تکیه‌ی لسان‌الارض

با لسان‌الارض آن شو همزبان *** تا بگوید با تو اسرار نهان
«شفیق»

این تکیه در شمال گلستان شهدای امروزی قرار گرفته است و می‌توان آن را کهن‌ترین مزار تخت فولاد دانست. کتب تاریخی قرن پنجم هجری مانند «ذکر اخبار اصفهان از حافظ ابونعیم» از این قسمت تخت فولاد نام برده‌اند. یوشع نبی مشهورترین و قدیمی‌ترین مقبره شناخته شده تخت فولاد است که از زندگی و احوال او اطلاعی در دست نیست. در کتاب ذکر اخبار اصفهان، حافظ ابونعیم اصفهانی در قرن پنجم هجری از این مقبره نام برده شده است. از دوره‌ی حکومت آل بویه در اصفهان (قرن چهارم هجری) دیواری در قبرستان لسان‌الارض وجود داشت که در چند دهه‌ی اخیر از بین رفته است. قبر منسوب به یوشع‌النبی (علیه السلام) و مسجد لسان‌الارض و نیز آب انباری کهن با گنبدی در غرب مسجد لسان‌الارض وجود دارد. این آب انبار هم اکنون به زورخانه‌ی گلستان شهدا تبدیل شده است. علاوه بر این در منابع به بقعه‌ی سکّاکی که گنبدی دوازده تَرِک به شکل بقعه‌ی بابا رکن‌الدین در این محدوده اشاره شده که امروزه اثری از آن بقعه وجود ندارد. (1)

برخی از بزرگان مدفون در این تکیه

1- یوشع نبی:

مشهورترین و قدیمی‌ترین مقبره شناخته شده تخت فولاد است که از زندگی و احوال او اطلاعی در دست نیست. در کتاب ذکر اخبار اصفهان، حافظ ابونعیم اصفهانی در قرن پنجم هجری از این مقبره نام برده شده است.

2- حاج میرزا ابراهیم نوّاب:

فرزند آقا میرزا محمدباقر نوّاب لاهیجی. متوفّی 1361 ق. عالم جلیل و بزرگوار که امام جماعت مسجد ذوالفقار بود.

3- سید عبدالباقی طبیب:

فرزند میرزا محمدرحیم حکیم باشی. متوفّی 1171 ق. از اطبّا و شعرای اصفهان وی مدّتی طبیب نادرشاه و از پیشگامان سبک شعری بازگشت ادبی بود. این غزل مشهور از اوست:

غمت در نهانخانه‌ی دل نشیند *** به نازی که لیلی به محمل نشیند
بدنبال محمل چنان زار گریم *** که از گریه‌ام ناقه در گل نشیند (2)

ماده تاریخ وفات وی که بر سنگ قبرش حک شده چنین است: «بزم جنت منزل آن زبده‌ی سادات باد».

 

4- جلال‌الدین همایی:

او فرزند میرزا ابوالقاسم محمد نصیر، متوفّی 1400 ق. متخلّص به «طرب» (از شعرای بزرگ روزگار خویش بود). دانشمند برجسته و ادیب شاعر. وی نزد پدر و استادان بزرگ حوزه‌ی اصفهان همچون سیّد محمدباقر درچه‌ای، ملا عبدالکریم گزی، حاج آقا رحیم ارباب و علمای دیگر کسب علم نمود. ایشان اجازه‌ی روایتی از آیت‌الله آقا شیخ مرتضی آشتیانی، شیخ محمدحسین فشارکی و اجازه‌ی اجتهادی از آخوند فشارکی و آقا سیدمحمد نجف‌آبادی و مرحوم سیّدالعراقین داشت. (3)
در دبیرستان‌ها و دانشگاه به تدریس پرداخت و در سراسر زندگی جز به تدریس و تألیف نپرداخت. پست و مناصبی که از سوی دستگاه حاکمه پیشنهاد می‌شد با صراحت کامل رد می‌کرد. این صراحت لهجه در دوری از دستگاه حکومتی پهلوی را از محضر اساتیدی چون آیت‌الله العظمی درچه‌ای وحاج میرزا علی آقا شیرازی کسب نموده بود. زمانی از وی خواستند ریاست دانشگاه تبریز یا شیراز را بپذیرد ضمن رد این پیشنهاد شعر طنزآمیز و گزنده‌ای نوشت و در آن ضمن انتقاد از دستگاه حاکمه، سیاست حاکم بر دانشگاهها را به باد تمسخر گرفت. (4) وی کتاب‌های بسیاری به رشته‌ی تحریر آورد که از آن جمله می‌توان به الف) تاریخ ادبیات فارسی در پنج مجلّد ب) تاریخ اصفهان در ده مجلّد که دو جلد آن به چاپ رسیده است ج) دو رساله در فلسفه‌ی اسلامی د) غزالی نامه هـ) دیوان اشعار، و) مولوی نامه ز) فنون بلاغت ح) صناعات ادبی اشاره نمود. از اشعار او که در روزهای آخر حیاتش می‌سرود:

