تسلیحات نظامی ایران (4): تانک ذوالفقار

ایران تنها كشور در خاورمیانه است كه بدون هیچ گونه وابستگی پشتیبانی و فنی، اقدام به طراحی و ساخت تانك نموده است. اصولا یکی از پیچیده ترین طرح های نظامی ، طراحی تانکهایی کارا که بتواند اهداف زمینی و ... را محقق سازد می باشد. تانك ذوالفقار تانکی است متناسب با شرایط اقلیمی و خودروئی است تمام شنی با محیط مرئی كم به طوری كه در محافل نظامی این ماشین زرهی به تانك نامریی مشهور است و به دلیل ارتفاع كمتر نسبت به تانك های دیگر طراحی آن طوری است كه در فاصله ۸۰۰ متری دارای استتار فوق العاده ای است .و در عوض بر عرض آن افزوده شده است كه این امر باعث افزایش سرعت این تانك گشته است. نیم رخ كوتاه و همچنین قدرت آتش بالا و قدرت مانور و تحرك با سیستم فشنگ گذاری خودكار تمام اتوماتیك و مسافت یاب لیزری، مجهز به توپ 125 میلی متری بدون خان و با قابلیت پرتاب موشك های كور كننده رادار های دشمن و سیستم‎های دفاعی هشدار دهنده لیزری و راداری و آشكار سازی مادون قرمز و ... از دیگر خصوصیات این تانك پیشرفته ایرانی است . طراحی این تانك در جهان بی سابقه بوده است . ذوالفقار ۳ همزمان توانایی آن را دارد كه با پرتاب راكت های دود زا و منحرف كننده الكترونیكی ، ۵ راكت را همزمان از خود دفع نماید . نیز به دلیل ارتفاع كم و زاویه كم پیشانی، از بیشترین حفاظت برخوردار بوده و از قدرت تهاجمی و تدافعی بالایی در مقابله با هر نوع تانك برخوردار است. قابلیت حركت در آب در عمق ۶۰/۱ متری آب یكی دیگر از خصوصیات بارز آن می باشد. گفتنی است مقامات دفاعی نیروهای مسلح از جایگزینی ذوالفقار ۳ با تانكهای بیگانه ی به خدمت گرفته شده در ارتش و سپاه خبر داده اند.

یکی از ویژگی های دیگر این تانک پیشرفته که تاکنون اعلام نشده است این است که این تانک تمام اطراف خود را بوسیله دوربین های مدار بسته z/c360 زیر نظر دارد . تانک هوشمند ذوالفقار امروز به جرات می توان گفت از پیشرفته تانک های موجود در دنیاست .
در حقیقت نبود دستگاه تبلیغاتی قدرتمند در کشور سبب عدم معرفی درست تسلیحات نظامی ما بالاخص تانک ذوالفقار به دنیا شده است .
تانک ذوالفقار از تانک‌های ایرانی است که در اختیار نیروهای مسلح ایران قرار دارد.
این تانک در سه مدل ۱، ۲ و ۳ ساخته شده‌است. توپ این تانک بدون خان با پخش‌کننده دود است.
علیرغم گذشت حدود ۱۰ سال از معرفی تانک ذوالفقار، حدس و گمانهای کارشناسان خارجی در مورد این تانک ادامه دارد. اصولاً تمامی اطلاعاتی که می‌توان از رسانه‌های گوناگون به دست آورد، مبتنی بر حدث و گمان و برداشت های اطلاعاتی است که از تصاویر و یا فیلم های گرفته شده به دست آمده ‌است. طراحی و ساخت این تانک، خود نمایانگر احساس نیاز واحدهای نظامی ایران به ادوات جنگی قابل اطمینان و ساخت داخل است؛ اندیشه‌ای که بر پایهٔ تجارب ارزشمند زمان جنگ با عراق شکل گرفته ‌است.
