عوامل تأثیرگذار بر نحوه‌ی گذران اوقات فراغت

نقش سن در گذران اوقات فراغت

سن تأثیر مهمی بر میزان مشارکت فرد در امور فراغتی دارد، ولی این تأثیر بسته به خود فرد و نوع فعالیت متغیر است. در عین حال نوع فعالیت‌های فراغتی در سنین مختلف، متغیر است (اردکانیان و حسنی، 1382). جوانان درباره‌ی چگونگی گذران اوقات فراغت خواسته‌ها و گرایش‌های متفاوت از پدران و مادران خود دارند که بعضی از این تفاوت‌ها طبیعی و ناشی از تفاوت‌های سنی و مقتضیات آن است. آنها مایل‌اند اوقات فراغت خود را به گونه‌ای سپری کنند تا به بهترین وجه ممکن به نیازهای آنان پاسخ داده شود.
در سنین بالاتر آرامش خاطر، تجدید قوا، شرکت در فعالیت‌هایی که باعث رشد و شکوفایی شخصیت می‌شود و احیاناً فعالیت‌های عام‌المنفعه بیشتر مد نظر هستند. در کهن‌سالی، اغلب افراد به دنبال آرامش، حفظ و نگهداری سلامتی و نیز استفاده‌ی حداکثری از تجربه‌های فراوان اندوخته شده در طول زندگی خود هستند. اسناد به جا مانده از زمان‌های بسیار دور نشان می‌دهد که چینی‌ها، هندی‌ها، ایرانیان، بابلیان و یونانیان در فعالیت‌های گوناگون تفریحات سالم به صورت جدی مشارکت داشته‌اند و پرداختن به موسیقی، نمایش، بازی‌ها، مسابقات ورزشی، نقاشی، مجسمه‌سازی، شکار ماهیگیری، سوارکاری، شنا و دویدن بین طبقات مختلف مردم وجود داشته است. یافته‌های تحقیقات نشان دادند که خانواده‌های مسن‌تر نسبت به خانواده‌های جوان هزینه‌ی کمتری در گذران اوقات فراغت دارند و زمان مصرف شده در تفریح‌های فعال فراغتی و سرگرمی‌های اجتماعی با بالا رفتن سن از مرز 44 سال کاهش می‌یابد (فراهانی، 1391 : 35).  

نقش جنسیت در گذران اوقات فراغت

گروهی معتقدند عامل تفاوت در میزان و نحوه‌ی گذران اوقات فراغت جنسیت است؛ به گونه‌ای که به واسطه‌ی قرار گرفتن زنان و مردان در لایه‌های متفاوت اجتماعی که در آن، زنان غالباً در محیط خانه و خانواده به مراقبت‌های عاطفی و انجام امور خانگی مشغول هستند و مردان تحت حمایت این حوزه‌ی خصوصی قرار می‌گیرند و بهره می‌برند، تمایزاتی ایجاد می‌شود و در این مسیر، اشتغال زنان با ایجاد فشار مضاعف و مسئولیت دوگانه و متضاد، تأهل و به دنیا آمدن فرزند، این تمایز و تفاوت‌ها را تشدید می‌کند (سفیری و مدیری، 1389). از طرفی دیگر فضاها و امکاناتی که برای گذران اوقات فرغت زنان موجود است کمتر است. در سال‌های اخیر قدم‌های مثبتی برای به وجود آوردن امکانات و تأسیسات ورزشی در کشور ما برای خانم‌ها برداشته شده، اما هنوز هم خانم‌ها از این نظر در مضیقه بوده و امکانات برابری با آقایان ندارند و این باعث می‌شود آن‌ها اوقات فراغت خود را بیشتر به تماشای تلویزیون، انجام کارهای دستی، هم صحبتی، نشستن در کوچه، شنیدن موسیقی یا نوارهای مذهبی و مطالعه‌ بگذرانند (تندنویس، 1381). پارکر اذعان می‌دارد که اوقات فراغت زنان نسبت به مردان کم‌تر بوده و لذا طیف فعالیت‌های تفریحی آنان نیز محدود است، به خصوص زنان کم‌تر از مردان به ورزش می‌پردازند (سفیری و مدیری، 1389).  

