آشنایی با 6 مسجد تاریخی
آشنایی با 6 مسجد تاریخی
آشنایی با 6 مسجد تاریخی
1) مسجد النبی - قزوین
اين مسجد در ضلع جنوبي خيابان امام خميني (ره) قزوين واقع است و از حيث مكان و از لحاظ عظمت بنا و اسلوب ساختمان و استحكام بنيان و حسن سليقهاي كه در آن به كار رفته يكي از عظيمترين مساجد اين شهر به شمار ميرود. مسجد النبی پس از انقراض صفويه در اثر عدم توجه، به صورت ويرانهاي درآمد بعدها به فرمان فتعليشاه قاجار از نو ساخته شد.
سردر شمالي مسجد النبي بسيار بلند است و سرتاسر آن با كاشي‌هاي مينايي و سبك بديعي تزئين شده و تاريخ بنيان آن در كتيبه‌اي با خط نستعليق بر كاشي لاجوردي نوشته شده است.
در چهار طرف حياط وسيع مسجد ايوان‌هاي چهارگانه با كاشي‌هاي رنگين مزين شده و در هر ايوان كتيبه‌اي از كاشي لاجوردي به خط نسخ كار گذاردهاند.
2) مسجد شيخ لطف‌الله - اصفهان
كتيبهُ سر در آن به خط ثلث عليرضا عباسي دز سال 1012 قمري است و معمار و بناي مسجد، استاد محمد رضا اصفهاني بوده است كه نام او در داخل محراب مسجد در دو لوحهُ كوچك آورده شده است.
شيخ لطف الله از علماي بزرگ شيعه از مردم ميس و از قراء جبل عامل؛ لبنان امروزي بوده است كه به دعوت شاه عباس اول، اصفهان را محل اقامت خود قرار داد.
به منظور تجليل ازاو اين مسجد براي تدريس و نمازگزاري وي اختصاص داده شد و وجه تسميهُ مسجد مزبور به نام شيخ لطف‌الله از همين جهت است. شيخ لطف الله 6 سال قبل از در گذشت شاه عباس اول وفات يافت.
اين مسجد داراى گنبدى است كه از درون و بيرون با كاشى‌‌كارى‌هاى زيبا پوشيده شده است. اين گنبد روى چندين تاق كنگره دار مرتفع استوار است و با آيات قرآنى آراسته شده است.
در فراز آن دايره‌اى وجود دارد كه داراى منافذى است كه با تزيينات فلزى آراسته شده است و براى روشنايى و تهويه به كار مى‌رود.
قلّه آن نيز به كلاهكى منتهى مى‌شود كه با كره‌هايى منظم تزيين شده است، محراب از يك طاق دندانه دار تشكيل شده كه بر فراز آن نقوش ظريف اسليمى نقش بسته است.
اين طاق كنگره‌دار از داخل داراى مقرنس‌هاى صدفى شكل است كه در انتهاى آن به نقوش گياهى زيبايى آراسته شده است. اين مسجد از لحاظ زيبايى نقوش و اسليمى هاى به كار رفته در آن بى‌نظير به شمار مى‌آيد.
در سال 1307 با توجه به طرح‌های اصلی و کاشی‌های موجود نسبت به مرمت سردر و گنبد اقدام شد. کتیبه نمای خارجی گنبد نیز نشان دهنده تعمیراتی است که توسط اداره باستان‌شناسی در سال 1315 انجام شده است.
در جلوی مسجد حوض 8 ضلعی زیبایی قرار داشته که در سال‌های 1316 تا 1318 برداشته شده است. در این زمان پوشش کف گنبد خانه از جنس گچ بوده و پنجره‌های چوبی منصوب در آن روشنایی زیرزمین را تامین می‌کرده است.
این محراب با کاشی‌کارى معرق و مقرنس‌هاى بسیار دلپذیر تزیین شده است. درون محراب دو لوح وجود دارد. در اطراف محراب کتیبههايى به خط علیرضا عباسى و خطاط دیگرى که باقر نام داشته است، دیده مى‌شود.
