آسیت یا آب آوردن شکم

آسیت به انباشته شدن آب در حفره شکمی گفته می‌شود. آب آوردن شکم در بیشتر موارد در اثر آسیب‌های کبدی ایجاد می‌شود که در اصطلاح پزشکی به آن «آسیت» گفته می‌شود. آسیت مرتبط با آسیب‌های کبدی به نام آسیت سیروزی شناخته می‌شود. آب آوردن شکم ممکن است در اثر نارسایی قلبی، کلیوی یا ابتلا به سرطان نیز باشد. دلیل عمده‌ی آسیت بیماری‌های کبد یا سیروز است. نزدیک به 80 درصد از موارد آسیت مربوط به آسیب کبدی پیشرفته است. باور بر این است که افزایش فشار در جریان خون کبد و کاهش آلبومین در خون، عامل اصلی آسیت شکمی است.

نشانه‌های آسیت

* آسیت خفیف نشانه‌های مشخصی ندارد، اما آسیت شدید معمولاً نشانه‌های بارزی دارد که به شرح زیر است:
* برآمدگی شکم
* نفخ
* برآمدگی پهلوها
* در موارد شدید، با ضربه زدن و فشار آوردن به شکم، جابجایی مایع داخل شکم احساس می‌شود.
* احساس سنگینی در شکم
* بی‌اشتهایی
* احساس پری بعد از کمی غذا خوردن
* سوزش سردل
* تهوع
*یبوست
* تنگی نفس به دلیل فشار مایع درون شکم به پرده‌ی دیافراگم
* جمع شدن مایع در اطراف شش‌ها
* سرفه شدید
* هنگامی که آسیت در اثر سیروز یا نارسایی کبدی باشد، ممکن است در ناحیه پاها تورم و کبودی مشاهده شود.
* آسیت حاصل از سرطان ممکن است با کاهش وزن بی‌دلیل و نشانه‌های خستگی همراه باشد.
* در مواردی که آسیت در اثر نارسایی قلبی است، شایعترین نشانه‌های آن خس‌خس سینه، تنگی نفس و ناتوانی در حرکات بدنی است.
* فشار داخلی بر دیواره فتق شکم و ناف
* کمر درد در اثر فشار زیاد به ماهیچه‌های کمر

دلایل آسیت

* دلیل عمده‌ی آسیت بیماری‌های کبد یا سیروز است. نزدیک به 80 درصد از موارد آسیت مربوط به آسیب کبدی پیشرفته است. باور بر این است که افزایش فشار در جریان خون کبد و کاهش آلبومین در خون، عامل اصلی آسیت شکمی است.
* انباشته شدن آب و نمک در بدن نیز ممکن است در شدت یافتن علائم آسیت مؤثر باشد.
* نارسایی احتقانی قلبی
* نارسایی کلیه / آسیب‌های کلیوی
* انسداد وریدهای باب در اثر تومور و تشکیل لخته‌ی خون
* سرطان‌های مشخصی مانند سرطان کولون، معده، ریه، پانکراس، تخمدان، پستان، لنف ممکن است سبب آسیت حاد شوند.
* پانکراتیت یا تورم پانکراس که در اثر اعتیاد به الکل ایجاد می‌شود می‌تواند سبب آسیت پانکراسی شود.

