تکیه‌ی آباده‌ای

اهل منبر، خالی از جوش و خروش *** خفته اینجا، زیر گل یکسر خموش
«شفیق»

در سمت راست خیابان فیض، چسبیده به مسجد رکن‌الملک تکیه‌ای قرار دارد که متعلّق به عهد قاجاریه است این تکیه به نام حاج محمد جعفر آباده‌ای از عالمان بزرگ شیعه متوفّی 1280 هجری قمری است. قبر حاج محمد جعفر آباده‌ای در وسط بقعه تا چندی پیش بدون سنگ لوح و به صورت سکوی آجری بود که اکنون از طرف مجموعه تاریخی فرهنگی مذهبی تخت فولاد سنگ قبری بر مزار وی نصب شده است. تکیه آباده‌ای از جهت شمال و غرب به مسجد رکن‌الملک، از شرق به خیابان فیض و از جنوب به کوچه تکیه میر منتهی می‌شود. ساختمان تکیه از نمونه‌های عالی هنر معماری دوره قاجاری است. نمونه‌های زیبای کاشیکاری، خوشنویسی و تزئینات آجری در بنای این تکیه ذوق و چیره‌دستی معمار و کاشیکار اصفهانی را نشان می‌دهد. شاهد این ادعا کتیبه‌ی زیبای سردر ورودی تکیه به خط میرزا فتح‌الله جلالی و اشعار آن از طغرل اصفهانی است که هر دو از نمونه‌های برجسته هنری این تکیه به شمار می‌آید. معماری داخل تکیه نیز شامل یک بقعه و دو صحن شرقی و غربی در طرفین آن است. در اطراف صحن شرقی و غربی هم حجراتی بنا شده است.
از لحاظ تاریخی محل تکیه جزو باغ بزرگ واله بود که مرحوم سلیمان خان رکن‌الملک این قسمت را از بازماندگان واله خریداری نموده و دستور ساخت بقعه آباده‌ای را در سال 1324 قمری صادر کرده بود. این تکیه بنایی زیبا و مصفّا و حجره‌‎دار است و در حال حاضر با انجام تعمیراتی به مدرسه‌ی علوم دینی تبدیل شده است. بیشتر مشاهیر مدفون در تکیه نیز از طبقه اهل منبر، وعّاظ و شاگردان حاج محمدجعفر آباده‌ای می‌باشند.

موقعیّت جغرافیایی تکیه

تکیه آباده‌ای از جهت شمال و غرب به مسجد رکن‌الملک، از شرق به خیابان فیض و از جنوب به کوچه تکیه میر منتهی می‌شود.

بزرگان مدفون تکیه

1- حاج محمدجعفر آباده‌ای:

فرزند محمد صفی صغادی، متوفّی 1280 هجری مجتهدی عالیقدر، دانا و زیرک. بی‌نظیر در هوش و فراست و دارای شمّ اجتهاد و قضاوت بوده است. زهد و تقوی و علم او به حدی بود که گروه بی‌شماری در داخل و خارج اصفهان به وی ارادت می‌ورزیدند و از او تقلید می‌کردند.
با این حال بعد از وصول به درجه‌ی اجتهاد همیشه جانب کوچکی و شاگردی اساتیدش حاجی کرباسی و سید حجة‌الاسلام شفتی را حفظ می‌نمود. تألیفات وی بسیار محقّقانه و خوش سلیقه نوشته شده است. از تألیفاتش الف) «فقه جعفری» به فارسی ب) «نقود المسایل» در فقه استدلالی ج) مرایا (در اصول فقه) د) حاشیه بر نقدالرجال هـ) شرح اسماءالحسنی و... را می‌توان نام برد. ماده تاریخ فوت او را پرتو اصفهانی چنین سرود: «اللهمّ نورّ مضجعه» 1280 هـ . ق. (1)  

حکایت از اوصاف حاج محمدجعفر آباده‌ای

گویند در هر علمی کتاب مختصر را حفظ داشت و بزرگان علما در نزد وی خویشتن را خُرد می‌شمرند و بزرگان دین نامش را به احترام تمام می‌آورند. در بلندی مقام فقاهت و زهد و عبادت همه‌ی معاصرین بر وی غبطه می‌خوردند. در ادبیات، علم رجال و درایه کم نظیر بود. (2)
نقل است که در امور قضاوت بسیار عاقلانه تصمیم می‌گرفت. گویند معامله‌ای را یک روز درباره‌ی آن حکم و نظر داده بود در مدت عمرش فراموش نمی‌کرد و هر وقت چشمش به سئوال و جواب یا حکمی می‌افتاد سابقه‌ی آن را بدون کم و زیاد بیان می‌کرد. درجه‌ی زهد و تقوای ایشان به حدی بود که در خارج از اصفهان نیز از او تقلید می‌کردند. در زمان او فتنه‌ی بابیه آغاز شده بود و ایشان آمرانه به مخالفت با آن فرقه می‌پرداخت. درباره‌ی امر به معروف ونهی از منکر می‌گفت: «بهترین امر به معروف و نهی از منکر آن است که این طایفه در اصلاح اعمال و تهذیب اخلاق بکوشند و عملاً مردم را هدایت کنند». (3)
بذله‌های شیرینی از آن مرحوم نقل گردیده است که می‌توان نمونه‌ای از این حکایات را در کتاب تاریخ اصفهان نوشته استاد همایی مطالعه کرد. (4)

2- ملا نجفعلی خراسانی:

متوفّی 1284 هـ. ق. عالم عارف پرهیزگار.