در این کتیبهها روایاتى از پیامبر اکرم و امام ششم شیعیان امام جعفر صادق نقل شده است.
اشعارى نیز بر کتیبههاى ضلع‌هاى شرقى و غربى به چشم مىخورد که احتمالاً سراینده آنها شیخ بهایى، عارف دانشمند و شاعر بزرگ دوره صفوى است.
3) مسجد ذوالفقار - اصفهان
بر در قديمي مسجد ذوالفقار به خط ثلث برجسته اشعاري در مدح و ستايش حضرت رسول (ص) و حضرت علي ابن ابيطالب (علیه السلام) منقور است. بربالاي كتيبه سردر مسجد لوح سنگي سياه رنگي نصب شده كه با خط ثلث برجسته عباراتي روي آن نوشته شده است.
شايد پادشاهان صفوي بدين گونه مي‌خواستند حمايت اصناف را به سوي خود جلب كنند تا بدين وسيله بر مدت فرمانروايي‌شان بيفزايند. مسجد و مدرسه و حمام ذوالفقار هنگامي در اصفهان ساخته شد كه هنوز اين شهر پايتخت نشده بود.
اين نكته بيانگر اين مطلب است كه شهر اصفهان حتي در زماني كه مركز حكومت نيز نبود مهم و آباد بود و حكّام و امراء و بزرگان كشور به آن توجه مخصوص داشتند.
4) مسجد مقدس محدثين - بابل
اين مسجد، از شمال به مسجد كاظم بيك و از شمال شرقي به مسجد پيرعلم و از شرق به مسجد امام موسي بن جعفر (ع) و از غرب به مسجد كوچك(شمشير گر محله) و از جنوب به مسجد گلشن و از جنوب غربي به مسجد خاتم الاوصياء«عج» مي‌رسد كه ميانگين فواصل اين مسجد با مساجد ديگر حدود 300 متر است.
قدمت تاريخي بناي اين مسجد 290سال است كه در زمان نادرشاه افشار به دست عالم فرزانه، محمّد نصير بارفروشي (ملا نصيرا) بنا شده است.
مساحت كل مسجدحدود 1600متراست كه ازچند قسمت تشكيل شده است:
* شبستان پايين و شبستان بالا كه درسال 1372 به شبستان اوّل اضافه شده است
* قبرستان، (حياط مسجد)كه از زمينهاي مرحوم ملا نصيرا بود
* مقبره علماء، كه مرحوم ملا نصيرا و شيخ كبير در آن مدفون هستند
اين مسجد داراي سه درب شرقي غربي و جنوبي است.
5) مسجد نصیرالملک - شيراز
مدت ساخت آن حدود ۱۲ سال و از سال ۱۲۹۳ تا ۱۳۰۵ شمسي به طول انجامیده است. مرمت، حفظ و نگهداری این بنای باشکوه و ارزشمند با رعایت استانداردهای بین‌المللی مرمت آثار تاریخی از سالها پیش آغاز شده است.
این مسجد دارای حیاط وسیع است که حوض بزرگ در وسط آن می‌باشد. در سمت شمال حیاط طاق مروارید، در سمت شرق شبستان با هفت ستون سنگی، در سمت جنوب دو گلدسته زیبا و در سمت غرب شبستان اصلی قرار دارد که دارای دریچه‌های با شیشه های رنگی است. مسجد نصیر الملک از نظر کاشیکاری و مقرنس کاری از زیباترین مساجد ایران است.
مسجد دارای صحن وسیعی می باشد که در سمت شمال آن قرار دارد. در ورودی دارای طاق نمایی بزرگ است٬ که سقف آن با كاشي‌هاي رنگارنگ مزین گشته است.
