معرفی مارچوبه و خواص درمانی آن

مارچوبه گونه‌های مختلفی دارد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه از آنها اشاره شده است.

نام علمی:

Asparagus officinalis L.، نام فرانسه Asperge و نام انگلیسی آن Asparagus می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، مارچوبه، کشک المار، خشب الحیه، هلیون و هَلگون نامیده شده است.

تیره گیاه:

مارچوبه Asparagaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و چند ساله به ارتفاع حدود 100 سانتی‌متر و دارای شاخه‌های نسبتاً چوبی و صاف می‌باشد. بر روی ساقه‌های نازک و استوانه‌ای شکل آن خطوط بسیار ظریف قابل تشخیص است. برای تپش شدید قلب، شب کوری، اسهال، خستگی، ضعف عمومی، حوادث قلبی عروقی و درد روده‌ها نیز مفید است. برای به تعویق انداختن آب آوردن چشم نیز داروی مؤثری می‌باشد. برگ‌های گیاه به صورت فلس‌های مثلثی و گل‌های آن سبز مایل به زرد و شبیه لاله می‌باشند. میوه‌اش کروی شکل و قرمز رنگ و داخل آن دانه‌های مثلثی سیاه مارچوبه قرار دارند. قسمت زیرزمینی گیاه شامل یک توده گوشتی می‌باشد که چندین جوانه در قسمت فوقانی آن و تعداد زیادی ریشک‌های پراکنده و نسبتاً ضخیم زیر آن قرار دارد. ساقه‌های نرم، ترد و گوشتی که از قسمت زیرزمینی خارج می‌شوند همان قسمت قابل مصرف و خوراکی آن است که مارچوبه نامیده می‌شود.

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن کمی و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب مناطق اروپا، قفقاز، سیبری و آسیا می‌روید و کاشته می‌شود. در ایران نیز در استان‌های آذربایجان، اصفهان، مرکزی، کرمانشاه، خوزستان، فارس و البرز روییده و در بعضی از مناطق دیگر نیز به صورت پرورشی کاشته می‌شود.  

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در ریشه:

ساکارز، کولین، آرابینوز و غیره در آن مشخص شده است.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در ساقه‌های مارچوبه:

اسانس روغنی فرّار، آسپاراژین، تایروزین، رایبوفلاوین، تیامین، نیاسین، پتاسیم، سدیم، آهن، فسفر، کلسیم، چربی، پروتئین، آب و ویتامین‌های PP, D, C, B, A در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

قاعده‌ی ساقه هوائی و ریزوم همراه با ریشه.

نحوه مصرف:

با دستور پزشک.

خواص درمانی:

مدر و برطرف کننده ورم پروستات، ضد باکتری و آنتی اکسیدان، کاهنده پرفشاری خون و ضد ویروس، محافظ کبد و خارج کننده سموم از بدن، آرام بخش و ضد نفخ، التیام‌بخش زخم‌ها و تقویت کننده کار کبد و مثانه، بازکننده قاعدگی و برطرف کننده یبوست، ضد التهاب عروق و خون‌ساز، تقویت کننده قلب و ضد استسقاء (ناراحتی‌های قلبی با منشأ آب آوردن)، مقوی قوه باه و افزاینده قدرت بینایی، متعادل کننده قند خون و مسکن دردهای عمومی بدن، کاهنده تب و ضد اسپاسم، اشتهاآور و ضد یرقان، سازنده گلبول‌های قرمز خون و برطرف کننده بیماری‌های سینه می‌باشد. در ضمن برای تپش شدید قلب، شب کوری، اسهال، خستگی، ضعف عمومی، حوادث قلبی عروقی و درد روده‌ها نیز مفید است. برای به تعویق انداختن آب آوردن چشم نیز داروی مؤثری می‌باشد.

تذکر:

استفاده از مارچوبه برای خانم‌های باردار ممنوع و استفاده از ریزوم مارچوبه برای اشخاص خیلی عصبانی و مبتلا به التهاب مجاری، روماتیسم حاد و سنگ کلیه مضر است. در ضمن زیاده‌روی در مصرف آن سبب عوارضی نظیر ایجاد بی‌خوابی، فشار خون،‌ تلخی دهان، تهوع و ناراحتی‌های کلیه، کبد و مثانه می‌شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.