نگاهي به مباني ديدارهاي مردمي در آموزه هاي ديني

ديدارهاي مردمي علاوه بر آن كه يك شيوه مديريتي محسوب مي شود، دستوري ديني و سيرها ي اسلامي نيز هست .در اين فصل اين موضوع با نگاهي ويژه به متون ديني مورد بررسي قرار مي گيرد.
سيره معصومين (علیهم السلام) به عنوان ولي امر جامعه اسلامي در مواجه با مردم بسيار حايز اهميت است. بخصوص در دوران امام علي (علیه السلام) كه حكومت اسلامی تشكيل شد مي توان اهميت اين موضوع را در سيره امام، سخنان و سفارشات مكرر به واليان مشاهده كرد . به طور خلاصه مي توان به موارد زير به عنوان مهم ترين اصول خدمت رساني به مردم در نگاه ائمه اطهار(علیهم السلام) نام برد:

1- ارتباط مستقيم با مردم

از مواردي كه امر خدمت رساني به مردم را هم تسهيل و هم تسريع مي كند ارتباط مستقيم كارگزاران با مردم است تا بي واسطه با خواسته ها و نيازها آشنا شوند و در جهت برآوردن آن تلاش كنند .
امام علي (علیه السلام) در نامه اش به مالك اشتر مي فرمايد : "براي نيازمندان ساعتي بگذار كه خود شخصا بدان بپردازي و در نشستي عمومي با آنان بنشين و براي خدايي كه تو را آفريده فروتني كن ، و نگهبان و دربان كنار بگذار ، تا آن كه سخن مي گويد بي واهمه و بدون دلهره سخن گويد . پنهان بودنت از شهروندان طولاني نگردد چرا كه پنهان بودن زمامداران از شهروندان ، شاخ هاي از كم اطلاعي و تنگ خويي است و پنهان شدن از شهروندان ، زمامداران را از دانستن آنچه از آنان پوشيده است بازدارد . پس كار بزرگ نزد آنان، خرد به شمار آيد و كار خرد ، بزرگ نمايد، زيبا، زشت شود و زشت ، زيبا گردد. " و نيز در نامه اي به قثم بن عباس، كارگزارش در مكه مي فرمايد : "و به سوي مردم، پيام رساني جز زبانت و درباني جز چهرها ت نباشد . و هيچ نيازمندي را از ملاقات خود محروم مساز، چه اگر در آغاز از درگاهت رانده شود، تو ستوده نشوي، گرچه در پايان حاجت او برآورده شود. "

2- مردم داري و خشنودسازي مردم ( فراگيري خدمت )

امام علي (علیه السلام) به مالك اشتر مي فرمايد : "بايد دوست داشتني ترين كار نزد تو، ميانه آنها در حق باشد، و فراخ ترين آن ها در عدل و جامع ترين آنها براي خشنودي عمومي، چراكه ناخشنودي عمومي، خشنودي خواص را بي اثر مي سازد ...
همانا پشتيبان دين و موجب انبوهي مسلمانان و آماده پيكار با دشمن، عامه مردمند پس بايد گرايش تو به آنان و ميلت به سوي ايشان باشد ... به درستي كه بهترين چشم روشني كارگزاران برپايي عدالت در شهرها و آشكار شدن دوستي مردم است. "
پيامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در حديثي چنين مي فرمايند: " الخلق عيال الله، فاحب الخلق الي الله من نفع عيال الله " مردم
عائله خداوند هستند. پس محبوب ترين مردم نزد خدا كسي است كه به عيال خدا احسان كند.

3- مهرباني و دوستي با مردم ( جذب قلوب )

امام علي (علیه السلام) به مالك اشتر مي فرمايد: "مهرباني با مردم را پوشش دل خويش قرار ده، و با همه دوست و مهربان باش، مبادا هرگز چونان حيوان شكاري باشي كه خوردن آنان را غنيمت داني، زيرا مردم دو دسته اند: دسته اي برادر ديني تو و دسته ديگر همانند تو در آفرينش مي باشند ... "
"خداوند، ساماندهي كارشان را از تو خواست و تورا به وسيله آنان آزمايش كرده و خود را آماده جنگ با خدا مكن كه كيفر او را تاب نياوري و از بخشش و رحمت او بي نياز نخواهي بود. بر بخشش ديگران پشيمان مباش، و از كيفر شادي مكن ... مهرباني تو نسبت به آنان، دلهايشان را به سوي تو مي كشاند ...
بدان اي مالك ! هيچ وسيله اي براي جلب اعتماد والي به رعيت بهتر از نيكوكاري به مردم و تخفيف ماليات و عدم اجبار مردم به كاري كه دوست ندارند ، نمي باشد ... "