پایان شب سخن‌سرایی *** می‌گفت ز سوز دل «همایی»
فریاد کزین رباط کهگِل *** جان می‌کَنم و نمی‌کَنم دل... .
بر سنگ مزارش این دو بیت از اشعار خود او حک شده است:

یا رب به در تو آمدم شرمنده *** از بار گناه سر بزیر افکنده
من بنده‌ی عاصیم تو مولای کریم *** عفو از تو روا بود گناه از بنده (5)

5- حاج آقا میرزا هاشمی:

فرزند سیّد محمدتقی از اعقاب میرلوحی سبزواری. متوفّی 1407 ق. عالم بزرگوار که پس از فوت در کنار دو پسر شهید خویش حسن و حسین هاشمی به خاک سپرده شد.

6- حاج سیّدمحمد بهشتی‌نژاد:

متوفّی 1409 ق. عالمی مهربان. امام جماعت خوش اخلاق مسجد بهشتی در خیابان آیة‌الله کاشانی بود. وی در فعالیت‌های اجتماعی خیریه مردم و انقلاب اسلامی نقش مؤثری داشت.

7- حاج محمدحسین مصوّر الملکی:

فرزند محمدحسن نقاش (از قلمدان سازهای معروف و چیره‌دست). متوفّی 1398 ق. هنرمند معروف و نقاش مینیاتوریست. آثار هنری به جای مانده از او از شهرت بی‌نظیر برخوردار است. تابلوی تخت جمشید، تابلوی مسجد خیالی، تابلوی جنگ جهانی دوم وی از شهرت جهانی برخوردارند. (6)

8- میرزا آقا دهکردی:

متوفی 1400 ق. عالم و فقیه پارسا. وی پسر برادر و داماد آیت‌الله آقا سیّد ابوالقاسم دهکردی بود.

9- سیداسدالله صدر هاشمی:

فرزند سیدحسین. متوفی 1399 ق. از علما و مدرسین بزرگ کربلا که به مقام اجتهاد نایل آمده و سال‌ها به تدریس می‌پرداخت. وی صاحب آثار ارزشمندی است. مزار وی جنب مزار شهید شمس‌آبادی می‌باشد. (7)

نمایش پی نوشت ها:
1- مهدوی: سیری در تخت فولاد، ص 141.
2. صدر هاشمی، محمد: مقاله عبدالباقی طبیب، مجله یغما، شماره دوم، ص 315 و 316.
3. همایی: تاریخ اصفهان (مجلد هنر و هنرمندان)، مقدمه کتاب، صفحه سی و یک.
4. گلی زواره‌ای: ناصح صالح، ص 268.
5. جهت اطلاع از شرح حال و آثار وی، ر. ک: نصری، عبدالله: پایان سخن‌سرایی.
6. یوسفی، محسن: زندگی و آثار حاج مصوّر الملکی، مجله فرهنگ اصفهان، شماره چهاردهم، زمستان 78، صص 100- 107.
7. مهدوی: اعلام اصفهان، ج1، ص 525.

منبع مقاله :
عقیلی، سیداحمد، (1391)، تخت فولاد اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی، تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ ششم.