فضای مجازی سیر تکاملی خاصی داشته است.
 
چکیده:
یکی از مباحث مهم در عصر کنونی شناخت ابعاد گوناگون فضای مجازی است، برای شناخت کارکردها و پیامدهای فضای مجازی یکسری مطالب را باید آموخت از این رو در مقالاتی به شناخت کارکردها و پیامدهای فضای مجازی خواهیم پرداخت.
 
تعداد کلمات 883/ تخمین زمان مطالعه 4 دقیقه

تهیه و فرآوری: جواد دلاوری

مقدمه ای بر فضای مجازی:
بشر در طول حیات خود با دوره‌های گوناگونی از تحول و تکامل مواجه بوده است. زمانی کشاورزی محوریت داشت، اما بشر پس از مدتی به این نتیجه رسید که با تحقق یک جامعه صنعتی می‌تواند به آرزوهای خود دست یابد؛ لذا تمام هم خود را در این راه نهاد و دورانی صنعتی را رقم زد که اوج آن را در سده نوزدهم میلادی شاهد هستیم.
 در سالهای پایان قرن نوزدهم جوزف جان تامسن الکترون (ذره بسیار کوچک الکتریسیته) را کشف کرد. این کشف مهم باعث پیدایش انقلاب الکترونیک شد. در اواسط قرن بیستم صنعت جهانگیر الکترونیک که به‌سرعت پیشرفت می‌کرد میلیون‌ها قطعه برای گیرنده‌های رادیو و تلویزیون دستگاه‌هایی که سرعت و حساسیتشان بی‌سابقه بودند و در تمام رشته‌های علم و فنّاوری به کار می‌رفتند تولید می‌کرد. (هندل، 1973: ص 91)
«الکترونیک همچنین علم سیبرنتیک را به وجود آورده است که برای نخستین بار در تاریخ وسیله مؤثری را برای اداره دولت بر اساس اطلاعات و وسایل ارتباطی در اختیار ما می‌گذارد. در دست یک حکومت مدبر این وسیله می‌تواند عاملی قاطع برای حل مسائل کنونی و تحقق بخشیدن به احتیاج‌ها و آرزوهای بشر باشد». (کارنکراس، ۱۳۸۴: ص 218)
اما از اواخر قرن بیستم، زمزمه‌های محوریّت یافتن عنصر دیگری شنیده شد. این عنصر که در همان دوران صنعتی واجد ارزش بودن خود را به اثبات رسانیده بود، به‌تدریج با پا گذاشتن به سده بیستم موقعیت خود را تثبیت کرد و تا آنجا پیش رفت که به دوران صنعتی پایان داد و بشر را وارد عصر پسامدرنی یا پساصنعتی کرد.
این عنصر باارزش اطلاعات نام دارد و حدود یک قرن است که بشر تلاش خود را صرف تجلی آن در تمامی عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کرده است. بی‌تردید هر کاری ابزاری می‌خواهد و ابزار تحقق یک جامعه به‌واقع اطلاعاتی، فناوری اطلاعات و ارتباطات است. دلیل اشاره به عامل ارتباطات در کنار اطلاعات، به لحاظ جایگاه ویژه آن در توسعه و تکامل است. ارتباط و به‌تبع آن ابزارهای ارتباطی، از همان ابتدا از عناصر حیاتی محسوب می‌شدند و می‌توان گفت اگر وجود نداشتند بشر هیچ‌گاه نمی‌توانست به این حد از رشد و بالندگی برسد.
اوج این رشد و بالندگی را می‌توان در ظهور شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای جهانی دانست که از دهه نود میلادی به بعد، تحولی بنیادین را در دو حوزه رایانه و مخابرات رقم زدند. این شبکه‌ها که خود از بسیاری سامانه‌های رایانه‌ای متصل به یکدیگر تشکیل‌شده‌اند، به مدد فناوری‌های پیشرفته مخابراتی با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و فضایی با ویژگی‌های کاملاً متمایز از دنیای فیزیکی به وجود آورده‌اند که عده‌ای آن را فضای مجازی نامیده‌اند و عده‌ای هم عنوان فضای سایبر را برای آن برگزیده‌اند.
«اصطلاح «فضای سایبر» را نخستین بار ویلیام گیبسون (William Gibson)، نویسنده داستان علمی تخیلی، در کتاب نورومنسر (Neuromancer)، در سال 1984 به‌کاربرده است و به معنی عرضه گرافیکی داده‌های استخراج‌شده از هر رایانه در نظام انسانی است.
 این واژه امروزه معنای عصر اطلاعات، سرزمین رایانه‌ها، عصر اتصال مغزها و رایانه‌ها، فضای اینترنت و فضای حاصل از شبکه‌های رایانه‌ای را به خود گرفته است.
گیبسون در کتاب خود، از کلمه «ماتریکس» برای توصیف واژه «سایبر اسپیس» استفاده کرد و همین کلمه بعدها به نام یک فیلم تبدیل شد؛ فیلمی که مثل رمان «سایبر اسپیس» روایتگر جامعه‌ای بود که انسان‌هایش با خطوط نامرئی به هم متصل شده‌اند و رایانه‌ها اطلاعات موجود در این فضا را از هر نقطه‌ای به نقطه دیگر منتقل می‌کنند و این فضای پیچیده درواقع بازتاب‌دهنده شبکه‌ای نادیدنی از خطوط است که هم ارتباطات فرد را با دیگران و جهان خارج برقرار می‌سازد و هم ضروریات زندگی انسان‌ها را تأمین می‌کند». (شکرخواه، 1382: ص 58).
 پس از چند دهه از گسترش فضای مجازی، ابعاد اجتماعی آن نیز آشکار شد. نویسندگان بسیاری در خصوص ماهیت و خاستگاه‌های ارزش‌های فضای مجازی پژوهش کرده‌اند. برای مثال، انررسان معتقد است که ارزش‌های فرهنگ مجازی، ارزش‌های گفتاری، قابل‌دسترس، آزاد و دارای واکنش سریع هستند.
 کستلز معتقد است که «فرهنگ هکری» اساس فرهنگ مجازی است و ارزش‌های شایسته‌سالارانه، مفهوم اولیه جامعه مجازی و آزادی فردی بالایی را به همراه دارد. او مدعی است که فرهنگ مجازی، نیرویی است که فرهنگ، سیاست و اقتصاد را می‌سازد و «قدرت فناوری» را قدرتی تعریف می‌کند که نظام هنجاری فرهنگ مجازی را شکل می‌دهد.
 انررسان در سال 2001 همانند کستلز، زبان انگلوآمریکایی و فرهنگ متعصبانه فضای مجازی را که به اعتقاد او اساسش بر رقابت و صور اطلاعاتی لیبرال و ایدئولوژی‌های آنارشیستی استوار است، بررسی کرد.
 
