معرفی روناس و خواص درمانی آن

روناس انواع مختلفی دارد از جمله روناس هندی، روناس کوهی و روناس معمولی و رنگرزی. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به نوع روناس معمولی و رنگرزی اشاره شده است.

نام علمی:

Rubia tinctorium L.، نام فرانسه Garance و نام انگلیسی آن Madder می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، رودَک، روناس، عروق الصباغین، فوةالصبغ و فُوَّه نامیده شده است. صفرابر و ادرارآور، تحلیل برنده ورم و احتقان کلیه و شیرافزا، برطرف کننده یبوست‌های سخت و کاهنده اوره خون، خارج کننده سنگ کلیه از نوع فسفات و تسریع در جوش خوردن استخوان‌های شکسته، قاعده‌آور و مفید برای درمان آلبومینوری، قبض کننده و اشتهاآور، تقویت کننده معده و آرام‌بخش می‌باشد.

تیره گیاه:

روناس Rubiaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و چند ساله به ارتفاع حدود 150 سانتی‌متر گاهی موارد بیشتر با ساقه‌های چهارگوش و پوشیده از خارهای ریز و قلاب مانند که توسط همین خارها از درختان مجاور خود بالا می‌رود. برگ‌های آن بیضوی، دراز، نوک تیز و مجتمع به تعداد 6 تایی در طول ساقه دیده می‌شوند. در محور و قسمت انتهایی ساقه‌ها، گل دهنده، گل‌های آن کوچک، زرد رنگ و مجتمع به صورت چترهای متعدد می‌باشند. میوه‌اش به صورت سته، گوشتدار، به رنگ قرمز تیره و دارای غشای ضخیمی است. ریشه‌ی روناس به رنگ سرخ تیره، دراز، استوانه‌ای به حجم یک مداد، رنگ داخل آن سرخ روشن و طعم آن تلخ و گس است. از ریشه‌های 3 ساله و بالاتر یک نوع ماده‌ی رنگی قرمز به نام آلیزارین گرفته می‌شود که در رنگرزی به کار می‌رود.  

طبیعت ریشه:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نواحی آسیا و اروپا انتشار دارد. در ایران نیز به صورت خودرو در بعضی از نواحی استان‌های شمالی، اصفهان، یزد، تهران و خراسان می‌روید.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در ریشه:

گلوکوزیدی به نام اسید روبه‌ریتریک، آلیزارین، پورپورین، روبیادین، گلوکز، مواد پکتیک، مواد رزینی، مواد چرب، قند، اسانس و غیره در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

ریشه

نحوه مصرف:

به طور معمول نیم‌کوب شده و گرد ریشه را به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند.

خواص درمانی:

صفرابر و ادرارآور، تحلیل برنده ورم و احتقان کلیه و شیرافزا، برطرف کننده یبوست‌های سخت و کاهنده اوره خون، خارج کننده سنگ کلیه از نوع فسفات و تسریع در جوش خوردن استخوان‌های شکسته، قاعده‌آور و مفید برای درمان آلبومینوری، قبض کننده و اشتهاآور، تقویت کننده معده و آرام‌بخش می‌باشد. در ضمن برای ناراحتی‌های کلیوی و مثانه، راشیتیسم، گرفتگی‌ها در بدن و درد سیاتیک نیز مفید است. در استعمال خارجی ریختن جوشانده روناس در وان حمام و اضافه کردن مقداری آب ولرم به آن برای رفع بعضی از بیماری‌های پوستی مؤثر می‌باشد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.