به خدا سوگند هرگز بتی را پرستش نکردند!

به عقیده‌ی بسیاری از دانشمندان شیعه و اهل سنت عبدالمطلب در مکه‌ی معظمه منادی توحید و یکتاپرستی و مخالف با هر نوع شرک و بت‌پرستی بوده است، اگر چه برخی معتقدند که از اظهار عقیده‌ی خویش تقیّه می‌کرد و روی مصالحی در اجتماعات و مراسم بت‌پرستان شرکت می‌نمود. چنانچه شیخ صدوق گوید:
«وَ کانَ عَبدُ المُطَّلِب و اَبوطالب مِن اَعرَفِ العُلَماء وَ اَعلَمِهِم بشَأن النَّبِیّ- صلیِّ الله علیه و آله- وَ کانا یَکتُمانِ ذلِکَ عَنِ الجَّمالِ وَ اَهلِ الکُفرِ و الضِّلالِ» (1)
عبدالمطلب و ابوطالب از جمله دانشمندانی بودند که بیش از دیگران دانائی و معرف در حق رسول خدا داشتند و چنان بودند که معرفت خود را نسبت به آن حضرت از نادانان و کافران و گمراهان کتمان می‌کردند. عبدالمطلب به برکت نور نبوت سخنان حکمت‌آمیز و بزرگی اظهار کرد که حکایت از ایمان او به روز جزا و اسلام او می‌کند و از اصبغ بن نباته روایت کرده که گوید: از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) شنیدم که می‌فرمود: به خدا سوگند نه پدرم و نه جدم عبدالمطلب و نه هاشم و نه عبد مناف هیچ کدام هرگز بتی را پرستش نکردند، بدان حضرت عرض شد: پس آن‌ها چه چیزی را پرستش می‌کردند؟ فرمود:
«کانُوا یُصَلُّونَ عَلَ البَیتِ عَلی دینِ ابراهیمَ عَلَیهِ السَّلام مُتَمَسِّکینَ بِهِ».
آن‌ها بر طبق آئین ابراهیم (علیه‌السلام) به سوی خانه‌ی کعبه نماز گذارده و بر دین او تمسّک می‌جستند. (2)
و یعقوبی در تاریخ خود درباره‌ی عبدالمطلب گوید:
- و رفضَ عبادةَ الأصنام، و وحَّدالله عزَّوجلَّ و وفی بالنّذر و سنّ سُنتاً نزل القرآن باکثرها...
او کسی بود که پرستش بت‌ها را ترک کرد و خدای عزوجل را به یکتائی شناخت و وفای به نذر کرد و سنت‌هایی را مقرر داشت که بیشتر آن‌ها را قرآن امضاء کرد...
و سپس سنت‌های او را ذکر کرده آنگاه گوید:
- فکانت قریش نقول عبدالمطلب ابراهیم الثانی
یعنی چنان شد که قرشیان عبدالمطلب را ابراهیم دوم می‌گفتند.
و در پایان، داستان خشک سالی مکه و قحطی‌زدگی قریش و به دنبال آن دعای عبدالمطلب و آمدن باران به دعای او را به تفصیل ذکر کرده و اشعار برخی از قرشیان را در این باره بیان داشته که گوید:

بشیبة الحمد اسقی الله بلدتنا *** و قد فقدنا الکری واجدّوزَّالمطر
منّا من الله بالمیسون طائرة *** و خیر من بثّرت یوماً به مُضَرُ
مبارک الامریتقی العمام به *** مافی الأنام له عدل ولا خطر

