برگرفته از سایت هلث هارتی
مترجم: رزیتا ملکی‌زاده


پروپرانولول دارویی است که معمولاً جهت درمان فشار خون بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. هرچند همانند تمامی داروهای دیگر، پروپرانولول نیز عوارض جانبی خود را دارد. این مقاله برخی از مشکلات ایجاد شده در اثر معرفی پروپرانولول به بدن انسان را مورد بررسی قرار می‌دهد. عوامل مسدود کننده گیرنده بتا ـ آدرنرژیک یا بتا بلوکرها طبقه‌ای از داروها هستند که فعالیت و عمل برخی قسمتهای غیر ارادی سیستم عصبی بدن انسان را مسدود می‌سازند. پروپرانولول دارویی است که در دسته داروهایی تحت عنوان مسدود کننده‌های گیرنده‌های بتا قرار می‌گیرد و در اصل به منظور درمان فشار خون بالا یا هیپرتنشن مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروپرانولول نیز همانند هر کلاس دارویی دیگری عوارض جانبی خود را دارد به ویژه اگر این دارو مناسب نوع بدن فرد خاصی نباشد. این عوارض به طور معمول دیده شده و اگر تزریق این دارو همزمان با عوارض دیگری مانند بارداری، آسم، دیابت یا فئوکروموسیتوم‌ باشد، آنگاه منجر به بروز مشکلاتی می‌شود که رسیدگی به آن می‌تواند بسیار دشوار باشد.
به منظور درمان فشار خون بالا، ضربان قلب سریع، آنژین، درد قفسه سینه مرتبط با بیماری عروق کرونر، میگرن و تیروتوکسیکوز، عموماً پروپرانولول یا به تنهایی و یا در ترکیب با برخی داروهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. دارویی که تا این اندازه بیماری را درمان می‌سازد بدیهی است که بر روی بعضی افراد عوارض جانبی برجای خواهد گذاشت. این عوارض نادر نبوده و در نتیجه میزان مصرف یا دوز این دارو پس از معاینه دقیق بیمار و تنها توسط یک پزشک حاذق و با تجربه تعیین می‌شود.
داروهای مسدود کننده گیرنده بتا
عوامل مسدود کننده گیرنده بتا ـ آدرنرژیک یا بتا بلوکرها طبقه‌ای از داروها هستند که فعالیت و عمل برخی قسمتهای غیر ارادی سیستم عصبی بدن انسان را مسدود می‌سازند. سیستم عصبی سمپاتیک جزء اصلی سیستم عصبی غیر ارادی است و سرعت و میزانی که در آن قلب به تپش در می‌آید را کنترل می‌کند. مسدود کننده‌های گیرنده بتا می‌توانند اعمال این اعصاب را مسدود ساخته و در نتیجه تعداد ضربان قلب فرد را پایین می‌آورند. مسدود کننده‌های گیرنده بتا همچنین به کاهش نیاز عضلات قلب به اکسیژن کمک می‌کنند. پروپرانولول که در این طبقه مسدود کننده‌های گیرنده بتا قرار دارد، تعداد ضربان قلب را پایین آورده و مزایای بسیاری را به ارمغان می‌آورد.
پایین آوردن ضربان قلب همیشه یک اقدام عاقلانه به حساب نمی‌آید. کاهش شدید و ناگهانی ضربان قلب می‌تواند موجب بروز مشکلات مختلفی شود و تمام خطرات ریشه از این مشکل دارد. به همین دلیل است که مصرف این دارو بایستی به شدت تحت کنترل باشد و تنها در صورت تجویز توسط یک پزشک حاذق مورد استفاده قرار گیرد.
عوارض جانبی شناخته شده پروپرانولول
همانطور که برای اکثر داروهای مسدود کننده گیرنده بتا متداول است، مزایا و فوائد کاملاً واضح این دارو معمولاً عوارض جانبی بالقوه‌ای را که می‌توانند حقیقتاً به بدن آسیب برسانند را پنهان می‌سازد. به هنگام مصرف این دارو فرد بایستی مراقب باشد و چنانچه هرگونه مشکل یا مسئله‌ای برایش پیش آمد، بایستی بلافاصله با پزشک خود مشورت کند. ایست قلبی از جمله احتمالاتی است که می‌تواند به عنوان نتیجه مستقیم تزریق این دارو به بدن در نظر گرفته ‌شود، بنابراین بایستی مراقبتهای لازم انجام شده تا از شروع هرچه زودتر درمان اطمینان حاصل شود.
