نگاهی به کاربرد پزشکی خرزهره

نام علمی (خانواده):

Nerium oleander L. (Apocynacear)

نام انگلیسی:

Oleander

نام فارسی:

خرزهره

مشخصات:

خرزهره یک درختچه کوچک با حداکثر 2 متر ارتفاع است. برگ‌ها بسیار باریک بیضوی و در ابعاد 5-21 در 1-3/5 سانتی‌متر، به رنگ سبز تیره و بدون گوشواره (زائده‌ای در محل اتصال دمبرگ به ساقه) هستند که در حلقه‌های سه تایی دسته‌بندی شده‌اند. گل‌ها درخشان و معطر هستند. از این گیاه در طب سنتی آیورودا برای درمان گال، بیماری‌های چشمی و همورئید استفاده می‌شود. همچنین برای درمان عفونت‌های انگلی در کالابریا (جنوب ایتالیا) به کار می‌رود. کاسبرگ‌ها مثلثی باریک تا بیضوی باریک در ابعاد 3-10 میلی‌متر هستند. رنگ گلبرگ‌ها قرمز مایل به بنفش، صورتی، سفید و یا زرد است. میوه‌ها از فولیکول‌های استوانه‌ای تشکیل شده‌اند که ابعادشان 12-23 سانتی‌متر است. دانه‌ها دوکی شکل و در حدود 0/9-1/2 سانتی‌متر هستند.

منشأ:

بومی اروپای جنوبی (2) است و به طور گسترده‌ای در آسیا، اروپا و امریکای شمالی (1) کاشت می‌شود.

ترکیبات شیمیایی:

اولئاندروزید، کانروزید، نریازید، ‌نریگوزید، نریوموزید، نریدیگی نوزید، نری زوسید، نری تالوسید، پروسراژنین، نری دی انون A، کاردنولید N1 تا N4 و سایر مواد.

کاربرد در طب سنتی:

از این گیاه در طب سنتی آیورودا برای درمان گال، بیماری‌های چشمی و همورئید استفاده می‌شود. همچنین برای درمان عفونت‌های انگلی در کالابریا (جنوب ایتالیا) به کار می‌رود. از جوشانده برگ برای درمان دیابت در جنوب شرق مراکش استفاده می‌شود. پوست، برگ و گل‌ها به طور سنتی به عنوان افزایش دهنده‌ی توان قلب و مدّر به کار می‌روند.

آثار دارویی:

مسکن، ضد التهاب، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد نئوپلاسم، ضد قارچ، مضعف سیستم اعصاب مرکزی، ضد میتوز، حشره کش، لاروکش، محرک عضلانی و مهار کننده‌ی فعال شدن NFKB.

عوارض جانبی:

تضعیف سیستم اعصاب مرکزی، گیجی، استوپور (کند ذهنی) سردرد، تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی، کرامپ‌های شکمی، سقط خود به خودی، ازدیاد حساسیت، درماتیت تماسی، افزایش پتاسیم خون و تاکی پنه.

مسمومیت‌زایی:

برای انسان‌ها و حیوانات سمی است. این گیاه حاوی ترکیبات سمّی بسیاری است که بسیاری از آنها برای انسان کشنده است. خوردن این گیاه می‌تواند بر دستگاه گوارشی و نیز بر قلب و همچنین سیستم اعصاب مرکزی آثاری داشته باشد.

موارد منع مصرف:

مادران باردار و در ایام شیردهی و نیز کودکان و یا افرادی که به این گیاه حساسیت دارند، نباید آن را مصرف کنند. مصرف خوراکی نیز توصیه نمی‌شود.

تداخلات دارو - گیاه:

سمیت کشنده دیژیتالیس در مصرف همزمان این گیاه با دیگوکسین و یا دیژیتوکسین ممکن است رخ دهد. مصرف همزمان کینیدین، نمک‌های کلیسم، مدرهایی که به دفع سدیم و کلر کمک می‌کنند، ملین‌ها و گلوکوکورتیکوئیدها باعث افزایش اثربخشی و نیز افزایش عوارض جانبی آن می‌شود.

پی‌نوشت:

برای مشاهده پی‌نوشت‌های این کتاب به منبع مقاله مراجعه شود.

منبع مقاله :
لینگ، کوهویی - تانگ کیان، چوا - چای هون، تان؛ (1392)، راهنمای گیاهان دارویی: مصور و با رویکرد علمی و دارویی، مترجمان: حسین حسین‌زاده - محسن ایمن شهیدی، رامین رضایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، چاپ اول.