نقش ورزش در گذراندن اوقات فراغت

اسناد به جا مانده از زمان‌های بسیار دور نشان می‌دهد که چینی‌ها، هندی‌ها، ایرانیان، بابلیان و یونانیان در فعالیت‌های گوناگون تفریحات سالم به صورت جدی مشارکت داشته‌اند و پرداختن به موسیقی، نمایش، بازی‌ها، مسابقات ورزشی، نقاشی، مجسمه‌سازی، شکار ماهیگیری، سوارکاری، شنا و دویدن بین طبقات مختلف مردم وجود داشته است.
در ایران باستان به سلامت بدن و فعالیت‌های ورزشی توجه بسیار می‌شد و اصولاً ایرانیان قدیم در دوره‌ی هخامنشی به تربیت بدنی و ورزش توجه خاصی داشتند و اجرای آن را از خردسالی آغاز می‌کردند؛ زیرا آن را نوعی تربیت می‌پنداشتند و معتقد بودند که روحیات فرزند هماهنگ رشد جسمانی او بار آید و تواماً پرورش و قوت یابد (تندنویس، 1381). به جرئت می‌توان گفت، ورزش بیش از هر فعالیت دیگری پر کننده‌ی اوقات فراغت مردم است و در بعضی از کشورها از چنان جایگاهی برخوردار است که می‌تواند در سرنوشت سیاسی و اقتصادی کشورها از عوامل تعیین کننده باشد در عصر حاضر نیز نیاز به ورزش و فعالیت بدنی احساس می‌شود، اصولاً کمتر کسی در اجتماعی یافت می‌شود که بی‌نیاز از فعالیت‌های فراغتی باشد و اگر این فعالیت ورزش باشد چه انتخاب شایسته‌ای! زیرا در عصر حاضر پیشرفت تکنولوژی، حرکت و فعالیت‌های ساده مانند پیاده‌روی را هم از انسان گرفته و نیاز ذاتی او را به حرکت نادیده می‌انگارد و او را دچار عواقب وخیم و بی‌تحرکی می‌کند (نمازی‌زاده و سلحشور، 1372: 11). به نظر می‌رسد که بی‌تحرکی و نداشتن فعالیت ورزشی در انسان‌ها منشأ بسیاری از سستی‌ها و بیماری‌ها باشد و چنانچه می‌گویند بدن و سلامتی آن معمولاً ریشه‌ی اکثر نیازها و انگیزه‌های دیگر است، بدن ضعیف و رنجی که از این طریق بر آن وارد می‌شود معمولاً قسمت مهمی از رغبت‌ها و انگیزه‌های خود را از دست می‌دهد و متخصصین تربیت بدنی و ورزش این نیازها را در سه قالب شناخته و به رفع آن می‌پردازند:
1. تربیت بدنی؛
2. ورزش؛
3. تفریح‌های سالم؛
پس در جوامعی که نارسایی‌های کمی و کیفی ورزش وجود دارد عقب‌افتادگی آن جامعه نیز چشمگیر است. (1)
به جرئت می‌توان گفت، ورزش بیش از هر فعالیت دیگری پر کننده‌ی اوقات فراغت مردم است و در بعضی از کشورها از چنان جایگاهی برخوردار است که می‌تواند در سرنوشت سیاسی و اقتصادی کشورها از عوامل تعیین کننده باشد (سنایی، 1387: 4). به باور متخصصان در جامعه‌ی کنونی، ورزش به عنوان یک امر انسانی تربیتی مورد توجه است و در بین تمامی اقشار جامعه به سرعت روی در توسعه و گسترش دارد و می‌توان گفت اگر فرهنگ ورزش در جامعه‌ی کنونی به خوبی شناسانده شود و عموم مردم آن را به عنوان پدیده‌ی سلامتی و تندرستی بپذیرند و به انجام آن عادت کنند با تنظیم و اجرای مناسب برنامه‌های ورزشی تفریحی، گذران اوقات فراغت مفید و سودمندانه‌ای خواهند داشت که از فشار زندگی ماشینی کاسته و سلامت و شادابی جامعه را فراهم می‌کنند (نمازی‌زاده و سلحشور، 1372: 14).

پی‌نوشت:

1. مجله ورزش دانشگاه تهران، 1378: 32- 33.

منبع مقاله :
یزدانی، مجتبی؛ (1395)، ورزش و مدیریت جهادی، تهران: تیسا، چاپ اول