3- ملا حسن ریزی:

متوفّی هـ . ق. از علمای بزرگواری که در ترویج دین کوشا بود و او را با القاب عالی و بلند‌مرتبه ستوده‌اند.

4- شیخ محمدحسن یزدی:

متوفّی 1286 هـ . ق. عالم فاضل و از وعاظ دانشمند که آثار ارزشمندی چون «سیف الواعظین و الذاکرین» در غزوات حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را نگاشت.

5. میرزا محمود صدرالمحدثین:

متوفی 1332 ه.ق. فرزند ملا عبدالله خوانساری، از وعّاظ معروف اصفهان و از آزادیخواهان مشروطیت که از همراهان ملک‌المتکلّمین و سیّدجمال واعظ شمرده می‌شد. (5)

6- ملا عبدالله خوانساری صدرالمحدثین:

متوفّی 1293 هـ . ق. وی نیز از وعّاظ مشهور به شمار می‌رفت. از شدت ارادتش به اهل بیت (علیهم السلام) آنکه در ایام عاشورا وفات یافت. ونقل است که در حال شدت مرض، ترک ذکر مصیبت ننمود و ماده تاریخش را نیز چنین آورده‌اند:

از پی تاریخ آن پرتو سرود *** یا حسینی گفت و پس دم درکشید. (6)

7- ملا حسین کُربِکَندِی:

متوفّی 1323 هـ . ق. معروف به «عمادالواعظین» از مشاهیر اهل منبر اصفهان و نویسنده چندین مجموعه در مواعظ و مصائب.

میرزا اسدالله اشتری:

متوفّی 1395 هـ . ق. شاعر فرزانه و نویسنده آثاری چون الف) تاریخ عشق، ب) دیوان اشعار، ج) طوفان روح و آثار دیگر. سبک نگارش وی بسیار متین ودلچسب بود و علاقه‌مندان فراوان داشت. از اشعار اوست:

....منم آن مرغ که گر بند مرا برداری *** نروم جایی و بر بام تو خواهم پرواز
محفلی نیست که نام تو در آنجا نبرم *** شمع را بیهده هر شب نبود سوز و گداز
بنما قبله‌ی ابرو که مسلمانی نیست *** بعد از این گر بسوی کعبه ببندیم نماز
.... خودپرستی نبود شیوه عشاق جهان *** اشتری رو بدر دوست بنه روی نیاز (7)

9- حاج سیداحمد مرندی:

فرزند سیدحسین حسینی. متوفّی 1298 هـ . ق. عالم فقیه. از محضر حاجی کلباسی و سید حجة الاسلام کسب علم نمود. (8) روی سنگ قبرش حک شده است:

بنده‌ی یزدان‌شناس *** مرگ و حیاتش یکیست

10- حاج ملا اسماعیل نَقنِه‌ای:

متوفّی 1350 هـ . ق. عالم فقیه.

11- میرزا محمد موسوی منجم:

متوفّی 1289 هـ . ق. منجم، ریاضی‌دان و شاعر.

12- حاج میرزا احمد عمادالواعظین:

فرزند ملا حسین کربکندی. متوفّی 1383 هـ. ق. خطیب معروف. عمر خویش را به ارشاد و هدایت و ذکر مناقب خاندان عصمت و طهارت گذرانید و سرانجام در صبح جمع پس از فرود آمدن از منبر موعظه در مجلس عزاداری حضرت زهرا (علیها السلام) به مرض سکته وفات یافت. (9) وی پدر دانشمند فقید حسین عمادزاده است.

نمایش پی نوشت ها:
1. جابری انصاری، حاج میرزا حسن‌خان: تاریخ اصفهان، ص 171؛ گزی، عبدالکریم: تذکرة‌القبور، ص 30.
2. اعتماد‌السلطنه، محمدحسن خان: المآثر و الآثار، ج1، ص 197.
3. مهدوی: بیان المفاخر، ج1، ص 258.
4. همایی: تاریخ اصفهان (مجلد ابنیه و عمارات)، صص 296 تا 305.
5. عقیلی، سیداحمد: مشروطه‌خواهان مدفون در تخت فولاد، ص 37.
6. گزی، عبدالکریم: همان منبع، ص 31.
7. مهدوی: تذکره شعرای اصفهان، ص 38.
8. مهدوی: بیان المفاخر، ج1، ص 258. در آنجا داستانی از ایشان نقل شده است.
9. مهدوی: اعلام اصفهان، ج1، ص 408.

منبع مقاله :
عقیلی، سیداحمد، (1391)، تخت فولاد اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی، تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ ششم.