فضای مجازی در مسیر تغییر دانش بشیریت است.
 
چکیده:
در مقاله قبل به پیشینه فضای مجازی اشاره شد  و بیان شد که بشر در طول حیات خود با دوره‌های گوناگونی از تحول و تکامل مواجه بوده است.
 
تعداد کلمات 1055/ تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه
 

تهیه و فرآوری: جواد دلاوری
 

«برخی نویسندگان با خوش‌بینی بیشتری به فضای مجازی نگاه کرده‌اند و آن را نویدبخش تغییرات و تحولات فرهنگی قلمداد کرده‌اند. لوی فرهنگ مجازی را بیانگر پیدایش یک فرهنگ متفاوت جهانی و جدید دانسته است؛ چراکه از عدم تعصب در فهم از جهان برگرفته‌شده است و هیلی فضای مجازی را فضایی میانه میان تمدن و صحرانشینی می‌داند که در آن گرایش‌ها و گزینه‌های فرهنگی را می‌توان انتخاب کرد». (میسفادین، 1384).
 صرف‌نظر از این بدبینی‌ها و خوش‌بینی‌ها، امروز مسائل و چالش‌های فضای مجازی روزبه‌روز بیشتر وارد زندگی کاربران، شرکت‌ها و دولت‌ها شده است و ضرورت بحث، مذاکره و گفت‌وگو درباره این چالش‌ها بیشتر احساس می‌شود. یکی از این زمینه‌ها مسائل مرتبط با اخلاق فضای مجازی است.
«به همین جهت می‌توان مدعی شد که این جهان نوپا که به‌سرعت در حال بسط و گسترش بوده و تمامی شئون زندگی بر روی کره زمین را تحت تأثیر قرار داده است، بر پایه فنّاوری اطلاعات و رسانه‌های ارتباطی نوین استوار بوده و در فضایی غیر فیزیکی به رشد و بالندگی خود ادامه داده و در حال تسخیر جهان واقعی است. این فضا، فضای سایبر (Cyberspace) یا فضای مجازی نام دارد». (تافلر، 1385، ص 68)
«فضای مجازی درواقع محیطی است مشتمل بر شبکه‌ای از رایانه‌ها، رسانه‌های ارتباطی و کاربران که لحظه‌به‌لحظه به تبادل داده‌ها و اطلاعات پرداخته و انسان‌ها در آن به کار، تأمین نیازها و پرداختن به علائق می‌پردازند. این فضا باعث کوتاه شدن فاصله‌ها و استقلال از مکان می‌گردد و درنهایت منجر به کم‌رنگ شدن مفهوم مکان و زمان کلاسیک گشته و به پدیده‌ای که دیوید هاروی آن را فشردگی فضا- زمان می‌نامد تبدیل‌شده است.» (تافلر، 1385، ص 59)
 این معنا بارزترین تفاوت دنیای واقعی و فضای مجازی است، زیرا در دنیای واقعی انسان‌ها در طول زمان و در چهارچوب مکان محصور بوده و محدوده فعّالیّت‌هایشان متأثّر از این واقعیات است.
 امّا در دنیای مجازی با استفاده از فنّاوری‌های نوین ارتباطی و رایانه‌ها به نقاط ضعف انسان که همانا سرعت، دقّت، حافظه و خستگی و مشکل جوامع کاری که همانا زمان، هزینه، نیروی انسانی و محدودیت‌های جغرافیایی هستند، پوشش داده‌شده و با سرعتی نزدیک به‌سرعت نور خواسته‌ها و پاسخ‌ها به مقصد و مبدأ منتقل می‌گردد.
درهرحال فضای مجازی در هر تعبیری و با هر تعریفی، قلمروی وسیع، بدیع و بکر است که برای ساکنان خود امکانات، آزادی‌ها، فرصت‌ها، دلهره‌ها، آسیب‌ها و محدودیت‌های نوینی را به همراه دارد. اهمیت این قلمرو تا حدّی است که امروزه برخی اندیشمندان صحبت از دو جهانی‌شدن دنیای معاصر می‌کنند.
 در حقیقت فضای مجازی نوع متفاوتی از واقعیت مجازی و دیجیتالی است که آن را «واقعیت خلق‌شده توسّط رایانه» می‌دانند، واقعیتی که ازآن‌رو مجازی یا مصنوعی است که در دنیای واقعی و محیط مادی، مکانی را اشغال نکرده و در اذهان کاربران و درنتیجه تعامل با واسط الکترونیکی به وجود آمده است.
 به‌عبارت‌دیگر فضای مجازی فضایی است که ساکنان آن محدودیت‌های جسم و مکان فیزیکی را نداشته و در دنیایی با زمان غیرخطی و فضایی بدون محدودیت جغرافیایی و ملیتی بسر می‌برند و حتی اشخاص می‌توانند هویتی جدید و سوای هویت واقعی خود داشته و زندگی جدیدی را تجربه کنند.