( برگرفته از ویکی پدیا )
بی شک در ساخت این تانک، از تجارب سایر کشورها نیز استفاده شده‌است. با این حال جالب است بدانید برخی از سایت‌های اینترنتی ، تانک ذوالفقار را در ردهٔ تانکهای بسیار مدرن جهان قرار داده‌اند و این خود نمایانگر زحمات باارزش مهندسان ایرانی است. ذوالفقار گذشته از شباهت ها و همسانی‌هایی که با برخی تانکهای امریکایی و روسی دارد، طرحی کاملاً جدید است که بر پایه تکنولوژی موجود در ایران به نتیجه رسیده و این خود مهمترین نقطهٔ قوت ذوالفقار به حساب می‌آید. ساخت داخل بودن یک تکنولوژی نظامی، دارای ارزشهای فراوانی از جمله داشتن چشم اندازهای پیشرفت و بهسازی‌های مهندسی در آن وسیله‌است. مسئله‌ای که می‌توان آن را به عینه در روند تکامل تدریجی تانک ذوالفقار دید. از اولین نمونه‌های آن تا جدیدترین مدلهای ارائه شده، جای پای نوآوری و ابتکار به همراه الگوبرداری از نمونه‌هایی نظیر 60 M- و1M- و۷۲ T- به خوبی دیده می‌شود.
اگر در اولین نمونهٔ ارائه شده می‌شد نشانه‌های تانک۶۰ M امریکایی را دید، اما در نمونه ذوالفقار۳ این همخوانی‌ها کمتر به چشم می‌آید. اگر در دو مدل قبلی (ذوالفقار ۱ و ۲) ، برجک تانک رگه‌هایی از تانک Z۷۲ T- روسی را در خود داشت، اما در ذوالفقار۳ مهندسین ایرانی این یکسانی و همخوانی را کاهش داده‌اند. در اولین نمونه‌های ذوالفقار احتیاط مهندسین و محافظه کاری را به خوبی می‌شد مشاهده کرد. زیرا طراحی آن زیبا ولی ساده صورت گرفته بود. در مدل‌های بعدی، رفته رفته این طراحی شکل بهتری به خود می‌گیرد و به ویژگی تانکهای معاصر جهان نزدیک تر می‌شود.
منابع اطلاعاتی غربی بر این باورند که کارشناسان روسی، کرهٔ شمالی و برخی کشورهای اروپای شرقی از جمله لهستان و یوگوسلاوی، ایران را در تکمیل این تانک یاری داده و تکنولوژی مورد نیاز چنین کاری را فراهم ساخته‌اند. با توجه به آنکه کشورمان ، تانکS۷۲ T- را تحت امتیاز روسیه در ایران تولید کرده‌است (تانکS۷۲ T- مدل ارتقاء یافتهٔ تانک۷۲ T- محسوب می‌شود) کارشناسان امور نظامی اعتقاد دارند که در ذوالفقار، از تسلیحات این تانک از جمله سیستم کنترل آتش و توپ پرقدرت ۱۲۵میلی متری آن استفاده شده‌است. گرچه مقامات نظامی ایران، این موضوع را رد و اعلام نموده‌اند در آخرین نمونهٔ ذوالفقار، این تانک از جنبه‌های فنی کاملاً بهینه شده و دارای سیستم کنترل آتش پیشرفته رایانه‌ای و مسافت سنج لیزری مدرن است و تکنولوژی ساخت آن کاملاً بومی شده‌است. با وجود تحریم‌های ایالات متحدهٔ آمریکا، احتمالاً ایران برخی از تکنولوژی‌های نظامی مورد نیاز خود را از کشورهای بلوک شرق و همچنین کشورهای آمریکای جنوبی (ازجمله برزیل) بدست آورده‌است.
اولین گمانه زنی‌ها در مورد مشخصات فنی ذوالفقار ، مبتنی بر این بود که این تانک حاصل مهندسی معکوس تانک‌های۶۰/۲ M و ۴۸ M- و۷۲ T- می‌باشد . تصاویر این تانک نمایانگر این است که بدنهٔ ذوالفقار شباهتهایی به تانک۶۰ M- که سالها در نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی ایران مورد استفاده قرار میگرفته‌است دارد. همچنین با توجه به شکل و ساختار برجک تانک، گمان می‌رفت که ذوالفقار از تجهیزات تانکهای روسی استفاده می‌کند. در مجموع این تانک را محصول آمیختگی تانکهای امریکایی و روسی می‌دانند. ایران از کاربران تانکهای روسی۵۴ T- و ۵۵ T- و۷۲ T- است.