درمان آسیت

درمان آسیت با استفاده از مواد ادرارآور برای کاهش آب انباشته شده در شکم و همچنین استفاده از آنتی‌بیوتیک در مواردی است که عفونت وجود دارد.
معمولاً به این بیماران توصیه می‌شود که از نوشیدن الکل و خوردن نمک پرهیز کنند.
در مواردی که آسیت شدید است و درمان دارویی تأثیر ندارد، روش دیگری به نام پاراسنتز استفاده می‌شود که عبارت از تخلیه مایع شکم با استفاده از یک لوله مخصوص است.
به جز درمان دارویی، بعضی درمان‌های طبیعی نیز برای آسیت وجود دارد:
* یک قاشق چایخوری آب سیر را به یک لیوان آب بیافزاید و با معده‌ی خالی میل کنید. این درمان را چند روز انجام دهید تا درد و تورم شکم کاهش یابد.
* نصف فنجان آب برگ تربچه را با مقدار کمی آب مخلوط کنید و به طور منظم بنوشید. این درمان خانگی بسیار برای آسیت بسیار مؤثر است.
* به اندازه‌ی یک مشت تخم شنبلیله را به مدت یک شب در آب بخیسانید. صبح روز بعد آن را به آرامی هم بزنید و سپس صاف کنید. مایع حاصل را بنوشید.
* انبه در درمان آسیت مؤثر است. سعی کنید حداقل روزی یک انبه بخورید.
* آب هویج یا آب لیموی تازه، نشانه‌های آسیت را به سرعت برطرف می‌کند.
* پیاز ادرارآور است و به کاهش انباشتگی آب در بدن کمک می‌کند.
* ماساژ ملایم شکم با روغن کرچک، سبب کاهش نفخ و گاز معده می‌شود. البته پیش از اقدام به این کار با یک متخصص ماساژ یا پزشک مشورت کنید.
* ریشه‌ی قاصدک سبب بهبود عملکرد کلیه‌ها می‌شود زیرا خاصیت ادرار‌آوری دارد. سنا و آلوورا نیز همین خاصیت را دارند.
* کمپرس آب گرم به همراه شیره‌ی آنغوزه به رفع تورم شکم کمک می‌کند.

رژیم غذایی مناسب برای آسیت

* رژیم مناسب در این حالت بر کاهش سدیم غذا متمرکز است. اگر نمک زیاد بخورید، ممکن است درمان دارویی یا خانگی هیچ اثری نداشته باشد. بنابراین باید میزان سدیم (نمک) غذا را کاهش داد و حداکثر بین 4 تا 5 گرم نمک در روز مصرف کرد. البته نمی‌توان از پتاسیم بجای سدیم استفاده کرد زیرا پتاسیم با داروهایی که برای درمان آسیت استفاده می‌شود تداخل دارد.
* فرد مبتلا به آسیت باید از خوردن غذاهای آماده و فرآوری شده پرهیز کند، به ویژه سس‌های سالاد، و غذاهای مخلوط با سس که نمک زیادی دارند.
* فرد مبتلا به آسیت باید از غذاهای کم‌چربی و کلسترول استفاده کند. انجمن قلب آمریکا غذاهای پر فیبر، غلات کامل، کم چربی و بدون شکر فرآوری شده را توصیه می‌کند.
* غذاهایی شامل سالاد تربچه، سیر و عسل بطور روزانه در رژیم غذایی داشته باشد.
* از غذاهای نشاسته‌ای مانند برنج و سیب‌زمینی پرهیز کند.
* در بعضی موارد فقط تغذیه از طریق ورید باید صورت گیرد که طبق نظر پزشک انجام می‌شود.

توصیه‌های مفید برای افراد مبتلا به آسیت

* پرهیز از الکل، از بیماری‌های کبدی و سیروز پیشگیری می‌کند. داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن باید با احتیاط مصرف شود، زیرا این داروها سبب آسیب کبد و کاهش گردش خون در کلیه‌ها می‌شود.
* پیش از شروع هر گونه درمان جایگزین یا گیاهی، باید با پزشک مشورت کنید. بعضی از گیاهان اگر به میزان زیاد مصرف شوند ممکن است زیان‌آور باشند و با داروهای روزانه تداخل داشته باشند.
* از خوابیدن در طول روز و بلافاصله پس از صرف غذا پرهیز کنید زیرا فرآیند گوارش غذا را دشوار می‌سازد.
* هپاتیت C و B عوامل خطرساز برای آسیت هستند بنابراین باید مراقب باشید به هپاتیت مبتلا نشوید.
منبع مقاله :
واعظی، محمد جواد، (1396)، دانستنیهای پزشکی، قم: نوید حکمت، چاپ اول.