تکیه‌ی امین التجار

بانوی نیکو خصال، آن اسوه‌ی فضل و کمال *** اهل تقوی، آیت حق، صاحب علم‌الیقین (1)

این تکیه متعلّق به دوره‌ی قاجاریه و توسط سید محمدعلی امین‌التجار (پدر بانو امین) ایجاد گردید. بانو امین در سال 1308 هجری قمری در خانه یکی از تجّار سرشناس اصفهان به نام سیّد محمدعلی امین‌التّجار (2) متولّد گردید. بنای زیبای بقعه‌ی بانو امین متعلّق به عصر انقلاب اسلامی است و پس از درگذشت بزرگ مجتهده‌ی جهان تشیّع حاجیه خانم نصرت‌السادات امین ملقّب به «بانوی ایرانی» متوفّی 1362 هجری شمسی بر مزار وی ایجاد گردید. در بین بناهای موجود در تکایای تخت فولاد معماری این بقعه منحصر به فرد و استثنایی است. در سن چهار سالگی به خواندن قرآن پرداخت و در دوازده، سیزده سالگی زبان عربی را یاد گرفت و پیش اساتید بزرگی چون آقا سیّد ابوالقاسم دهکردی به تعلیم علوم اسلامی پرداخت. در سن چهل سالگی از سوی فقهای بزرگی چون آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری مؤسس حوزه‌ی علمیّه قم، و آیات عظام آقا شیخ محمدکاظم شیرازی، آقا شیخ محمدرضا نجفی، مرعشی نجفی به اخذ اجازه‌ی اجتهاد نایل آمد. وی علاوه بر فقه و اصول در حکمت و فلسفه و علوم عقلی نیز مهارت کامل داشت. در اصفهان مدرسه‌ای برای بانوان تأسیس نمود و در آنجا به تعلیم و تربیت دختران و بانوان اصفهانی پرداخت. وقتی از بانو امین درباره‌ی علم‌آموزی و کسب کمالات معنوی سؤال شد ایشان اظهار داشتند «اغلب معنویات و معارف را از استادان فرا نگرفته‌ام و غالب نوشته‌هایم با ارشاد خدا و کمک او بوده است». این بانونی جلیل الشأن همواره تأکید داشت ناشناخته بماند و به همین دلیل کتابهایش به نام «بانوی ایرانی» به چاپ می‌رسید.
بنای زیبای بقعه‌ی بانو امین متعلّق به عصر انقلاب اسلامی است و پس از درگذشت بزرگ مجتهده‌ی جهان تشیّع حاجیه خانم نصرت‌السادات امین ملقّب به «بانوی ایرانی» متوفّی 1362 هجری شمسی بر مزار وی ایجاد گردید. در بین بناهای موجود در تکایای تخت فولاد معماری این بقعه منحصر به فرد و استثنایی است. زیرا به بهترین نحوی الگوی معماری اسلامی و معماری مدرن به خوبی با یکدیگر تلفیق گردیده است. شکل بقعه برگرفته از حجاب اسلامی و حجاب یک بانونی مسلمان را نشان می‌دهد. علاوه بر آن سر در بقعه که با مقرنس‌کاری زیبا و کتیبه‌های کاشی‌کاری هفت رنگ مزین با آیات قرآن مجید نظر بینندگان را به خود معطوف می‌دارد. در فضای داخلی بقعه نیز از همین کاشیکاری سنتی در تزیین دیوار داخلی بقعه استفاده گردیده است. مقبره‌ی بانو امین در زیر این گنبد بلند و رفیع قرار دارد.

 

موقعیّت جغرافیایی تکیه

این تکیه در کنار خیابان سعادت‌آباد قرار گرفته است. از غرب با تکیه حاج آقا مجلس، از شرق با تکیه آقا محمّد بید‌آبادی و از جنوب به خیابان سعادت‌آباد منتهی می‌شود.

بزرگان مدفون در این تکیه

1- بانو حاجیه نصرت‌السادات امین:

معروف به «بانوامین» و ملقّب به «بانوی ایرانی» فرزند محمدعلی امین‌التجّار (بانی تکیه) و متوفّی 1403 هجری قمری و افتخار زنان ایران و اسلام. وی از شاگردان آیة‌الله میر سیّدعلی نجف‌آبادی بود. صاحب کتاب‌های ارزشمند می‌باشد. برخی از مهمترین کتابهای ایشان عبارت است از:

الف) اربعین هاشمیه:

اوّلین تألیف ایشان به زبان عربی است که با مطالعه این کتاب می‌توان به جامعیت این بانو آگاه شد. تمام اربعین را با اِسنادهای متّصل به شیخ صدوق یا شیخ کلینی نقل کرده است.

ب) یک دوره کامل تفسیر قرآن:

تحت عنوان «مخزن العرفان» در پانزده جلد که مباحث عرفانی و فلسفی را به زبان ساده در این کتاب به نگارش درآورده است. اصلی‌ترین اثر ارزشمند ایشان همین تفسیر می‌باشد.

ج) روش خوشبختی:

که در آن به بانوان ایرانی توصیه به اخلاق اسلامی را سفارش می‌کند بانو امین در این کتاب راههای رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی خواهران مسلمان را با بیان ساده و روان نشان می‌دهد.

