بمب های شیمیایی

سال هاست که از پایان جنگ تحمیلی می گذرد اما هنوز که هنوز است بسیاری از مجروحان شیمیایی در میان ما زندگی می کنند و بسیاری دیگر سال ها پیش از جمع ما خارج شدند و به مقام رفیع شهادت رسیده اند . بر اساس آمار به دست آمده امروز حدود صد وبیست هزار مجروح شیمیایی در میان ما زندگی می کنند که حال بسیاری از آنها نیز وخیم است . ما در این نوشته قصد داریم با دیدی زیست شناختی کمی از سختی های زندگی جانبازان شیمیایی را به شما معرفی کنیم . مطمئنا ًما نمی توانیم همه ی سختی ها و رنجی های را که یک جانباز شیمییایی در راه خدمت به وطنش متحمل شده و میشود به شما معرفی کنیم ولی در این راه همه ی تلاش خود را می کنیم .این اثر مانند بقییه کار های آدمی خالی از اشکال نمی باشد . اگرشما در این نوشته با اشتباه یا اشکالی روبرو شدید خواشمند است این اشتبا ه را به ما گوشزد فرمایید .

تاریخچه ی استفاده از عوامل شیمیایی

به ادعا می توان گفت که قدمت سلاح های شیمیایی به اندازه سلاح ها ی معمولی است ، به طوری که شواهدی مبنی بر استفاده از مواد آتش زا توسط یونانیها (موسوم به آتش یونانی) در سال های ۱۲۰۰ و ۴۲۹ قبل از میلاد مسیح (علیه السلام) بدست آمده است. بر طبق همین شواهد « اسپارتها» نیز در جنگهای خود گوگرد و زغال نارس را بر دیوار و حصار دشمن می سوزاندند تا گازهای سمی متصاعد شده وبر دشمن تاثیر نما ید . تاریخ جدید جنگ های شیمیایی از سال ۱۸۹۹ در جنگ انگلیس با بوئرها(مهاجرین هلندی در افریقای جنوبی ) شروع شده که در آن ارتش انگلیس از توپهای حاوی اسید پیکریک استفاده کرد که اثر تهوع زا داشت.
با این حال استفاده ی گسترده از عوامل شیمیایی در جنگها ، تا جنگ جهانی اول سابقه نداشت است . به هنگام جنگ حهانی اول به دلیل پیشرفت دانش و تکنولوژی لازم برای تهیه ی مواد شیمیایی خطرناک امکان کاربرد آنها به مقدار فروان فراهم گردید . اولین مورد استفاده از گاز های شیمیایی در سطح وسیع در آوریل ۱۹۱۵ توسط قوای آلمانی صورت گرفت در این حمله شش هزار سیلندر حاوی گاز کلر برای مسموم کردن نیرو های طرف مقابل به کار گرفته شد که در نتیجه ی آن پنج هزار نفر از نیروهای متفقین به هلاکت رسیدند . بعد از این حمله در سبتامبر همان سال نیروهای انگلیسی نیز از گاز گلر استفاده کزدند .
بالاخره آلمان در سال ۱۹۱۵ گاز فسژن و در سال ۱۹۱۷ گاز خردل را وارد صحنه کار زار نمود . استفاده از کاز های شیمیایی برای اولین بار لزوم استفاده از ماسک های محافظتی را مطرح ساخت . ارتش انگلیس از این ماسکها برای اولین بار به منظور حفاظت از اسبها و افراد استفاده نمود. در مجموع می توان گفت که گاز های کلر، خردل و فسژن توسط ارتش آلمان و انگلیس و گاز های موثر در خون از قبیل هیدروژن سیانید و کلرید سیانوژن توسط فرانسوی ها به کار گرفته شد . مطابق آمار حاصل حدود صد هزار نفر کشته و دویست هزار نفر زخمی حاصل استفاده از این گازها بود .
رژیم جنایتکار بعث عراق که انواع سلاح های مدرن غرب و شرق را بر ایمان خلل ناپذیر رزمندگان دلیرمان امتحان کرده بود و به یاس کامل رسیده بود ، در پی شکستهای مداوم و عجز و ناتوانی در مقابل سلحشوران سپاه توحید بکاربرد سلاح های شیمیایی متوسل گردید. ارتش صدام عفلقی در بین سال های آغاز جنگ تا پایان آن در بیش از صدها مورد از سلاح های شیمییایی استفاده کرد ه که در عملیات خیبر ، بدر ، والفجر ۸ و سلسله عملیات های کربلا ابعاد این جنایت به اوج خود رسید .حملات مذکور با استفاده از انواع مهمات شیمیایی (خمپاره ،توپ، بمب و غیره ) حاوی گاز های کشنده از قبیل عوامل عصبی ( تابون ) ، گاز های خردل ، سیانور و عوامل خفه کننده (فسژن) انجام گرفته است .