در اکثر افراد عوارض جانبی تنها چند مورد خفیف را شامل شده که به راحتی قابل درمان بوده و آسیب جدی در دراز مدت وارد نمی‌سازند. مشکلات جزئی که در اثر استفاده از پروپرانولول ایجاد می‌شود در ادامه آورده شده است:
• اسهال یا یبوست
• شکم درد یا احساس تهوع
• آهسته شدن ضربان قلب یا پایین آمدن فشار خون
• میزان غیر عادی ضربان قلب که می‌تواند مشکلات شدیدی را ببار آورد.
• تورم دستها و پاها
• اشکال در تنفس و خس خس مداوم سینه
• بی حسی و سوزن سوزن شدن دستها و پاها
• واکنشهای آلرژیک غیر منتظره
• تورم و تاول زدن پوست
• ناتوانی جنسی و تب
• بی خوابی و خستگی
علاوه بر این موارد، چند اثر دیگر نیز وجود داشته که بیشتر بر روی روان فرد تأثیر گذاشته و می‌توانند موجب آسیب بیشتر شوند.
• افزایش وزن: عوارض قلبی همراه با این دارو گاهی اوقات می‌تواند همچنین در بعضی افراد منجر به افزایش ناگهانی و غیر طبیعی وزن شود.
• افسردگی: به علت بی خوابی، پروپرانولول می‌تواند موجب بروز افسردگی شدید در فرد شود. عوارض جانبی مرتبط با آن، از دست دادن حافظه، دیدن خوابهای شفاف یا آگاهانه و توهم را شامل می‌شود.
• اضطراب: این دارو علاوه بر افسردگی، همچنین می‌تواند موجب اضطراب شدید در فرد شود. این امر مجدداً در اثر توأم شدن عواملی مانند بی خوابی، ضربان قلب کاهش یافته و خستگی شدید است.
• ریزش مو: یکی دیگر از عوارض جانبی معمول این دارو است.
• کاهش قند خون یا هیپوگلیسمی: با وجود آنکه این وضعیت پیامد مستقیم مصرف پروپرانولول نیست، اما این دارو اثرات این عارضه را پنهان می‌سازد. سطوح پایین قند خون برای افراد مبتلا به دیابت خطرناک است، بنابراین لازم است که بسیار مراقب میزان مصرف پروپرانولول باشند.
• مشکلات بارداری: مشاهده شده است که چنانچه زنان باردار بیش از حد از این دارو مصرف کنند، فرزند آنها ممکن است دچار ناهنجاری، عقب ماندگی رشد، فشار خون پایین یا مشکلات تنفسی شود.
• مشکلات قلبی: افرادی که دارای سابقه مشکلات قلبی مزمن هستند به علت مصرف این دارو دچار عوارض پیش بینی نشده خواهند شد. این دارو می‌تواند به موارد ناگهانی نارسایی قلبی و بدتر شدن عارضه‌ای تحت عنوان آنژین گردد.
نکته دیگری که بایستی افراد مصرف کننده این دارو به خاطر داشته باشند این است که به طور ناگهانی و بدون صحبت با پزشک مصرف این دارو را متوقف نسازند. افزایش ناگهانی ضربان قلب می‌تواند در برخی موارد بسیار مضر باشد. هرگونه رژیم غذایی تجویز شده توسط پزشک بایستی به دقت و به هر قیمتی دنبال شود همچنین مراجعه منظم به پزشک از ضروریات است.
گوناگونی و جدی بودن گاه به گاه عوارض جانبی همراه با پروپرانولول، این امر را مسلم می‌سازد که تمام دستورات پزشک بایستی مو به مو اجرا و همچنین به طور مرتب به یک متخصص مراجعه شود. چنانچه هرگونه نشانه یا علائمی مشاهده شد، بایستی بلافاصله به اطلاع پزشک رسانده شود به این دلیل که عدم انجام این کار تنها مشکلات را بیش از پیش پیچیده کرده و فرد ممکن است در نهایت مجبور شود تاوان سنگینی برای این کار بپردازد.