4- شكيبايي در خدمت رساني و تداوم آن

و نيز در نامه ای به مالك مي فرمايد " : حق را به صاحب حق ، هركس كه باشد – نزديك يا دور - بپرداز، و در اين كار شكيبا باش و اين شكيبايي را به حساب خدا بگذار، گرچه اجراي حق مشكلاتي براي نزديكانت فراهم آورد، تحمل سنگيني آن را به ياد قيامت بر خود هموار ساز. "
امام صادق (علیه السلام) نيز در حديثي مي فرمايند: "بر آوردن حاجت مومن بهتر است از آزاد كردن هزار بنده و بهتر است از تقديم هزار اسب در راه خدا. "

5- گشاده رويي و دوري از خشم

حضرت علي (علیه السلام) در سفارشش به ابن عباس ، هنگامي كه او را به فرمانداري بصره منصوب كردند فرمود:
"با مردم به هنگام ديدار ( برخوردها) و در مجالس و در مقام داوري ،گشاده رو باش و از خشم بپرهيزكه نشانه سبك مغزي است و به تحريك شيطان است. "
و نيز به مالك اشتر مي فرمايد :
"از خشمي كه تواني از آن رها گردي شتاب نداشته باش ، به مردم نگو به من فرمان دادند و من نيز فرمان مي دهم پس بايد اطاعت شود ( به مردم نگو مامورم و معذور) كه اين گونه خود بزرگ بيني دل را فاسد و دين را پژمرده مي كند و موجب زوال نعمت هاست. "
امام علي (علیه السلام) در نامه اش به محمد بن ابي بكر مي فرمايد :
"و هر گاه در ميان مردم داوري مي كني، در برابر آنان فروتني كن و به نرمي رفتار نما و گشاده رو باش و در نگاه كردن به گوشه چشم و خيره شدن، با برابري رفتار كن تا بزرگان به ستمگريا ت به سود آنان طمع نكنند و ناتوانان از عدالت تو بر آنها نا اميد نباشند. "

6- ارتباط مستقيم با مردم

زمامداران حكومت ديني بايد با مردم الفت و انس داشته و همواره در پي از بين بردن مشكلات مردم باشند و بهترين شيوه براي در جريان دردهاي جامعه قرار گرفتن و رفع معضلات و خدمت رساندن به آنان، حضور يافتن در ميان مردم بدون حجاب و شنيدن سخنان آنان است اين امر باعث مي شود كه ديد مسئولان براي برنامه ريزي و از بين بردن معضلات وسيع تر شده و در نهايت نظام اسلامي را كار آمد نشان دهند.
در قرآن كريم اين كتاب راه هدايت خطاب به رسول اكرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) آمده است:
"مرحمت خدا تو را با خلق خوش خوي گردانيد و اگر سخت دل بودي مردم از گرد تو متفرق مي شدند. پس چون امت بد كنند از آنان در گذر و از خداوند براي آنها طلب آمرزش كن و براي دلجويي آنها در كار جنگ مشورت نما. "
حضرت امير (علیه السلام) درنامه خود به مالك اشتر تاكيد مي فرمايد كه وقتي را جهت ارتباط مستقيم با مردم اختصاص دهد :
"بخشي از وقت خود را به كساني اختصاص ده كه به تو نياز دارند، تا شخصا به امور آنان رسيدگي كني و در مجلس عمومي با آنان بنشين و در برابر خدايي كه تو را آفريده فروتن باش و سربازان و ياران و نگهبانان خود را از سر راهشان دور كن تا سخنگوي آنان
بدون اضطراب در سخن گفتن با تو گفت وگو كند. "
امام علي (علیه السلام) همچنين به مالك اشتر توصيه مي كند كه بين خود و مردم حاجب قرار ندهد كه اين امر سبب كم اطلاعي مسئولان از وضعيت مردم مي شود:
هيچ گاه خود را فراوان از مردم پنهان مدار، كه پنهان بودن رهبران، نمونه اي از تنگ خويي و كم اطلاعي در امور جامعه مي باشد . نهان شدن از رعيت، زمامداران را از دانستن آنچه بر آنان پوشيده است باز مي دارد .
منبع: http://www.adlname.com
/خ