 ناپفر و مورس هم ماهیت مردسالارانه فرهنگ مجازی را بررسی می‌کنند. درعین‌حال، کولکو معتقد است که اعضای جوامع مجازی جدید (که عمدتاً آنگلو آمریکایی‌اند)، ارزش‌هایی (عمدتاً آمریکایی) از فرهنگ بومی خود نیز با خود وارد این جوامع می‌کنند. درنتیجه و همان‌گونه که استار نیز پیش‌تر خاطرنشان کرده بود، هیچ تضمینی وجود ندارد که تعامل در شبکه، صرفاً بی‌عدالتی‌های نژادی، جنسی و طبقاتی‌ای را که در اشکال دیگر ارتباطات سراغ داریم، کپی کند.
 

 بیشتر بخوانید:
فرهنگ مجازی
فضای سایبر، آسیب ها و مخاطرات


منابع:
  1. ۱۹۷۳) انقلاب الکترونیک، دکترفرخ شادان، تهران: انتشارات فرانکلین.
  2. کارنکراس،فرانسس (۱۳۸۴ )زوال فاصله ها، متجم نصرالله جهانگرد، تهران:دبیرخانه شورای عالی اطلاع رسانی.
  3. شکرخواه، یونس (1382) واژه‌نامه‌ی ارتباطات، تهران: انتشارات سروش.