برای درک بهتر این مفهوم به این جمله توجّه نمایید: «شخصی در خواب می‌بیند که پروانه شده است، وقتی بیدار می‌شود با خود می‌اندیشد: آیا من خواب‌دیده‌ام که پروانه شده بودم یا اینکه پروانه‌ای هستم که اکنون خواب می‌بینم به مردی بدل شده؟ در ورای این جمله معنایی نهفته است که توصیفی است از سیستمی که در آن خود واقعیت کاملاً در متنی مجازی و در جهانی واقع‌نما غرق‌شده است لذا در فضای مجازی چیزهایی که بر روی صفحه رایانه‌ها ظاهر می‌شوند فقط تصاویری از تجربه نیستند، بلکه خود تجربه از طریق آن‌ها منتقل می‌شود.
البته نمی‌توان اینترنت را مترادف با فضای مجازی دانست، لیکن اینترنت ابزار ورود به فضای مجازی است.» (عاملی، 1390: ص 48) فعالیت‌های مجازی، استفاده از تمامی امکانات برای اثرگذاری بر افکار، احساسات، اعتقادات، تمایلات و رفتارها در فرهنگ‌ها و ملت‌های مختلف است.   که امروزه زندگی روزمره ما را تسخیر کرده و از ابزاری لوکس و مخصوص متخصّصان و روشنفکران به یک نیاز اساسی برای همه دولت‌های آینده‌نگر و شهروندان آنان تبدیل شده که بر بستر آن شکل نوینی از زندگی در جریان است.
 شاید این عبارت گویای بسیاری از مسائل باشد: «اگر روزگاری تمدن‌ها در کنار رودها شکل می‌گرفتند و رشد می‌کردند، هم‌اکنون بر بستر شبکه‌های ارتباطی و درون فضای مجازی شکل می‌گیرند.»
فضای سایبر در معنا به مجموعه‌هایی از ارتباطات درونی انسان‌ها از طریق کامپیوتر و مسائل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی گفته می‌شود. یک سیستم آنلاین نمونه‌ای از فضای سایبر است که کاربران آن می‌توانند از طریق ایمیل با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. برخلاف فضای واقعی، در فضای سایبر نیاز به جابجایی‌های فیزیکی نیست و کلیه اعمال فقط از طریق فشردن کلیدها یا حرکات ماوس صورت می‌گیرد. این عدم جابجایی فیزیکی، محققان را واداشت که به مطالعه برخی شباهت‌های فضای سایبر با حالت‌های ناهشیاری، بخصوص حالت‌های ذهنی‌ای که در رؤیاها ظاهر می‌شوند، بپردازند.
 فعالیت‌های مجازی، استفاده از تمامی امکانات برای اثرگذاری بر افکار، احساسات، اعتقادات، تمایلات و رفتارها در فرهنگ‌ها و ملت‌های مختلف است. فضای مجازی تعبیری است مبتنی بر این فرض که این فضا محلی است که خودآگاهی آدمی (به‌عنوان‌مثال هنگامی‌که از اینترنت استفاده می‌کند) در چنین محلی قرار می‌گیرد. مطمئن نیستم که چنین اصطلاحی، گویای چنین مفهومی باشد، اگرچه اکثر مردم، چنین مفهومی را از این اصطلاح درک می‌کنند.
در تمام تعاریف فضای مجازی، این فضا محیط الکترونیکی یا محیط شبکه‌ای از کامپیوترها دانسته می‌شود که با استفاده از جلوه‌های سمعی و بصری سعی دارد تا اشیاء و واقعیت‌های سه‌بعدی جهان واقعی را مشابه‌سازی کند اما ادعا می‌شود که فاقد مادیت فیزیکی هستند. گفته می‌شود که از خصوصیات بارز این فضا بی‌مکانی و بی‌زمانی است». (منتظرقائم و تاتار، 1384: ص 93)

 بیشتر بخوانید:
فرهنگ مجازی
فضای سایبر، آسیب ها و مخاطرات

منابع:
  1. میسفادین، لی‌پی (1384)، فرهنگ فضای مجازی، ترجمه کامبیز بارتازیان، در سایت: http://www.bashgah.net/fa/content/show/19597 دسترسی (۱۶ اسفند ۱۳۸۴)
  2. تافلر، آلوین(1385) موج سوم، مترجم، شهین دخت خوارزمی، تهران: ناشر: علم.
  3. عاملی، سعید رضا (۱۳۹۰) رویکرد دو فضایی به آسیب‌ها، جرائم، قوانین و سیاست‌های فضای مجازی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  4. منتظرقائم، مهدی، تاتار، عبدالعزیز (1384) اینترنت، سرمایه اجتماعی و گروه‌های خاموش، فصلنامه انجمن ایرانیمطالعات فرهنگی و ارتباطات ،شماره 4، سال اول.