نگاهی به کاربرد پزشکی پروانش، پریوش

نام علمی (خانواده):

Catharanthus roseus (L.) G. Don (Apocynaceae)

نام انگلیسی:

Madagascar Periwinkle, Rose Periwinkle

نام فارسی:

پروانش، پریوش

مشخصات:

Catharanthus roseus (L.) G. Don گیاهی است که تا ارتفاع 80 سانتی‌متری رشد می‌کند. ساقه گیاه، چوبی، تا حدی شاخه شاخه و در همه قسمت‌ها حاوی شیرابه سفید مایل به شیری است. برگ‌های یک تکه، سبز تیره، براق، بیضوی - مستطیل، 4-5 در 2-3 سانتی‌متر با رگبرگ‌های برجسته عرضی بر روی سطح و دور از ساقه هستند. این گیاه در درمان اسهال، مالاریا، دیابت و به عنوان قابض، تعریق‌آور، برطرف کننده سرفه، قاعده‌آور، تصفیه کننده بعد از زایمان و همچنین در دردهای قاعدگی، فشار خون، بی‌خوابی در شبه‌جزیره هندوچین، فیلیپین، جامائیکا، هند غربی [جزایر Antilles و Bahama و غیره واقع در دریای کارائیب]، افریقای جنوبی، آسیای جنوب شرقی هند و کوئینزلند [یکی از استان‌های استرالیا] استفاده می‌شود. گل‌ها دو جنس، سفید، ارغوانی، صورتی، قرمز، یا سفید با مرکز قرمز یا صورتی می‌باشند. میوه‌ها حاوی یک جفت فولیکول گوشتی مایل به سبز، با طول 2-3 سانتی‌متر و دارای دانه‌های کوچک مستطیل شکل هستند.

منشأ:

بومی ماداگاسکار است و در تمام کشورهای گرمسیری کشت داده شده یا بومی‌سازی شده است.

ترکیبات شیمیایی:

وین بلاستین، وین کریستین، لوروزین، آکوامیسین، کاروزین، کاتارانتین، کاتاریسین، کاتارین، کاتاروزین، کاتووالین، کاتارانتیول، ویندولین، ویندولینین، وینکالوکوبلاستین، سکولوگانین، ماریتیانین، روزیسین و ترکیبات دیگر.

کاربرد در طب سنتی:

این گیاه در درمان اسهال، مالاریا، دیابت و به عنوان قابض، تعریق‌آور، برطرف کننده سرفه، قاعده‌آور، تصفیه کننده بعد از زایمان و همچنین در دردهای قاعدگی، فشار خون، بی‌خوابی در شبه‌جزیره هندوچین، فیلیپین، جامائیکا، هند غربی [جزایر Antilles و Bahama و غیره واقع در دریای کارائیب]، افریقای جنوبی، آسیای جنوب شرقی هند و کوئینزلند [یکی از استان‌های استرالیا] استفاده می‌شود. از این گیاه همچنین برای سرماخوردگی، سرفه، تب و برونشیت استفاده می‌شود. در مالزی، برگ‌های خرده شده برای قرار دادن روی محل سوختگی و زخم و نیز برای درمان اوریون، گردن متورم، لوزه متورم و گزیدگی حشرات به کار می‌رود. در پورتوریکو و کوبا، از جوشانده گل برای شستشوی چشم استفاده می‌شود.  

آثار دارویی:

ضد سرطان / ضد نئوپلازی آنتی اکسیدان، ضد رگ‌زایی، عامل شیمی درمانی، پایین‌آورنده قند خون، و بهبوددهنده زخم.

مقدار مصرف:

برگ گیاه با دوز 4 تا 8 گرم و به صورت جوشانده یا عصاره برای درمان الیگوره، وجود خون در ادرار، دیابت ملیتوس و اختلالات قاعدگی مفید است. از جوشانده حاصل از 30 گرم گیاه در مالزی، برای دیابت، اسهال خونی، التهاب روده، دردهای قاعدگی، فشار خون، بی‌خوابی و سرطان استفاده می‌شود. برای درمان سرماخوردگی و گلو درد، دم کرده‌ی (چای) حاصل از 9 گل صورتی در نیم لیتر آب تهیه شده و کم کم در طول روز نوشیده می‌شود. دم کرده رقیق ریشه در درمان دیابت به کار می‌رود.

عوارض جانبی:

گرده‌های گیاه پروانش می‌تواند آغازگر حساسیت تنفسی وابسته به IgE در مردمی که در نواحی نزدیک این گیاه زندگی می‌کنند، باشد.

یادداشت نویسنده:

به لحاظ بالینی، وین بلاستین و وین کریستین در تزریق وریدی، به صورت ملح سولفات تجویز می‌شود.

پی‌نوشت:

برای مشاهده پی‌نوشت‌های این کتاب به منبع مقاله مراجعه شود.

منبع مقاله :
لینگ، کوهویی - تانگ کیان، چوا - چای هون، تان؛ (1392)، راهنمای گیاهان دارویی: مصور و با رویکرد علمی و دارویی، مترجمان: حسین حسین‌زاده - محسن ایمن شهیدی، رامین رضایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، چاپ اول.