انواع سلاح های شیمیایی

از نظر نظامی گاز های شمیایی به شش گروه تقسیم می شوند
۱- عوامل سمی کشنده
۲- عوامل ناتوان کننده
۳- عوال کنترل اغتشاش
۴- عوامل دود زای نظامی
۵- عوامل ضد گیاه
۶- شعله ها و آتش ها
ما دراین مقاله هدفمان مطالعه ی گروه اول می باشدو از بازکردن گروه های دیگر به دلیل کمبود فضا و وقت خود داری می کنیم

عوامل سمی کشنده :

عوامل تاولزا	عوامل خون	عوامل اعصاب	عوامل خفه کننده
خردلها	آرسین SA	عوامل سِری G	فسژن CG
آرسنیک ها	سیانید هیدروژن AC	عوامل سِری V	دی فسژن DP
گزندها	کلرید سیانوژن CK

عوامل تاولزا :

این گروه را به راحتی می توان به سه زیر گروه تقسیم کرد :
۱- خردل ها
۲- آرسنیک ها
۳- گزند ها
این عوامل بیشتر به صورت مایع می باشند . اثر آنها پایدار است و وزن آنها به نسبت هوا زیاد می باشد .این مواد معمولا ًموجب مرگ آنی نمی شوند و فرد را نا توان می کنند .

نحوه ی ورود و چگونگی تاثیر

این عوامل در محل آلوده سلول ها را تحریک کرده و موجب ایجاد زهر سلولی می شوند . این مواد در حالت مایع و گاز قدرت نفوذ به دیواره ی سلولی ،چوب ، چرم ، رنگ وغیره را دارند و فقط در تماس با موادی مانند شیشه ، فلز و کاشی قدرت خود را از دست می دهد .

بررسي گياه خردل

نام علمي : خردل سياه Black mustard Brassic nigra
خردل سياه به صورت بومي در منطقه مديترانه شمالي موجود ميباشد اين گونه گياهي است يكساله همچنين واجد ريشه دوكي شكل ونازك به همراه ساقه اي ظريف وكرك دار به رنگ سبز روشن
. ميوه اين گياه دوكي شكل ومسطح بوده همچنين حاوي آنتوسيانين هاي رنگين مي باشد . كاربرد درماني از قديم الا يام به عنوان چاشني وطعم دهنده مورد استفاده بوده است از مصارف ديگر آن ميتوان به محرك ومدر وقي آور بودن آن اشاره كرد ضماد خردل براي بسياري از درد هاي مفصلي ورماتيسم مفيد مي باشد غرغره كردن مايع آن براي درمان برخي تومورها مفيد وموثرمي باشد . همچنين معالج دردهاي عصبي و اسپاسم مي باشد برخي نيز آن را براي ريزش مو و صرع ومارگزيدگي ودندان درد مفيد دانسته اند روغن آن براي سينه پهلو وذات الريه مفيد مي باشد دانه هاي آن داراي روغن اصلي وثابتي كه به عنوان چاشني ماده اشتعالي ماده چرب كننده و ماده متشكله صابون از آن استفاده ميشود مواد موثره مهمترين ماده موثره اين گياه سينگرين گليگوزيد بوده كه در اثر تجزيه باعث ايجا دايزو تيوسيانات آليل شده كه خود به عنوان روغن خردل ياد شده است سينيگرين ماده ايست سمي براي لارو حشرا ت وارد شدن روغن خردل به بدن در دوز تعيين شده باعث ورم روده و معده شده ومتعاقبا كشنده مي باشد گاز خردل ستفاده گسترده از گاز خردل عليه نيروهاي ايراني در طول جنگ با ايران اعتراف كرده است
. نحوه كشت جهت زراعت وكشت خوب هنگامي كه دانه ها بسيار كوچك هستند زمين بايد در فصل پاييز آماده شود دانه ها بايد توسط بذر پاش كاشته شود و ۴۵ روز بعد از كاشت گل مي دهد و ۶_۷ هفته ديگر آماده برداشت است . گرده افشاني آن توسط حشرات صورت ميگيرد و جمع آوري شهد آن توسط زنبورها عسلي با مزه ملايم توليد مي‌كند