د) سیر و سلوک در روش اولیاء و... :

این کتاب، بیان طریق سلوک الی الله، مراحل آن و چگونگی طیّ کردن این راه است. بانو امین صاحب آثار علمی و خدمات ارزشمند دیگری نیز می‌باشد. (3)

2- حاج میرزا حبیب‌الله امین‌التجّار:

فرزند محمدعلی امین‌التجّار متوفّی 1369 ق. وی در زمان رضاخان پنج دوره نماینده‌ی مجلس بود. و توسط رضاخان مورد اذیت و آزار قرار گرفت و مدتی نیز به زندان افتاد. سرانجام در اصفهان وفات یافت و در این تکیه دفن گردید.

3- سیده عفّت الجاجیه امین:
فرزند حاج میرزا احمد افتخار امین، متوفّی 1397ق. عالمه فاضله و مؤلف کتاب «چهل حدیث امین» که کتابی ارزشمند و پرفایده است. (4)

4- محمدعلی امین‌التجّار:

متوفّی 1326 هـ . ق. پدر بانو امین، وی از تجّار معتبر و خوشنام اصفهان در اواخر عصر قاجار و صاحب و بانی این تکیه است. (5)

در مقامات بانو امین

ایشان در آموختن علوم و کسب معارف اسلامی جدّیت کم نظیر داشت. یکی از اساتید بانو امین - مرحوم آیت‌الله حاج میر سیدعلی نجف‌آبادی - نقل کرده است. روزی شنیدم فرزند ایشان فوت شده است. فکر کردم خانم دیگر درس را تعطیل خواهد کرد، ولی باز به جلسه‌ی درس آمد. گفتم امروز را تعطیل کنید، مصیبت‌زده هستید.گفت: «نه، منعی نیست، او رفت به رحمت خدا، ما چرا تعطیل کنیم؟». (6) به این حدیث شریف رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) اهمیت بسیار می‌دادند: «علم و دانایی باید نوری باشد در قلب شما نه آنکه آنچه را می‌دانید تصور کنید مهم است. علم آن عبارتی نیست که در کتب جستجو می‌کنید، بلکه نور است». ایشان در سخنرانی و کتاب‌های خویش به تفصیل به شرح این حدیث و اهمیت دریافت نور الهی و کسب معرفت حضوری و شهودی بسیار تأکید داشت. (7)
و یا در سئوالی از ایشان در مورد اینکه به نظر شما در عصر حاضر جهاد برای زنان در چیست؟ در جواب گفته بود: «بهترین جهاد حفظ پوشش است». و در پیامی که برای دختران جوان دارد چنین آورده است: «از صفات بارز همان پاکدامنی و عفّت است. به طوری که علمای اخلاق گفته‌اند: عمده‌ی شرافت زن نزد عقلا، در جامعه، در عفت است». (8)
بخصوص ایشان در زمینه حجاب از امر به معروف و نهی از منکر کوتاهی نمی‌کرد. حتی به طور عملی به این فریضه اقدام می‌کرد. نقل شده در جشن ازدواج یکی از بستگان خود شرکت نکردند و این عدم حضور، به علت وجود برخی بانوان بدحجاب و بی‌حجاب در این محفل بود. در زمینه ترویج علوم دینی با تأسیس اولین حوزه علمیه خواهران در اصفهان و ایران یک حرکت مدون علمی را انجام داد که جامعه زنان اصفهان را به شدت تکان داد. تأسیس مدرسه اسلامیه دختران نیز، در دوره پهلوی، یک حرکت بزرگ فرهنگی - اسلامی بود. (9)
قسمتی از وصیت‌نامه این بانوی گرامی چنین است: «... اعمالتان را برای خدا خالص کنید و در آن فکر اجر و پاداش نباشید و آن را وسیله‌ی رسیدن به لقاء الله قرار دهید... .»
مرحوم خانم سپیده کاشانی در رحلت ایشان سرود:

آن مرجع فضیلت و تقوا به راه علم *** در راهوار عشق مدد از خدا گرفت
بانوی بانوان جهان شد شفیع او *** گر در کنار کوثر میعاد جا گرفت (10)

نمایش پی نوشت ها:
1. ر. ک: طیبی، ناهید: زندگانی بانونی ایرانی، ص 154.
2. خاندان امین‌التّجار از سادات خاتون آبادی می‌باشند.
3. جهت اطلاع از شرح حال و آثار وی ر. ک: دایرة‌المعارف تشیع، ج2، ص 527؛ و ریاحی، محمدحسین: مشاهیر زنان اصفهان، ص 75- 107. همچنین یادنامه‌ها و بزرگداشت‌هایی از این عالمه فرزانه به چاپ رسیده است برای نمونه ر. ک: خواجه نوری، مینا: مجموعه مقالات و سخنرانی‌های اولین و دومین کنگره بزرگداشت بانو امین؛ باقری بید هندی، ناصر: بانوی مجتهد ایرانی و بسیاری از کتب و مقالات دیگر.
4. ریاحی: مشاهیر زنان اصفهان، ص 72 و 73.
5. مهدوی: سیری در تخت فولاد اصفهان، ص 68.
6. واعظ خیابانی: علمای معاصر، ص 454.
7. عمو خلیلی: ص 99.
8. ریاحی: (مقاله سیری در زندگی و آثار بانو امین)، آیین فرزانگی، ج4، سال 76، ص 107- 119.
9. عمو خلیلی: کوکب دری، ص 68 و 69.
10. همان مآخذ.

منبع مقاله :
عقیلی، سیداحمد، (1391)، تخت فولاد اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی، تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ ششم.