نیروی زمینی ایران از کاربران قدیمی تانکهای سری M و به ویژه۶۰ M محسوب می‌شود. تمامی تانک‌های مدل T روسی از موتور دیزلی استفاده می‌کنند که اگزوز آن، بالای بدنه و سمت چپ تانک قرار دارد. احتمالا ذوالفقار نیز از یک موتور دیزلV شکل با توانایی تقریبی ۱۰۰۰ اسب بخار استفاده می‌کند. این میزان قدرت با توجه به وزن تانک که آن را در حدود ۴۰ تن تخمین می‌زنند، سرعت قابل توجهی معادل ۷۰ تا ۸۰ کیلومتر بر ساعت به ذوالفقار می‌دهد. برجک تانک دارای زاویه‌های هندسی مناسبی است که به خاطر نوع طراحی آن، برخی از صاحب نظران نظامی را بر آن داشته تا ادعا کنند که تانک ذوالفقار، تقلیدی ساده از تانک آبرامز (۱M-) امریکایی است.
همانند سایر تانکها، رانندهٔ تانک ذوالفقار نیز در سمت چپ بدنه قرار می‌گیرد. رانندهٔ تانک می‌تواند با باز کردن دریچه دید بالای سر خود، به سمت راست به هدایت چشمی تانک بپردازد و یا اینکه از پریسکوپ استفاده نماید. تانک ذوالفقار مجهز به سیستم دید در شب و سیستم تهویه هوا برای خارج کردن گاز ناشی از شلیک توپ است. صنایع نظامی ایران، کار مقاوم سازی تانک‌های نیروی زمینی ارتش را در برابر حملات میکروبی و شیمیایی آغاز کرده که این تغییرات و بهسازی‌ها، شامل حال مدل‌های جدید ذوالفقار نیز شده‌است. توپ پرقدرت ۱۲۵ میلی متری ذوالفقار همانند تانک۷۲ T-، به صورت خودکار مسلح می‌شود. همچنین تانک ذوالفقار، مجهز به مسافت یاب لیزری است و برجک آن نیز دارای سیستم برقی می‌باشد. در ذوالفقار ۱ ، می‌توان سیستم هشدار دهنده و پدافند لیزری ساخت سازمان صنایع دفاع ایران را نیز دید. این سیستم می‌تواند کاربران خود را با تابش پرتوهای لیزر هدایت کننده، از جنگ افزارهای هدایت شوندهٔ ضدتانک آگاه کند. این سیستم توانایی تشخیص پرتوهای مستقیم و یا غیرمستقیم مسافت یاب‌های لیزری را از نشانه گذارهای لیزری دارد. این سیستم قدرت واکنش پرسنل تانک را در برابر تهدیدها افزایش داده و حتی امکان فعال شدن خودکار و به موقع واحدهای پدافندی را در سمت زاویه تهدید فراهم می‌سازد. پدافند مورد استفاده این سیستم به صورت انتخابی، می‌تواند ترکیبی از پرتاب کننده‌های نارنجک دودزا باشد. این کار باعث شکستن قفل لیزری پرتابگرهای دشمن می‌شود. پوشش این سیستم هشدار دهنده ۳۶۰ درجه در افق و ۶۰ درجه در ارتفاع است.