علائم مسمومیئت با عوامل خردل

۱- بعد از حدود ۳ الی ۶ ساعت در محل آلوده سوزش و خارش ایجاد می شود و لکه های قرمز ظاهر می گردد .
۲- بعد از ۱ الی ۲ روز تاول ها نمایان می گردد . از به هم پیوستن تاول های کوچم تاول ها ی بزرگ پدید می آید .
۳- در صورت ورود این عوامل از طریق دستگاه گوارشی یا تنفسی با عث ایجاد مشگلات تنفسی و گوارشی خواهد شد . این عوامل در صورت ورود به بدن خطراتی مانند عوامل خفه کننده را ایجاد می کنند .
۴- اگر درصد این مواد در محیط زیاد باشد موجب اثرات دائمی بر حس بینایی (مانند کوری ) در پی خواهد شد .
۵- فرد مصدوم پس از تماس با این مواد احساس می کنند که موادی مانند شن و ماسه درون چشم او هستند .

علائم مسمومییت با آرسنیک ها

آرسنیکها علاوه بر تاول زدن عوارضی مانند بززگ شدن ریه ، اسهال ، بی تابی ، ضعف ، کاهش حرارت بدن وکم شدن فشار خون را در پی دارند . لازم به ذکر است که سرعت بروز تاول های آرسنیک چند دقیقه است که این امر در مورد خردل ها چند روز به طول می انجامد .

گزند ها و علائم مسمومیت با انها

معروف ترین عامل گزند ها CX است . این عامل در صورت تماس با بدن باعث سوزشی مانند گزش حشرات می شود .در حالت طبیعی این عامل در طبیعت در ۲۰ درجه سانتی گراد به صورت مایع بوده و رنگی تیره و روغنی دارد .

علائم گزند ها

۱- به موجب تماس با بدن موجب درد فوری می شود
۲- در عرض ۲ ثانیه محل آلودگی مانند گزیدگی زنبور می شود
۳- محل آلوده سفید شده و درون آن قرمز می شود
۴- بعد از ۱۴ ساعت نقطه سفید قهوه ای شده و بعد از آن به زخم تبدیل می شود

نوع گاز	خواص ظاهری	راه نفوذ به بدن	مدت اثر زمان تاثیرات جدی	حالت	رنگ	بو
خردل هاHN-HD-Q-T	مایع روغنی	چشم ، پوست مجاری تنفسی	حدود ۳ ساعت	پایدار	زرد وسیاه	بوی سیر
آرسنیک ها MD-ED-PD-L	مایع	چشم، پوست مجاری تنفسی	چند ثانیه	پایدار	قهوه ای	گل شمع دانی
گزندCX	جامد	چشم، پوست مجاری تنفسی	حدود یک ساعت	پایدار	خاکستری با جلای فلزی	تند و نا مطبوع

عوامل خون

این مواد معمولا ًبه صورت گاز یافت می شوند . اثر آنها خیلی سریع یا آنی است . از هوا سنگین ترند ودر صورتی که مقدار آنها زیاد باشد موجب مرگ فوری می شوند.

نحوه ی اثر

این مواد از طریق مجاری تنفسی وارد ششها شده و به همراه خون تا سطح بافت ها می روند . در سطح بافت این مواد مانع از جذب اکسیژن توسط بافت شده که این امر باعث خفگی سلول می شود .همان طور که از نام این موارد پیداست اثرات ابتدایی این مواد بر روی دستگاه گردش خون و دستگاه تنفسی می باشد . اولین علامت تنفس این گاز ها تغییر در سرعت تنفس و ضربان قلب می باشد . از دیگر علائم این گاز ها سوزش در ناحیه چشم ودستگاه تنفسی است. پس از استشمام این گاز ها اکسیژن در خون زیاد شده و وموجب بروز رنگ سرخی در لبها و پوست می شود .در موارد شدید تر این سرخی در چشم ها ، ناخن ها ؛ و در صورت ادامه پیدا کردن موجب سرخی تمام بدن می شود . در نهایت این گاز ها موجب تشنج ، اغماء و مرگ می شوند .