این شبستان دارای 7 درگاه است که آن را با 7 در چوبی با شیشه‌های رنگارنگ به صحن مسجد مرتبط می‌کند. سنگتراشی و تزیین این شبستان الهام گرفته شده از مسجد وکیل شیراز است. طاق و دیوارهای این شبستان با کاشی کاری‌های زیبا تزیین شده است.
کف آن با کاشی‌های فیروزه‌ای و سقف آن با نقش گل و بوته و آیات قرآنی مزین گشته است. این شبستان در واقع شبستان تابستانه محسوب می‌شود.
مسجد دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است که شبیه هم نیستند و ایوان شمالی زیباتر از ایوان جنوبی است. ایوان شمالی دارای 3 نیم طاق در 3 طرف است و از سمت چهارم به صحن راه دارد.
در سمت شمالی مسجد طاق نمایی به نام طاق مروارید وجود دارد که تمام سقف داخل و بیرون آن کاشی کاری رنگارنگ شده است و روی آن آیات قرآنی نوشته شده است. در دو طرف این طاق‌نما 2 طاق کوچکتر نیز وجود دارد. در سمت جنوب نیز طاقی وجود دارد که ارتفاعش کمتر از طاق مروارید است و تمام سطح بیرونی و داخلی آن کاشیکاری شده و سقف آن نیز مانند طاق شمالی مقرنسکاری شده است.
روی آن نیز دو گلدسته وجود دارد که در ورودی این دو گلدسته دو طاق نمای کوچکتر در دو طرف طاق اصلی وجود دارد.
6) مسجد و مدرسه سپهسالار (شهید مطهری) - تهران
كارشناسان معماری معتقدند كه این بنا با بهره‌گیری از كاشی‌كاری‌ها و مجموعه هنرهای معماری دوره قاجار طراحی و ساخته شده است. در سال ۱۲۹۶ قمري میرزا حسین خان سپهسالار دستور ساخت مسجدی را داد که اکنون، از زیباترین بناهای شهر تهران به شمار می‌رود.
طراحی مسجد را ممتحن‌الدوله به عهده گرفت و معمار آن حاج حسن قمی بود. ساخت هسته اصلی بنا نزدیک به 5 سال به طول انجاميد.
در سال ۱۳۴۲، استاد لرزاده تغییراتی در شبستان زمستانی ایجاد کرد و در سال ۱۳۷۵ ، نیز مهندس سعیدی گنبد اصلی را مرمت کرد.
وجه دیگری که به این مجموعه اهمیتی دو چندان می‌بخشد کتابخانه مسجد است که در سال ۱۲۹۷ قمري، سپهسالار با خرید کتابخانه ۴۰۰۰ نسخه‌ای اعتضادالسلطنه آن را پایه‌گذاری کرد.
هم اینک، گنجینه‌ای با بیش از ۴۲۰۰ کتاب خطی به خط مؤلفان و نزدیک به ۱۰۰۰۰ کتاب چاپ سنگی در این کتابخانه موجود است.
این بنا دارای 3 ورودی در بخش شمالی بوده که به علت احداث کتابخانه ملی توسط مهندس سیحون در سال 1342 مسدود و ارتباط این قسمت از بنا با باغ بهارستان قطع شد.
از ویژگی‌های مهم فضای مسجد سپهسالار، که در واقع یکی از برجسته‌ترین ابداعات معماری قاجاری نیز به شمار می‌رود، وجود مهتابی‌ها و بهارخواب‌های وسیع در طبقه فوقانی است. بعد از انقلاب اسلامي، مسجد و مدرسه سپهسالار به مدرسه عالی شهید مطهری تغییر نام يافت.
مسجد و مدرسه عالي شهيد مطهري میزبان بسیاری از مراسم مهم مذهبي، كشوري و لشكري است و به اين اعتبار مي‌توان آن را بناي يادماني دانست كه در تحولات سياسي يك‌صد ساله اخير مطرح بوده است.
منبع: همشهری آنلاین
/س
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}