امر به معروف و نهي از منکر فريضه اي واجب و همگاني

خرد انساني و امر به معروف و نهي از منکر:

هر چند فريضه امر به معروف و نهي از منکر يکي از بزرگترين واجبات اسلامي و توصيه به آن در قرآن و گفتار پيامبر خدا (ص) و اميرمؤمنان (ع) و ديگر امامان، داراي لحني کم نظير و تکان دهنده است. ولي اگر کسي از اين همه چشم پوشي کند و تنها به نداي خرد انساني گوش بسپرد، باز هم بي شک اين عمل سازنده را فريضه و تکليف خواهد شمرد. به نيکي خواندن و از بدي برحذر داشتن را کدام خرد سالم ستايش نمي کند؟ و کدام انسان خيرخواه و حساس، از او روي برمي گرداند؟
هنگاميکه به اين فريضه عمل شود، به تعداد آمران و ناهيان، دعوت به خير در ميان مردم صورت مي گيرد و بي گمان لبيک گويان به اين دعوت نيز کم نخواهند بود. اين فرا خواني به گمان زياد بر خود داعيان نيز نشانه نيک بر جاي مي گذارد و از دو سو راه صلاح را هموار مي سازد کار نيکي که مخاطب خود را به آن امر مي کنيم و رفتار زشتي که وي را از آن برحذر مي داريم، هر چه بزرگتر و تأثير اجتماعي يا فردي آن ژرفتر يا ماندگارتر باشد، امر به معروف و نهي از منکر ما ارزشمندتر است و چنين است که عمل به اين فريضه، تضمين کننده دوام و استحکام حکومت صالحان است و رها کردن و به فراموشي سپردن آن زمينه ساز سلطه اشرار و نابکاران. (1)

امر و نهي صادقانه:

وقتي که شما براي کمک به نظام اسلامي، مردم را به نيکي امر مي کنيد - مثلا احسان به فقرا، صدقه، رازداري ، محبت، همکاري، کارهاي نيک،تواضع، حلم، صبر - و مي گوييد اين کارها را بکن، هنگامي که دل شما نسبت به اين معروف، بستگي و شيفتگي داشته باشد، اين امر شما، امر صادقانه است.
وقتي کسي را از منکرات نهي مي کنيد- مثلا ظلم کردن، تجاوز به ديگران، اموال عمومي را حيف و ميل کردن، دست درازي به نواميس مردم، غيبت کردن، دروغ گفتن،توطئه کردن، عليه نظام اسلامي کار کردن، با دشمن اسلام همکاري کردن- و مي گوييد اين کارها را نکن، وقتي که در دل شما نسبت به اين کارها بغض وجود داشته باشد، اين نهيت، يک نهي صادقانه است و خود شما هم طبق همين امرو و نهي تان عمل مي کنيد. اگر خداي نکرده، دل با زبان همراه نباشد، آنگاه انسان مشمول اين جمله مي شود که «لعن الله الامرين بالمعروف التارکين له. » (2) کسي که مردم را به نيکي امر کند، اما خود به آن عمل نمي کند؛ مردم را از بدي نهي مي کند، اما خود او همان بدي را مرتکب مي شود، چنين شخصي مشمول لعنت خدا مي شود؛ اين چيز خيلي خطرناکي خواهد شد.

امر به معروف و نهي از منکر در مسائل اجتماعي:

در مسائل فردي، تقوا خيلي زياد، مورد توصيه اميرالمؤمنين (ع) است؛ اما در زمينه مسائل اجتماعي شايد هيچ خطابي به مردم شديدتر، غليظ تر، زنده تر و پرهيجان تر از خطاب امر به معروف و نهي از منکر نيست. (3)

10- امر به معروف و نهي از منکر در محيط خانواده:

در محيط خانواده هم مي شود نهي از منکر کرد. در بعضي خانواده ها حقوق زنان رعايت نمي شود، در بعضي خانواده ها به خصوص حقوق کودکان رعايت نمي شود، اينها را بايد به آنها تذکر داد و از آنها خواست. حقوق کودکان را تضييع کردن، فقط به اين هم نيست که انسان به آنها محبت نکند؛ نه سوء تربيتها، بي اهتمامي ها، نرسيدنها، کمبود عواطف و از اين قبيل چيزها هم ظلم به آنها است. (4)

امر به معروف و نهي از منکر نسبت به مسئولان:

امر به معروف و نهي از منکر حوزه هاي گوناگون دارد که مهمترينش حوزه مسئولان است، يعني شما بايد ما را به معروف امر و از منکر نهي کنيد. مردم بايد از مسئولان، کار خواب بخواهند! آن هم نه به صورت خواهش و تقاضا، بلکه بايد از آنها بخواهند، اين مهمترين حوزه است؛ البته فقط اين حوزه نيست؛ حوزه هاي گوناگوني وجود دارد. (5)

نبايد فقط به نهي از منکر پراخت.

