معرفی شلغم و خواص درمانی آن

شلغم انواع مختلفی دارد اهلی و علوفه‌ای که از نظر شکل ریشه دارای اقسام ریشه‌ی مدور، پهن، ریشه شلغمی و ریشه دراز می‌باشد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک نوع شلغم اهلی با ریشه‌ی مدور اشاره شده است.

نام علمی:

Brassica napus L.، نام فرانسه Navet و نام انگلیسی غده‌ی آن Turnip می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، شلغم، شَلجَم، سَلجم، لِفت، شلیم، بوشاد و برشاد نامیده شده است.  

تیره گیاه:

شب‌بو Cruciferae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است یک الی دو ساله، برگ‌های آن سبز روشن، طوقه‌ای، ساقه آغوش، ناصاف و کرکدار با بریدگی‌های زیاد، گل‌های آن زرد رنگ و میوه‌اش به شکل غلافی باریک و دراز است که در آن چند عدد دانه سیاه قرار دارد. ریشه گیاه (شلغم) متورم، گرد، به رنگ سفید و در برخی موارد همراه با لکه‌های بنفش می‌باشد.

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و تر است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نواحی معتدله سرد کشورها و ایران کاشته می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در شلغم:

پروتئین، مواد چرب، هیدرات‌های کربن، کلسیم، فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم، تیامین، رایبوفلاوین، نیاسین، آب و ویتامین‌های C, B3, B2, B1, A در آن مشخص شده است. مواد موجود در شلغم پخته سدیم، آهن، فسفر، کلسیم، پتاسیم، تیامین، رایبوفلاوین، نیاسین، آب، پروتئین، هیدرات‌های کربن، خاکستر، و ویتامین‌های C, A و مواد موجود در برگ شلغم پخته رایبوفلاوین، نیاسین، تیامین، آهن، فسفر، کلسیم، پروتئین، آب، مواد چرب، هیدات‌های کربن و ویتامین‌های C, A می‌باشد.

بخش مورد استفاده:

غده زیرزمینی (شلغم). در ضمن برگ و تخم گیاه نیز خواص دارویی دارند.

نحوه مصرف:

به طور معمول شلغم را به صورت خام یا پخته استفاده می‌کنند.

خواص درمانی:

کاهنده فشار و قند خون و تنظیم کننده ترشحات تیروئید، ضد چسبندگی پلاکت‌ها و دفع کننده اخلاط سینه، تقویت کننده نیروی جنسی و افزاینده قوه بینایی، مقوی تخمدان‌ها و آلت تناسلی و تقویت کننده رخم، تصفیه کننده خون و تولید کننده اسپرم، تقویت کننده حافظه و افزاینده مقاومت بدن در برابر بیماری‌های عفونی، ضد سنگ کلیه و خون‌ساز، ملین و مقوی، اشتهاآور و ضد میکروب می‌باشد. در ضمن برای رشد و نمو استخوان‌ها، آسم، سرماخوردگی، بیماری‌های تنفسی، سرفه‌های مقاوم، شب‌ کوری، نقرس و درد مفاصل نیز مفید است. خانم‌های بارداری که در دوران بارداری از شلغم بیشتر استفاده می‌کنند بچه‌هایشان زودتر رشد کرده، زودتر حرف می‌زنند، زودتر راه می‌روند و دورتر مریض می‌شوند. از نظر بعضی از حکمای طب سنتی عصاره شلغم محلل سنگ‌های اسید اوریکی می‌باشد. در صورت امکان شلغم را بخارپز استفاده نمایید زیرا شلغم پخته شده در آب مقداری از گلوکوزینولاتهای موجود در آن از بین می‌روند.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.