نوع گاز	خواص ظاهری	راه نفوذ به بدن	مدت اثر زمان تاثیرات جدی	حالت	رنگ	بو
سیانید هیدروژنAc	مایع	چشم، پوست مجاری تنفسی	خیلی سریع	نا پایدار	بی رنگ	بادام تلخ
کلرید سیانوژن CK	مایع و گاز	چشم و مجاری تنفسی	آنی	نا پایدار	بی رنگ	هسته هلو
آرسینSA	گاز	چشم و مجاری تنفسی	آنی	نا پایدار	بی رنگ	-

عوامل اعصاب

این عوامل اکثرا ًبه صورت مایع و گازو بی رنگ می باشند . ماده اصلی آنها بویی ندارد ولی ناخالص آنها دارای بوی سیب ، میوه ، شکلات و کافور می باشد . سنگین تر از هوا هستند . آنها موادی غیر پایدار بوده و اثری سریع دارند. این عوامل بر روی چشم و پوست نیز اثر سوء دارند .

نحوه ی اثر

از طریق مجاری تنفسی و پوست وارد بدن شده و باعث ایجاد اختلال در سیستم عصبی فرد می گردند و نهایتا به دنبال فلجی دستگاه عصبی منجر به خفگی و مرگ می شوند .
علائم مسمومیت با این گاز ها شامل آبریزش بینی ، تار شدن دید ، احساس فشار در قفسه سینه ، و پس از آن حالت تهوع ، سر درد ، سر گیجه ، تعرق شدید ، سوزش چشم ، آبریزش از چشم ، جمع شدن آب در دهان و آبریزش آن ، ادرار غیر عادی ، انقباض عضلات ، نقطه ای شدن مردمک چشم ، عدم تشخیص فاصله ی اجسام ، سستی وضعف ،تشنچ ، اغما و مرگ می باشد .

نوع گاز	خواص ظاهری	راه نفوذ به بدن	مدت اثر زمان تاثیرات جدی	حالت	رنگ	بو
تابونGA	گاز و مایع	چشم، پوست مجاری تنفسی	خیلی سریع	نا پایدار	مایل به قهوه ای	میوه
سارینGB	مایع	چشمو مجاری تنفسی	آنی	نا پایدار	بی رنگ	بی بو
سومانGD	مایع	چشم و مجاری تنفسی	آنی	نا پایدار	بی رنگ	کافور
وی ایکس VX	مایع	چشم و مجاری تنفسی	آنی	نا پایدار	بی رنگ	-

عوامل خفه کننده

گاز های این گروه همه از هوا سنگین ترند . معمولا بر روی پوست اثر سو ندارند و در صورتی که غلظت آنها زیاد نباشد موجب مرگ آنی نمی شوند . مهمترین راه ورود این عوامل به بدن مجرای تنفسی است .

نحوه ی اثر

این مواد از طریق مجرای تنفسی وارد شش ها شده ، با رطوبت موجود در شش ها ترکیب می شوند و به اسید کلریدریک و گاز کربنیک تبدیل می شوند . اسید حاصله باعث تخریب سطح داخلی ششها وخسارتی شده که نهایتا ًمنجر به خفگی می شود.
علائم مسمومیت این گازها شامل سرفه شدید ، تهوع ، سر درد ،تنفس کوتاه و دردناک و خروج پلاسمای خون از دهان می باشد .این علائم معمولا ًپس از ۲ الی ۳ ساعت به وجود می آید . در صورتی که غلظت این مواد زیاد باشد زمان ظهورعلائم وجود نخواهد داشت بلکه مصدوم دچار مشکل تنفسی شده و در مدت زمان کوتاهی بیهوش می شود که معمولا ًدر بیهوشی می میرد .

نوع گاز	خواص ظاهری	راه نفوذ به بدن	مدت اثر زمان تاثیرات جدی	حالت	رنگ	بو
فسژنCG	گاز	چشم، پوست مجاری تنفسی	۳ تا ۱۲ ساعت	نا پایدار	بی رنگ	سبزی تازه
دی فسژنDP	مایع	چشمو مجاری تنفسی	۳ تا ۱۲ ساعت	نا پایدار	بی رنگ	علوفه تازه

واژه نامه

سلاح های شیمیایی : Chemical Warfare (CW)
عوامل شیمیایی : Chemical Agent
عوامل تاول زا : Agent VESICANTS
عوامل خون :Blood Agent
عوامل اعصاب : Nerve Agent

نام گاز های شیمیایی

خردل : Mustard
آرسنیک :Arsenic
گزند : Phosgene Oxime
سیانید هیدروژن: Hydrogen Cyanide
کلرید سیانوژن : Cyanogen Chloride
آرسین: Arsine
تابون: Tabun
سارین: Sarin
سومان: Soman
وی ایکس: VX
فوسژنhosgene
منبع: http://www.daneshju.ir
/خ