در مسئله امر به معروف و نهي از منکر، فقط نهي از منکر نيست، امر به معروف و کارهاي نيک هم هست. براي جوان درس خواندن، عبادت کردن، اخلاق نيک، همکاري اجتماعي ، ورزش صحيح و معقول و رعايت آداب و عادات خوب در زندگي همه جزو چيزهاي خوب است. براي يک مرد، براي يک زن و براي يک خانواده، وظايف خوب و کارهاي بزرگي وجود دارد. هر کسي را که شما به يکي ازاين کارهاي خوب امر کنيد به او بگوييد و از او بخواهيد، امر به معروف است. نهي ازمنکر هم فقط نهي از گناهان شخصي نيست، تا مي گوييم نهي از منکر، فورا در ذهن مجسم مي شود که اگر يک نفر در خيابان، رفتار و لباسش خوب نبود، يکي بايد بيايد و او را نهي از منکر کند، فقط اين نيست. (6)
خدا رب اعلاي ماست پس هدايتش اعلا است محبتش هم اعلا است کتابش نيز اعلا است و به اقوم و اعلي هدايت مي کند( هدي للتي هي اقوم (7)) جالب است که در هر دو آيه اي که اقوم و قيم بودن قرآن کريم مطرح شده بلافاصله فرموده است ( و يبشر المؤمنين الذين يعملون الصالحات ان لهم اجرا کبيرا ) (8) و در جاي ديگري (اجرا حسنا )(9) است گويا مي خواهد بفرمايد تا عمل نکنيد اقوم بودن، قيم بودن و لا عوج فيها بودنش را کاملا درک نمي کنيد. خدا رب اعلاي ماست، پس تنبيه و تشويق هايش نيز اعلا است و دين و اوليايش هم اعلا هستند حال که او رب اعلاي ماست خوب است بندگي ما هم اعلا باشد. سيدالشهداء (ع) بندگي اش اعلاي اعلا است. سلام خدا بر مسجدها، تکيه ها، حسينيه ها، خانه ها ، کوچه ها، خيابان ها و کلاس هايي که اين روزها مملو از شور حسيني است و خداوند اجازه ي رفعت آنها را داده واجازه داده تا نام و يادش در آنها برده شود ( في بيوت اذن الله ان ترفع و يذکر فيها اسمه يسبح له فيها بالغدو و الآصال ) (10) نام صاحب نام را معرفي مي کند و سيدالشهداء به نيکوترين وجه معرف خدا است پس از نيکوترين و زيباترين نام هاي الهي است ( له الاسماء الحسني) (11) پس هر جا نام و ياد حسين ( ع) برده شده در واقع نام و ياد خدا برده شده است و رفعت پيدا مي کند زيرا که آنجا طيب شده . خداوند فرموده است ( اليه يصعد الکلم الطيب ) (12) در خصوص مسئله سيدالشهداء (ع) خوب است عزيزان معارفي به چند نکته توجه فرمايند.
1. رابطه تنگاتنگي بين جوانان و امام حسن و امام حسين (ع) است، به همين دليل پيامبر خدا (ص) فرمود «الحسن و الحسين سيدا شباب اهل الجنه » (13) بنابراين بر شما اساتيد محترم معارف است که به ويژه براي اين دو امام بزرگوار سرمايه گزاري خاصي داشته باشيد و از هر فرصتي براي جلب توجه دانشجويان نسبت به اين دو امام همام استفاده نموده و زمينه ي رابطه ي بين آنان و اين دو امام را فراهم سازيد.
2. حتي الامکان در مراسم برگزار شده از سوي دانشجويان شرکت فرماييد زيرا تأثيرگذاري درس را افزايش مي دهد.
3. درباره ي فلسفه ي گريه، عزاداري و غم حسيني مطالعات جدي داشته و به ويژه در رد شبهات وهابيت تلاش صورت گيرد. مطالعات قرآني، سيره ي پيامبر و ائمه ي اطهار و اصحاب کبار پيامبر خدا و نيز از بعد روانشناختي و .. همگي مي توانند در تحکيم رابطه بين جوانان و امام حسين (ع) مؤثر باشند.
4. اگر ممکن باشد سفرهاي دسته جمعي و کارواني شبيه عمره دانشجويي اما اين دفعه به کربلاي معلا تدارک ديده شود و اساتيد عزيز نيز همراهي نمايند.
5. اگر ممکن باشد در منازل خود مراسمي برگزار کنيد و دانشجويان را دعوت فرمائيد.
در پايان، ايام سوگواري حضرت اباعبدالله الحسين (ع) را به همه ي شما عزيزان اساتيد معارف اسلامي دانشگاه هاي سراسر کشور تسليت مي گوييم.

پي نوشت ها:

1- پيام ولي امر مسلمين حضرت آيت الله خامنه اي به نخستين اجلاس پژوهشي امر به معروف و نهي از منکر در تاريخ 79/8/23.
2- وسائل الشيعه، ج 11، ص 420.
3- از بيانات مقام معظم رهبري در خطبه نماز جمعه، مورخ79/9/25 مطابق با هيجدهم رمضان 1421.
4- همان.
5- همان.
6- همان.
7- اسراء / 9.
8- همان.
9- کهف/1.
10- نور/36.
11- حشر/24.
12- فاطر/ 10.
13- بحارالانوار، ج 25، ص 360، ح 18.

منبع: کتاب معارف 43
/خ