عمده تغییرات مدلهای ذوالفقار، بیشتر در قسمت برجک تانک بوده‌است. آنچه که از تصاویر ذوالفقار۳ به دست می‌آید آن است که بدنهٔ ذوالفقار۳ ، با اسکلت بندی پیشینیان خود تفاوت دارد. بدنهٔ تانک ذوالفقار۱ ، شباهت زیادی به تانک۶۰ M- امریکایی داشت و شنی‌های آن نیز مشابه همان تانک بود. اما در ذوالفقار۳ ، بدنهٔ تانک دچار تغییرات زیادی شد. این تغییرات شامل افزایش قطر زره بدنه عقبی و همچنین تغییراتی در زره برجک تانک می‌شود. زره بخش جلویی تانک نیز برخلاف شباهت‌های قبلیش به زره۶۰ M-، این بار بخش بالایی آن با زاویه دید راننده تانک برابر شده و صاف به نظر می‌آید. این تغییرات به چند دلیل صورت گرفته‌است: اولین دلیل تزریق تکنولوژی‌های جدید به چرخهٔ صنایع تانک سازی ایران است و دومین عامل آن می‌تواند افزایش تهدیدها از جانب تسلیحات جدید ضدتانک باشد. به این معنی که ذوالفقار، برای مقاومت بهتر در برابر این نوع تسلیحات (که روز به روز هوشمندتر می‌شوند) به زره بهتر و بسیار زخیم تری با آلیاژهای بهتر مجهز شده‌است.
مدلهای ابتدایی تانک ذوالفقار، نمایانگر نوع سمت گیری‌های نظامی ایران در همکاری‌های نظامی با کشورهایی نظیر کرهٔ شمالی و یوگسولاوی است. تانکهای ذوالفقار۱ و ۲ ، با استفاده از تکنولوژی روسیه و بلوک شرق ساخته شدند. اما ذوالفقار۳ ، حاصل همکاری نظامی ایران با کشورهای خارج این حوزه‌است. برخی از منابع اطلاعاتی ، از همکاری نظامی ایران و برزیل خبر داده بودند و برخی دیگر احتمال خرید برخی تکنولوژی فاصله یاب دقیق لیزری از IAI (یا Israel Aircraft Industries) داده‌اند. این احتمال که ایران تکنولوژی‌های تازه‌ای را از برزیل و اسرائیل (با واسطهٔ کشور رومانی) دریافت کرده باشد وجود دارد. البته همه چیز در حد احتمال است. باید دانست که برزیل خود دارای تکنولوژی ساخت تانک است و تاکنون صنایع نظامی آن کشور ، چند تانک را برای ارتش برزیل طراحی کرده و به مرحله ساخت رسانده‌است. به همین دلیل ذوالفقار ۳ ، شباهتهایی با تانک برزیلی اوسریو دارد.
ایران به جز تانک ذوالفقار، تانک سفیر۷۴ را نیز تولید می‌کند. (سفیر ۷۴ ، همان تانکS۷۲ T- روسی است) صنایع دفاعی ایران همچنین زره پوش‌های تندر ۱ و ۲ و همچنین نفربری به نام براق را نیز به تولید رسانده‌است.
این صنایع همچنین بر روی موشکهای ضدزره نیز کار می‌کند و تاکنون انواع مختلفی از موشک‌های هدایت شونده و غیرهدایت شونده را برای ارتش ایران تولید کرده‌است. (موشک ضدتانک طوفان و رعد ۱ و ۲) به نظر می‌رسد صنایع دفاعی ایران پس از هجوم امریکا به عراق و افغانستان، روند کار خود را شتاب بخشیده و به احتمال زیاد خط تولید تانک ذوالفقار نیز تقویت شده‌است. اکنون حدس زده می‌شود تانک ذوالفقار، تانکی بسیار مدرن و قابل اعتماد است و ارتش ایران می‌تواند به ساخت یک تانک ایرانی با استفاده از تکنولوژی داخلی افتخار کند. اگر شمار کشورهایی را که توانایی تولید تانک را دارند در نظر بگیریم، آنگاه اهمیت ساخت تانک ذوالفقار را برای ایرانیان بهتر درک می‌کنیم.
نوعی تانک پیشرفته تر از ذوالفقار ۳ كه هنوز جزییات آن منتشر نشده است در دستور كار تولید در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح قرار گرفته است .
تذکر : تمام منابع مورد استفاده ، در مقاله ی « تسلیحات نظامی ایران(1)- صاعقه» ذکر گردیده است.
/خ