و ثقة الاسلام کلینی (رحمة‌الله‌علیه) در اصول کافی بسند خود از زراره از امام صادق (علیه‌السلام) روایت کرده که فرمود:
«یُحنَرُ عَبدُالمُطَّلِب یَومَ القِیامَةِ أُمَّة واحِدَة عَلَیهِ سیماءُ الأَنبِیاءِ وَ هَیبَةُ المُلوکِ» (3)
- عبدالمطلب در روز قیامت به صورت یک امت تنها (4) محشور می‌شود در حالی که سیمای پیمبران و هیبت پادشاهان را دارد.
و در حدیث دیگری که از مقرن و محمد بن سنان و مفضل بن عمر از امام صادق (علیه‌السلام) روایت کرده با مختصر اختلافی این گونه است:
«یبعث عبدالمطلب امة وحدة علیه بهاء الملوک و سیماء الانبیاء...» (5)
- عبدالمطلب بصورت یک امت مبعوث شود، و درخشندگی پادشاهان و سیمای پیمبران را داراست... به راستی که شیوه‌ی عبدالمطلب چنان بود که (مانند مردم زمان جاهلیت) به وسیله‌ی ازلام (تیرهای مخصوص آن زمان) قرعه نمی‌زد و قسمت نمی‌کرد، و بت‌ها را پرستش نمی‌کرد، و از آنچه برای بتان می‌کشتند (طبق رسوم مردم جاهلیت) نمی‌خورد، و می‌گفت: من بر دین و آئین ابراهیم هستم. و از فخر رازی در کتاب «اسرار التنزیل» و شهرستانی در کتاب «الملل و النحل» نیز دلیل‌هائی درباره‌ی ایمان و اسلام عبدالمطلب سخنانی نقل شده و تا جائی که شهرستانی گوید: عبدالمطلب به برکت نور نبوت سخنان حکمت‌آمیز و بزرگی اظهار کرد که حکایت از ایمان او به روز جزا و اسلام او می‌کند مانند اینکه در وصایای خود می‌گفت: هرگز از دنیا ستمکاری بیرون نخواهد رفت جز آن که کیفر ستم و ظلبم خود را خواهد دید، تا آنکه هنگامی مرد ستمکاری از دنیا رفت بی‌آنکه کیفر ببیند، و چون به عبدالمطلب جریان را گفتند او در پاسخ گفت:
«و الله ان وراء هذه الدار دارّبجزی فیها المحسن باحسانه و یعاقب فیها المسیء با ساءته»
- به خدا سوگند از پس این خانه خانه‌ی دیگری است که نیکوکار پاداش نیکوکاری خود را دریافت کند و بدکار در برابر عمل بد خود کیفر بیند.
و به برکت همان نور مقدس بود که به ابرهه گفت:
«إنَّ لهذا البیّت ربّا یَحفظه».
براستی که این خنه را پروردگاری است که او را نگهبانی خواهد کرد... (6)
و شیح صدوق (رحمةالله‌علیه) در کتاب خصال به سند خود از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) روایت کرده که در وصیّت رسول خدا به آن حضرت آمده که بدو فرمود:
این علی به راستی که عبدالمطلب پنج سنت را در جاهلیت مقرر داشت که خدای تعالی آن‌ها را در اسلام امضاء فرمود.

آنگاه آن سنت‌های پنجگانه را به تفصیل ذکر فرموده که به طور خلاصه این گونه است:
1- حرمت زن پدر بر پسران 2- خمس گنج‌ها و غنائم 3- سقایت حاجیان 4- دیه قتل به صد شتر 5- عدد طواف به هفت شرط.
و سپس فرمود:
«یا عَلی إنَّ عَبدالمُطَّلب کانَ لایَستَقسَمُ بِالأَزلامِ. وَلا یَعبُدُ الأَصنامَ وَلا یَا کُل ما ذِبحَ عَلیَ النُّصُبِ، وَ یَقَولُ: اَنا عَلی دینَ اِبراهیمَ»
ای علی، به راستی که شیوه‌ی عبدالمطلب چنان بود که (مانند مردم زمان جاهلیت) به وسیله‌ی ازلام (تیرهای مخصوص آن زمان) قرعه نمی‌زد و قسمت نمی‌کرد، و بت‌ها را پرستش نمی‌کرد، و از آنچه برای بتان می‌کشتند (طبق رسوم مردم جاهلیت) نمی‌خورد، و می‌گفت: من بر دین و آئین ابراهیم هستم.

نمایش پی نوشت ها:
1. اکمال‌الدین، ج1، ص 171.
2. اکمال‌الدین، ج1، ص 171.
3. اصول کافی، ج1، ص 446.
4. معنای «امه واحدة» یا «وحدة» چنانچه مفسران در تفسیر آیه‌ی «إِنَّ إِبْرَاهِیمَ کَانَ أُمَّةً قَانِتاً لِلَّهِ » (سوره نحل آیه 120)گفته‌اند این است که او به تنهائی بجای یک امت محشور می‌شود چون در دنیا نیز در برابر مرام کفر و شرک تنها بود و شخص دیگری با او هم عقیده و هم آهنگ نبود.
5. اصول کافی، ج1، ص 417.
6. بحارالانوار، ج15، ص 118- 122 و الملل و النحل، ج3، ص 282.