل غرب آفریقا به همراه می‌آورد.
بسیاری از مناطق ساحلی تحت تأثیر جزر و مد دریا قرار دارند. قوی‌ترین آنها در شمال کانادا واقع شده که در آن تفاوت بین جز و مد می‌تواند به ارتفاع 15 متر برسد.

موجودات دریازی

تنوع بالایی از حیوانات و گیاهان دریازی در اقیانوس اطلس وجود دارد. پلانکتون فرم گیاهی ابتدایی در مناطق فلات قاره است. این گیاه، غذای ماهی‌ها و سایر جانوران دریایی را تأمین می‌سازد. مرجان‌ها در دریای کارائیب و دیگر نواحی گرمسیری رشد و نمو می‌کنند.
بیش از نیمی از مناطق ماهی‌گیری در جهان در اقیانوس اطلس قرار دارند. سالیان زیادی است که ماهی‌گیری بیش از حد، بسیاری از گونه‌های ماهی‌ها را در این اقیانوس تهدید می‌کند. برخی از آنها در خطر انقراض قرار دارند. اکثر ماهی‌ها در نزدیکی مناطق فلات قاره نزدیک به ساحل زندگی می‌کنند.
بسیاری از حیوانات از آبهای گرمتر اقیانوس اطلس به مناطق سردتر مهاجرت می‌کنند. نهنگها به ویژه در نواحی شمالی در نزدیکی گرینلند و ایسلند زندگی می‌کنند.

آلودگی اقیانوس اطلس

آلودگی یکی از مشکلات بزرگ اقیانوسهای جهان است و اقیانوس اطلس نیز از این امر مستثنی نمی‌باشد. نفتکش‌ها با تمیز کردن مخازن نفت در دریای آزاد موجب آلوده شدن آب دریا می‌شوند. بلایا و سوانح بزرگ نفتکشی به طور مداوم در اقیانوس اطلس اتفاق می‌افتد. در سال 2010 انفجار سکوی نفتی در خلیج مکزیک باعث شد نفت به مدت بیش از سه ماه به دریا ریخته شود. بسیاری از آلاینده‌ها از طریق کارخانجات و صنایع در امتداد رودخانه‌های بزرگ به اقیانوس می‌رسند. مناطق پر جمعیت در امتداد راین در اروپا و می‌سی سی‌پی در شمال آمریکا ضایعات و سایر آلاینده‌های خود را به درون اقیانوس می‌ریزند.
کشتی‌ها اغلب فلزات سنگین، مواد شیمیایی و ضایعات رادیواکتیو را در بشکه‌هایی حمل و آنها را به دریا می‌ریزند.

عصر اکتشاف

از زمانی که وایکینگها بیش از هزار سال پیش شروع به اکتشاف نیمه شمالی این اقیانوس کردند، اقیانوس اطلس محل کاوش انسان بوده است.
در طول قرون وسطی، بازرگانان اروپایی به دنبال مسیرهای جدید به آسیا بودند. در اواخر قرن پانزدهم، دریانوردان اروپایی سواحل غربی آفریقا را اکتشاف کردند. در سال 1498، واسکو دا گاما، جهانگرد پرتغالی نخستین شخصی بود که در اطراف دماغه امید نیک دریانوردی کرده و از راه دریا به هند رسید.
در سال 1492 کریستف کلمب نخستین جهانگردی بود که با کشتی به نیمکره غربی یا دنیای جدید رفت. در قرون شانزدهم و هفدهم تجارت برده در آن سوی اقیانوس اطلس هزاران آفریقایی را به دنیای جدید جلب کرد.
منبع مقاله :
برگرفته از سایت اینگیلیش آنلاین